سینمای ما روبه احتضار است

به گزارش تدبیر24 به نقل از وطن امروز، ۱۷ سال دور از کشور به تحصیل در حوزه سینما و تلویزیون (لیسانس) و بعدها بازیگری و کارگردانی (فوق‌لیسانس و دکترا) در آمریکا پرداخت. به گفته خودش، هیچگاه تحصیل را کنار نگذاشت و حتی در زمان تحصیل نیز به عنوان دستیار اساتید در دوره‌های پایین‌تر تدریس می‌کرد. او در ایستگاه تلویزیون دانشگاه آمریکا کار می‌کرد و همه این فعالیت‌ها را توفیق اجباری در کسب مهارت می‌داند. اولین تجربیات حضور محمد صادقی در جلوی دوربین در دوران تحصیلش در آمریکا شکل گرفت. او تعداد زیادی تز دانشگاهی که بیش از ۱۵ کار بود را در حیطه بازی تجربه کرد، بازی بر صحنه تئاتر طی آموزش در مدارس مختلف بازیگری از دیگر فعالیت‌های او در عرصه هنر به شمار می‌آید.

محمد صادقی جزو معدود بازیگران بی‌حاشیه سینما و تلویزیون ایران است که در مجموعه‌های مختلف از جمله مجموعه‌های تاریخی- مذهبی که در اذهان به یادگار مانده است، بازی داشته و در هر یک کاری متفاوت را به اجرا گذاشته است. اولین حضور محمد صادقی درعرصه سینمای ایران با فیلم سینمایی «فرار مرگبار» ساخته تورج منصوری بود. به بهانه بازپخش سریال پرطرفدار «خواب و بیدار» و بخش‌هایی از «مختارنامه» که در هر دوی آنها خوش درخشید با وی به گفت‌وگو نشستیم.

چند قسمتی از سریال را در پخش مجدد دیدم البته سریال را در زمان پخش اولیه دیده بودم و تاکنون فرصتی پیدا نشده بود دوباره آن را ببینم. جالب بود، برخی صحنه‌ها را اصلا به یاد نمی‌آوردم. فکر می‌کردم این صحنه‌ها را چه زمانی بازی کردم! وقتی بازیگر از کار فاصله می‌گیرد بویژه یک دهه بهتر می‌تواند کار را از فاصله‌ای ایمن نقد کند. قبل از آن این امکان میسر نیست زیرا وقتی به تازگی از بازی در فیلم فارغ می‌شوید، نقد دستخوش مسائل حاشیه‌ای که طی فیلمبرداری تجربه کردید خواهد شد. پشت صحنه را به‌خوبی به یاد می‌آورید، مشکلات و تسهیلاتی را که در کار وجود داشته یاد‌آوری می‌شود و... همه این عوامل با نقد درست فیلم تداخل پیدا می‌کند و اجازه نمی‌دهد به درستی نقد صورت گیرد اما وقتی زمان زیادی سپری می‌شود و بازیگر تنها فیلم را می‌بیند و حتی بخشی از صحنه‌هایی که فیلمبرداری شده را به یاد نمی‌آورید، نقد بهتری شکل می‌گیرد.

مجموعه «خواب و بیدار» کار خوبی است و آقای فخیم‌زاده هنری که به خرج دادند این بود که با ساخت این مجموعه توانستند طیف وسیعی از مخاطبان را جذب کنند و پس از گذشت سال‌ها مردم وقتی ما را می‌بینید، از کار یاد می‌کنند. کمتر فیلم‌هایی هستند که بعد از گذشت مدت زمان زیاد هنوز در اذهان باقی مانده باشند. چیدمان شخصیت‌ها در کنار هم مناسب بود و کنتراست و تفاوت میان آدم‌ها در مجموعه به‌خوبی دیده می‌‌شود. زن‌ها، مردها با فرهنگ‌ها و مشاغل مختلف همچنین با سنین مختلف و قابلیت‌های گوناگون کنار هم چیده شدند و اینها مکمل هم هستند، پستی و بلندی‌های یکدیگر را جبران می‌کنند و این چیدمان درست آدم‌ها در کنار هم به‌خوبی در درام و نمایش می‌تواند جذابیت ایجاد کند. مجموعه ریتم تندی دارد و فخیم‌زاده در گرفتن پلان‌های متعدد و تدوین با ریتم بالا و تند موفق عمل کرد. قصه هم خوب است و مخاطب را جذب می‌کند. فکر می‌کنم هر فردی از هر قشر و طبقه‌ای چیزی در مجموعه پیدا می‌کند که برایش جذاب است.

بازیگر سختگیری هستم و وقتی کار خودم را می‌بینم تنها معایب کارم را می‌بینم. اصولا نقد کار خودم را برعهده تماشاگر می‌گذارم. کار دشواری است که انسان بتواند کار خودش را به درستی نقد کند. من از بازی در نقش سروان مجموعه «خواب و بیدار» راضی هستم و از بازی در این مجموعه بسیار لذت بردم.

فیلمنامه به لحاظ قصه کلی کامل بود. شرح سکانس داشت اما دیالوگ‌ها و وقایع جزء به جزء کامل نبود. خیلی از سکانس‌ها در همان روزی که بر سر لوکیشن می‌رفتیم و براساس قابلیت‌هایی که در مکان فیلمبرداری وجود داشت، نوشته و اجرا می‌شد. بخش زیادی از فیلمنامه در روزهای فیلمبرداری به شکل بداهه و با توجه به حال و هوای بازیگر‌ها نوشته می‌شد و ما از قبل بخش‌هایی از مجموعه را نداشتیم. جزئیات و دیالوگ‌ها همان روز نوشته می‌شد و ما همان روز اجرا می‌کردیم. از این جهت نیز تجربه جالبی بود.

بله، کار با آقای فخیم‌زاده یکی از محسانش این بود که تعامل وجود داشت. در همه کارها سعی می‌کنم با دست پر (به عنوان بازیگر) سرصحنه حاضر شوم و همیشه پیشنهادهایی در جهت ارائه بهتر کاراکتر دارم، درباره لحن یا حرکت و... پیشنهاد دارم. پیشنهادات را عنوان می‌کردم و ایشان پیشنهادات و ایده‌های مرا انتخاب می‌کردند و با تعامل و گفت‌وگو نظرات پذیرفته یا رد می‌شد. هیچگاه مشکلی در این باره نداشتیم و ایشان کارگردان تیزبینی است و با نظاره کردن اجرای قابل قبول و خلاقه در جهت درست پیش می‌رود و استقبال می‌کرد و مخالفتی صورت نمی‌گرفت. اگر به‌زعم ایشان باید تغییراتی صورت می‌گرفت عنوان و در اجرا لحاظ می‌کردیم.

ژانر پلیسی که گونه‌ای قابل قبول و جذاب برای مخاطب است، کمتر در سینما و تلویزیون دیده می‌شود.

فیلمسازان زیادی برای ساخت این‌گونه از فیلم در کشور نداریم. ژانر پلیسی یکی از وجوه اصلی‌اش وجوه روانشناختی و روانکاوی شخصیت‌ها و ابعاد روحی- روانی پیچیده آدم‌هاست. باید به میزان عمیقی وارد روحیات آدم‌ها و افراد پلیس شویم. اصولا یک شخصیت پلیس هم به خاطر سنگینی کار و مخاطرات زیادی که طی سال‌ها شاید با آن مواجه است شخصیت پرتلاطم و پیچیده‌ای است و اگر به این وجوه به درستی پرداخته نشود شخصیت‌ها کامل نیستند. فیلم‌های پلیسی که در کشور ما ساخته می‌شود، بیشتر بدلکاری است. قصه و شخصیت‌پردازی در حد مطلوب نیست در حالی که فیلم‌های پلیسی باید روانکاوی شخصیت‌ها را در کنار اکشن داشته باشد. فقط ماجراپردازی و کشمکش‌های فیزیکی در آن کافی نیست و براساس موضوع و گره‌گشایی‌ها در خلال داستان باید صورت گیرد. در این‌گونه فیلمسازی کارهای شاخص زیادی نداریم.

*سوالی که همیشه برایم مهم بوده این است که چه شرایطی پیش آمده که شما با سابقه تحصیل در خارج از کشور و روی صحنه بردن تئاتر و تحصیل تا مقطع دکترا در سینما حضور پررنگی ندارید؟ این در حالی است که در سریال‌های تاریخی و تاریخی- مذهبی نقش‌های به‌یادماندنی ایفا کردید و خوش درخشیدید.

با صداقت پاسخ می‌دهم. آدم پرمشغله‌ای هستم و پیگیر بازیگری در طول این سال‌ها نبودم. یکی از دغدغه‌هایم که آموزش است را دنبال کردم و به آن کار اشتغال دارم. از سوی دیگر فعالیت اقتصادی دارم، اینها مانع شد کمتر در عرصه تصویر فعالیت کنم.

یک بازیگر برای اینکه در عرصه تلویزیون یا سینما و تئاتر فعال باشد باید در پشت صحنه هم فعالیت‌های لازم را انجام دهد و اگر سناریوی خوبی مدنظرش است در جهت ساخت و تولید آن فعالیت و مشارکت کند که من این بضاعت زمان را نداشتم. این یک مساله مهم است که تلاش فردی و تمرکز کامل روی این حرفه می‌تواند مولد کارهای بیشتری باشد.

حتی ورودم به عرصه بازیگری متفاوت بود. من هدایت شدم که در این عرصه بیایم و اصرار بود که بازی کنم و این اتفاق فرخنده برای من رخ داد. من از ابتدا خیلی پیگیر حضور در عرصه بازیگری نبودم. حتی در ابتدا بیشتر علاقه‌ام فیلمسازی بود اما در این برهه از زمان هنوز فرصت لازم را پیدا نکردم که در این عرصه فعالیت کنم با اینکه دغدغه داشتم.

در ایران کار روی صحنه نبردم و ۸ یا ۹ سالی که در یکی از مراکز تئاتر دنیا (هالیوود) زندگی می‌کردم در تئاترهای انگلیسی‌‌زبان زیادی مشارکت داشتم، سال‌ها روی صحنه کار کردم. در مکاتب مختلف آموزش بازیگری دیدم اما هنوز در ایران تئاتر بازی نکرده‌ام. چند بار به تئاتر نزدیک شدم، پیشنهادات خوب یا متوسطی بوده اما منجر به کار نشده که این هم به دلیل کمبود وقت و عدم‌تمرکز است. تئاتر هم باید محقق می‌شد که متاسفانه انجام نشده و من باید تئاتر کار می‌کردم که نکردم. اما نکته حائزاهمیت اینجاست که در کشور ما بازیگران اگر چند کار شاخص در حوزه سینما یا تئاتر و تلویزیون انجام می‌دهند، اهل فن این افراد را تقسیم‌بندی می‌کنند و همانطور که می‌بینید برخی از بازیگران اختصاص به تئاتر دارند و محور فعالیتشان کار روی صحنه است. بازیگرانی در سریال‌های شاخص بازی می‌کنند و تعدادی از بازیگران در حوزه سینما فعالیت می‌کنند و به سمت این دو رسانه دیگر نمی‌روند. تعدادی از بازیگران تنها نقش‌های فرعی را بازی می‌کنند و این‌گونه معرفی شده‌اند. این جایگاه‌ها در عرصه بازیگری ما متداول است که تثبیت شود. به یاد می‌آورم چهار فیلم سینمایی بازی کردم، بعد به سمت بازی در مجموعه‌های تلویزیونی آمدم. برخی مخالفت می‌کردند و می‌گفتند از سینما فاصله نگیر، به سمت سریال نرو اما من مخالفت کردم زیرا ملاک اصلی من کارگردان، فیلمنامه و بازیگران مقابل من هستند که در سریال آقای قدکچیان بازیگران ارزنده‌ای مانند آقایان نصیریان، مشایخی، شنگله، خانم خوروش و... حضور داشتند که برایم بسیار اهمیت داشت.

در ابتدای دهه ۷۰ ساخت فیلم‌های اکشن رواج زیادی داشت و به صورت شاخص این نوع آثار ساخته می‌شد. این جنس از فیلم‌ها به من پیشنهاد می‌شد و تعدادی از تهیه‌کنندگان علاقه بسیاری به ساخت این دسته از فیلم‌ها داشتند. چند تا از این فیلم‌ها را بازی کردم، تعداد زیادی پیشنهاد بازی در این فیلم‌ها را رد کردم و از حضور در آنها امتناع کردم. دوست داشتم در مقابل بازیگرانی قرار بگیرم که تجربه بازی دارند. دوست دارم محور اصلی «بازی» باشد نه فعالیت فیزیکی یا مهارت‌های رزمی یا پریدن، تیراندازی، اتومبیلرانی و... . در همان سال‌ها سه دفتر پیشنهاد کردند که با آقای هاشم‌پور همبازی شوم. ایشان در آن سال‌ها از بازیگران خوب این‌گونه بودند و در کارهای اکشن بازی می‌کردند. من تنها یک فیلم را با ایشان بازی کردم که بتوانم این عرصه را امتحان کنم اما در گونه اکشن علاقه نداشتم ادامه بدهم. یکی از کارگردانان که در آن دهه اکثر فیلم‌های موفق اکشن را می‌ساخت از من دعوت کرد و از من پرسیدند تا چه ارتفاعی می‌توانم لگد پرت کنم یا نحوه مشت زدن چگونه است که من علاقه‌ای به ادامه کار در این‌گونه نداشتم، دوست داشتم در کاری بازی کنم که ابعاد پررنگی در زمینه بازیگری داشته باشد. مجموعه «بهشت گمشده» (قدکچیان) و «ولایت عشق» (مهدی فخیم‌زاده) پیش آمد که تعداد بیشماری از بازیگران ارزنده کشور در این کار بازی کردند. نقش اول «ولایت عشق» فرصت مغتنمی بود. تعدادی از این کارها را که بازی کردم مرا در عرصه بازیگری تثبیت کرد. اینها سریال‌های معتبری بودند که دوست داشتم کار کنم.

نه. اگر چنین اتفاقی افتاده باشد مطلقا جای نگرانی یا پشیمانی ندارد. من سریال‌های باارزشی را بازی کردم که به‌زعم خودم هر یک از آنها ارزش چندین کار سینمایی داشته است. در مجموعه‌های «ولایت عشق»، «ابراهیم خلیل‌الله»، «مختارنامه» یا «صدراعظم» حضور داشتم و فکر می‌کنم وزنی که این نقش‌ها داشته معادل چندین و چند کار خوب می‌تواند در هر رسانه‌ای باشد. مطلقا پشیمان از مسیری که انتخاب کردم، نیستم.

بله، به رسانه تلویزیون بیشتر اعتقاد دارم به این دلیل که کار خوب تلویزیونی را ده‌ها میلیون بیننده دنبال می‌کنند و تا میزان ۴۰ میلیون بیننده ممکن است بخش‌هایی از یک اثر را ببینند. پخش وسیع و دسترسی فراگیری که برای تلویزیون وجود دارد، اهمیت این رسانه را بالا برده است. در حال حاضر تلویزیون‌های بزرگ در همه جای کشور وجود دارد و فیلم‌ها را در صفحه‌های ۵۰ اینچی می‌بینند. کانال‌های زیادی در دسترس مردم است و فیلم‌ها بازپخش می‌شوند. در حالی که سینمای ما شبیه یک فرد بیمارستانی است؛ معضلات زیادی دارد و در حال حاضر بستری است. سالن‌های سینما در اقصی نقاط کشور نداریم و سالن‌ها محدود است حتی در شهرهای بزرگ و پرجمعیت، جغرافیای سینماها مناسب نیست و دسترسی به سالن سینما کم شده است. امکانات نمایش در برخی شهرستان‌ها مطلوب نیست و تعداد سینماها تناسبی با جمعیت کشور ندارد. اقبال مردم بیشتر به سمت شبکه نمایش خانگی و فیلم‌های توزیع شده در این شبکه‌هاست زیرا دسترسی به فیلم‌ها در این شبکه آسان‌تر است. به شخصه نمی‌توانم به سالن سینما بروم. رفتن به سینما دغدغه دارد از جمله جای پارک، ترافیک و... .

آخرین فیلمی که در سالن سینما دیدم را به یاد نمی‌آورم. برخی فیلم‌های شاخص را که نقدهای خوبی درباره آن مطالعه می‌کنم از طریق شبکه نمایش خانگی خریداری می‌کنم و در فرصت مناسب در منزل به تماشا می‌نشینم. تلاش می‌کنم کارهای خوب را در منزل دنبال کنم.

خیر، به این حوزه بسیار علاقه‌مندم و کارهای افرادی که می‌شناسم یا دانشجوهای سابق من بودند یا دوستانی که دعوت می‌کنند را دنبال می‌کنم اما معدود است. فاصله زیاد و رفت و آمد و ترافیک سنگین، مرا از حضور در مراکز نمایشی منصرف می‌کند.

من گونه پلیسی را دوست دارم و اگر فیلمنامه خوبی را موفق بشوم به دست بیاورم یا با کمک دیگران بنویسم در این‌گونه از سینما خواهد بود. در همه جای دنیا علاقه‌مندان زیادی به این‌گونه وجود دارد، به همین جهت در بسیاری از کشورها این ژانر زنده نگه داشته شده و به صورت مستمر به اقتضای مسائل روز جامعه‌شان کارهایی را می‌سازند و همواره این فیلم‌ها با توفیق مواجه می‌شود.