«اگر از شما بپرسند خانه شهید "جهان‌آرا" در خرمشهر کجاست، می‌دانید؟ بی جواب ماندن این پرسش برای گردشگری جنگ و آن چه که می‌تواند یکی از مهمترین میراث‌های یک کشور در هشت سال دفاع مقدس باشد؛ فاجعه است.»
۹ سال بعد از پایان هشت سال دفاع مقدس، گروه‌های مردمی خودجوش در
مناسبت‌های ویژه کاروان‌هایی را برای بازدید از مناطق جنگی سروسامان دادند و
با هر مناسبت مانند عید نوروز، محرم و به خصوص زمان‌هایی مانند آغاز جنگ
تحمیلی یا پایان آن، کاروان‌ها راهی مناطق جنگی می‌شوند.
یادمان‌هایی مانند شلمچه، اروند
کنار، فتح المبین، طلائیه، هویزه، دهلاویه و گاهی اوقات "مسجد جامع
خرمشهر"؛ اما این نام آخر در لیست کاروان‌های راهیان نور، یک نقص دارد و
کامل نیست.
"خرمشهر" یکی از نقاطی است که هر چند کمتر از دیگر یادمان‌های
دفاع مقدسی در لیست اردوهای راهیان نور دیده می‌شود، اما به واسطه‌ی این
نکته که نقطه به نقطه‌ی زندگی مردمانش و در طول هشت سال، درگیر جنگ شد و
مردم‌اش سال‌ها در میانه‌ی کارزار آن بودند، به همین روشنی می‌تواند عاملی
محسوب شود که "گردشگری جنگ" در آن باید رونق بیشتری بگیرد تا دست‌کم شاید
با این اقدام، بخشی از آسیب‌های وارد شده به این شهر و مردم‌اش که از نظر
اقتصادی شهر را به سال‌ها دورتر عقب راند، قدری به سمت درآمدزایی جلو ببرد.
شهری که هنوز جای ترکش‌ها و
گلوله‌ها روی جداره‌هایش به یادگار مانده‌اند. هر چند درصد زیادی از تاریخ
شهر در دوران جنگ توسط عراق نابود و با خاک یکسان شد، اما یادگارهای باقی
مانده از هشت سال دفاع مقدس، خود بهانه‌ای برای رشد "گردشگری جنگ" در
خرمشهر و تبدیل شهر به یک شهر موزه" هستند.
"شهر موزه" نه از دیدگاه متولیان
راهیان نور که بیشتر در برگزاری اردوهای این چنینی تعریف می‌شود، بلکه شهر
موزه‌ای به وسعت شهر خرمشهر و متر به متر این شهر و هر گلوله‌ای که شلیک
شد و هر شهیدی که به خاک افتاد و هر خانه‌ای که خراب شد، اما در نهایت
"خرمشهر" را به ایران برگرداند.
و این که سازمان میراث فرهنگی و
متولیان این میراث با توجه به اینکه به مرور این شهر از حالت نظامی خارج
شده و در قالب مکانی برای حضور "گردشگران جنگ" می‌توان آن را تعریف کرد
اینکه تا کنون چقدر به این شهر و پتانسیل‌های آن توجه کرده‌اند و چه
اقداماتی برای حفظ ارزش‌های دفاع مقدس در این شهر داشته‌اند، جای سوال
دارد! آنهم برای شهری که ۲۹ سال بعد از پایان جنگ تحمیلی هنوز همتی برای
آبادانی‌اش به چشم ندیده و به نظر می‌رسد راه آینده‌اش مبهم است.
درخواست اعتبار برای ایجاد "شهر موزه خرمشهر"
خسرو نشان، مدیرکل میراث
فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان که در طول هفته قبل از سمت
خود کناره‌گیری کرد، قبل از رفتن از این سازمان در این زمینه توضیحاتی داد.
او می‌گوید: در اعتبارات امسال
دو پیشنهاد با عنوان‌های "شهر موزه خرمشهر" و "شهر موزه آبادان" داشته‌ایم
تا این اتفاق به صورت تلفیقی رخ دهد. یعنی خرمشهر یک محور و متمرکز بر حوزه
دفاع مقدس باشد و از سوی دیگر با یک موضوع و محتوای دیگر درباره‌ی آبادان
کار انجام شود.
بی‌توجهی به نقش مردم خرمشهر در دفاع مقدس
وی با بیان اینکه، معتقدم
یادمان‌سازی که درباره دفاع مقدس به وجود آمده بیشتر معطوف به محله‌هایی
است که عملیات جنگی در آن‌ها رخ داده است، این اقدام را بخشی از تاریخ جنگ و
یک کار شایسته برای این منطقه می‌داند و ادامه می‌دهد: شاید آن طور که
باید به بخشی از جنگ پرداخت نشده است و آن هم بخش حضور مردم در دوره دفاع
مقدس و نقشی که ایفا کرده‌اند را در برمی گیرد.
او این بُعد را دارای جاذبه‌های
عمومی بیشتری می‌داند و می‌گوید: این بُعد برای کسانی که می‌خواهند در
حوزه گردشگری جنگ یا دفاع مقدس حضور داشته باشند، قابل توجه‌تر است. بارها
گفته‌ایم اتفاقی که در خرمشهر رخ داده، کمتر از "شلمچه" نیست، حتی شاید
بتوان گفت روایت‌های جذاب‌تری ازدفاع مقدس می‌توان در خرمشهر پیدا کرد.
نشان با بیان اینکه
پیشنهاد "شهر موزه خرمشهر" سال‌ها پیش از سوی میراث فرهنگی مطرح شده بود،
ادامه می‌دهد: این پیشنهاد براساس ایده‌ای بود که سال‌ها پیش با دوستان
مرور می‌کردیم. می‌گفتیم با درنظر گرفتن چهل نقطه از خرمشهر، هر کدام از
آن‌ها یک مکان رویداد براساس یک شخصیت شکل گرفته‌اند. شخصیت‌هایی مانند
"شهید جهان‌آرا" یا مکان‌هایی مانند "مسجد جامع خرمشهر"، از سوی دیگر یک
رویداد برای آن تعریف کرده بودیم.
او اضافه می‌کند: وقتی
می‌گفتیم شهر موزه دفاع مقدس در خرمشهر، منظور این نبود که سریع تصمیمی
بگیریم و المانی در نظر داشته باشیم تا آن را بسازیم. بلکه باید مستند کردن
آن رویداد انجام می‌شد درمورد اتفاقاتی که در هر نقطه از شهر رخ داده
بودند.
کمترین فرصت‌ها برای مستندسازی دفاع مقدس را نادیده گرفته‌ایم
وی با اشاره به معرفی
جاذبه‌های فرهنگی شهرها در کشورهای مختلف حتی با نصبِ یک شناسنامه کوچک از
افراد بزرگ یک کشور سر در خانه‌ی آن‌ها به عنوان مستند، می‌گوید: متاسفانه
نسبت به شهرهای ما - در استان خوزستان- که اتفاقات متعدد و جذابی در حوزه
دفاع مقدس دارند و می‌توانستیم آن‌ها را مستندسازی کرده و با به دست آوردن
روایت‌های گوناگون و جذاب آن‌ها را نشان دهیم، تا کنون کاری انجام
نداده‌ایم و این فرصت را نادیده گرفته‌ایم.
او ادامه می‌دهد: پیشنهاد
دادیم که در اعتبارات امسال بحث "شهر موزه"ها مورد توجه قرار گیرد. برای
همین کار نخست باید مطالعه انجام و بعد از آن طرح ارائه شود و سپس به سمت
تامین اعتبارات اجرائی و طرح مطالعات آن پیش برویم.
فاجعه است که هنوز خانه "جهان‌آرا" در خرمشهر را شناسایی نکرده‌ایم
نشان با بیان این‌نکته
که برای خرمشهر ایده‌هایی مبنی بر شناسائی و مشخص کردن مکان رویدادها
داشته، اظهار می‌کند: یک فاجعه است که بپرسیم خانه شهیدآرا در خرمشهر کجاست
و کسی نداند و متاسفانه نمی دانیم!
او با اشاره به وجود
معدود ساختمان‌های تاریخی قبل از آغاز جنگ تحمیلی در خرمشهر ادامه می‌دهد:
ساختمان معروف به "کنسول‌گری" که ابتدا متعلق به شرکت نفت بوده، سپس
کنسول‌گری انگلیس می‌شود و در ادامه در اختیار جمعیت هلال احمر قرار
می‌گیرد، یکی از این بناهاست. هر چند مالکیت آن اکنون متعلق به شرکت نفت
است، اما خوشبختانه این بنا تا کنون به عنوان یادمان دوره دفاع مقدس
نگهداری می‌شود، ولی متاسفانه هنوز مرمت نشده است.
هیچ المان دفاع مقدسی در شهر نداریم
مدیر کل سابق میراث
فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خوزستان در ادامه با تاکید بر لزوم اعلام این
نکته که برخی از ساختمان‌ها به عنوان هویت‌بخشی دوران جنگ در قالبِ
گذشته‌ی خود نگهداری می‌شوند، بیان می‌کند: یک روز به رئیس اداره
خرمشهرگفتم، هر کس این ساختمان را ببیند می‌گوید بعد از گذشت این همه سال
از جنگ، هنوز نتوانسته‌اند خرمشهر را مرمت کنند، در صورتی که می‌توان یک
تابلو گذاشت و هویت‌بخشی کرده و به مردم اعلام کرد این مکان‌ها یادمانی از
دوره دفاع مقدس است نه یک ساختمان که هنوزکسی عُرضه‌ی مرمت آن را نداشته
است.
نشان در آخرین اظهاراتش در
دوره‌ی مدیریت‌اش در میراث فرهنگی استان خوزستان، به این نکته نیز اشاره
می‌کند که «ما در شهرها هیچ المان دفاع مقدس نداریم، مگر کارهایی -
تابلوهایی- که شهرداری‌ها در میادین نصب کرده‌اند.»
ارسال به دوستان 
نسخه چاپی 
