سیاست ایران بعد از نقض برجام چه خواهد بود؟

تدبیر24»از یک طرف اتحادیه اروپا، دونالد ترامپ را برای حفظ برجام تحت فشار گذاشته و از طرف دیگر هم اسرائیل و عربستان، ترامپ را برای نقض برجام تحت فشار قرار داده است. اتحادیه اروپا چند دلیل برای حمایت از برجام دارد. مذاکراتی که قرار است طی روزهای آینده بین امانوئل ماکرون و دونالد ترامپ صورت بگیرد، به نمایندگی از طرف اتحادیه اروپاست و رئیس جمهور فرانسه به ترامپ اعلام می‌کند در صورتی که برجام نقض شود دیگر هیچگونه نظارتی در ایران نخواهند داشت و ممکن است که ایران از مسیر فعلی به سرعت فاصله بگیرد و در این صورت بلافاصله ترکیه و عربستان هم به دنبال بمب غیرمتعارف خواهند رفت و درواقع یک مسابقه تسلیحاتی در خاورمیانه شکل خواهد گرفت. بنابراین ادعای اتحادیه اروپا و آقای ماکرون به ترامپ این است که اگر از برجام خارج شوند و ایران را رها کنند، دیگر نمی‌توانند نظارت لازم را بر بحران خاورمیانه داشته باشند. ولی اگر برجام را حفظ کنند، می‌توانند ایران را هم نگه دارند و از این طریق ایران را تحت فشار قرار دهند تا بحران خاورمیانه را کنترل کنند. اما با توجه به اینکه رئیس جمهور آمریکا تابع استراتژی ثابتی نیست، نمی‌توان چندان بر این پایبندی تاکید کرد. اخیرا هم تعدادی از نمایندگان پارلمان‌های کشورهای فرانسه، انگلستان و آلمان طی نامه‌ای به کنگره آمریکا درخواست تحت فشار قراردادن رئیس جمهور را داشتند تا از نقض برجام خودداری کند، این فشارها بر ترامپ وارد می‌شود اما در طرف مقابل هم اسرائیل و عربستان سعودی و مخصوصا محمد بن‌سلمان، قراردادهای سخاوتمندانه‌ای با آمریکا امضا کرده و باج‌هایی هم به انگلیس و فرانسه داده است که منجر به وضعیت حساسی شده و نمی‌توان به طور دقیق و روشن پیش‌بینی کرد که در 22 اردیبهشت ترامپ دست به چه اقدامی خواهد زد. بحث اصلی ترامپ این است که باید تمام قیدهای زمانی برجام را بردارد که در این صورت عملا نقض برجام از طرف آمریکا صورت می‌گیرد ولی ترامپ با این ادعا که برجام با منافع ملی آمریکا در تناقض است از جهت حقوقی با منعی مواجه نیست. چون برجام در آمریکا در زمان اوباما به کنگره نرفت تا به قانون تبدیل شود.و تنها یک قرارداد است که رئیس جمهور سابق آمریکا و شش کشور دیگر آن را امضا کرده‌اند و رئیس جمهور فعلی چون حافظ منافع ملی آمریکاست، می‌تواند چنین ادعایی داشته باشد. اما اگر ادعا کند که قید زمانی برجام -که تعهد از سال 2025 از گردن ایران ساقط می‌شود- را بردارد مطابقتی با محتویات برجام ندارد و این ادعا نقض کننده برجام است. اما امکان تحت فشار قرار دادن ایران از طرف اتحادیه اروپا بنا به گفته خانم موگرینی با توسل به رویه‌های دیگری وجود دارد که ضمنا هیچ‌کدام ربطی به برجام هم ندارد. بحث متوقف کردن آزمایشات موشکی از یک طرف و ادعای حضور ایران در امور منطقه از طرف دیگر یا موضوع حقوق بشر به برجام ارتباطی ندارد اما می‌توان از این طرق ایران را تحت فشار قرار داد. اما ترامپ تنها خواهان این گزینه‌ها نیست بلکه خواهان این است که عبارات و محدودیت‌هایی که در برجام هست، لغو و نقض شود غیر از اینکه ایران به این سه تقاضای اتحادیه اروپا هم متعهد باشد و عمل کند. از طرفی ترامپ خود را چندان متعهد نسبت به اتحادیه اروپا نمی‌داند و حتی در یک سخنرانی عنوان کرد که این اتحادیه دیگر پیر شده! ولی به خاطر حفظ بخشی از جهان سیاست (اروپا) ناچار است که گاهی حرف‌های دلخوش کننده‌ای هم به نفع اتحادیه اروپا بزند. از طرفی اتحادیه اروپا هم نمی‌خواهد که خود را دستاویز و مطیع تصمیمات ترامپ کند و به همین دلیل بیشتر مقاومت می‌کند. شاید که قصد از دست‌دادن بازار ایران را ندارد. ادعایی هم که مطرح می‌کند اینکه این اتحادیه به خاورمیانه نزدیک‌تر است و بحران خاورمیانه حتما بیشتر از آمریکا، گریبان اتحادیه اروپا را خواهد گرفت. احساس مسئولیتی که اتحادیه اروپا نسبت به برجام می‌کند، به خاطر حفظ یا راضی نگه داشتن ایران نیست بلکه یک مقدار به خاطر حفظ شأن و پرستیژ خود اتحادیه اروپاست. اگر چه دو وزیر امور خارجه اروپایی جانسون و لودریان در سفر به ایران دست خالی برگشتند ولی همه تلاش خود را برای حفظ برجام می‌کنند. وزیر امور خارجه کشورمان در سفر اخیر خود به نیویورک عنوان کرد امکان‌های زیادی برای ایران در صورت خروج آمریکا از برجام وجود دارد. ولی اگر بخواهیم در برابر نقض برجام دست به اقدامات انتقام جویانه بزنیم، کار نادرستی خواهد بود و نباید به سرعت تحت تاثیر اقدام ناشایست ترامپ قرار بگیریم تا فضا را بیشتر از این که هست تیره و تار نکنیم. چنانچه ترامپ -خدای ناکرده- برجام را نقض کند، طبیعتا تحت تحریم‌های سنگینی که قبلا هم وجود داشته به طورخودکار قرار خواهیم گرفت لذا دست زدن به اقدام سریع و بی‌درنگ، می‌تواند به منزله یک خودزنی سیاسی باشد و نباید سیاست انتقام جویانه را به‌کار گیریم، بلکه باید باز هم صبر کنیم و شکیبایی به خرج دهیم تا ببینیم با اتحادیه اروپا تا کجا خواهیم رسید. بنابراین هرگونه دست زدن به اقدام انتقام‌جویانه بلافاصله بعد از نقض برجام از سوی آمریکا، کاری اشتباه خواهد بود.