تصمیمات اروپا: روندی تازه؟

تدبیر24»اروپا در طی اعزام دو رئیس کشور خود یعنی فرانسه و آلمان و وزیر امور خارجه بریتانیا به واشنگتن و عدم دریافت هرگونه انعطافی از دونالد ترامپ تصمیم گرفت اراده خود را در قالب جمعی نشان دهد. این گام تازه و تاریخی از سوی اروپا در قبال روابطش با آمریکا محسوب می‌گردد. گامی نشان از استقلال سیاسی و تصمیم‌گیری در قبال آن طرف آتلانتیک به شمار می‌رود. براساس این تصمیم، شرکت‌های اروپایی از متابعت از تحریم‌های آمریکا در مورد ایران منع می‌شوند. در مقابل، همچون آمریکا در صورت وارد شدن خسارت به یکی از شرکت‌های اروپایی، از دارایی‌های آمریکا در اروپا برای جبران خسارت استفاده می‌شود. این قانون یکبار دیگر هم در دهه 1990 در قبال تحریم کوبا به‌کار گرفته شد ولی ابعاد اقتصاد کوبا بسیار کوچک‌تر از ایران می‌باشد. همچنین درهمان ایام اروپا این قانون را برای خنثی کردن تحریم‌های آمریکا موسوم به ایسا به شکلی اولیه و ناقص به کار برد ولی این بار اروپا نشان می‌دهد مصمم‌تر از گذشته است. بدین ترتیب اجلاس سران اروپایی راه را برای مقابله با تحریم‌های آمریکا باز می‌نماید. ولی این که درعمل چقدر قرین موفقیت باشد، نامعلوم است. امانوئل ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه اظهار داشت اروپا قصد ندارد بر سر ایران با آمریکا وارد یک جنگ تجاری شود اما همین مصوبه 28 کشور نشان از نوعی جنگ تجاری بین اروپا و آمریکا دارد. اروپا از اینکه ترامپ نامعقول است و به هیچ‌ادله کارشناسی و تخصصی اروپا احترام نمی‌گذارد، بسیار ناراحت است. به ترتیبی که رئیس شورای اروپا در یک سخنرانی رسمی در این اجلاس اعلام داشت اروپا با داشتن چنین دوستی مثل دونالد ترامپ، احتیاج به هیچ‌دشمنی ندارد. شاید این شدیدترین اظهارنظر در روابط اروپا و آمریکا محسوب گردد. در بیانیه 9 ماده‌ای که برای جلوگیری از کارساز‌بودن تحریم‌های آمریکا از سوی اروپا انتشار یافت، بر واردات نفت از ایران تاکید گردید و بانک سرمایه‌گذاری اروپایی ماموریت یافت برای ایجاد تسهیلات به ایران تلاش نموده و طرح یک بانک مشترک بین ایران و اروپا را مورد نظر قرار دهد که فارغ از روابط با آمریکا و تحریم‌هایش باشد. بی‌شک این تصمیم اتحادیه اروپا به شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی می‌تواند یاری رساند که روابط خود را با ایران ادامه دهند ولی شرکت‌های بزرگ مجاز شده‌اند که خود تصمیم بگیرند. اصولا تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه شرکت‌های اروپایی و آسیایی امری غیرقانونی و غیرحقوقی است زیرا این تحریم‌ها مصوبه شورای امنیت سازمان ملل متحد نمی‌باشد که جنبه الزام‌آور داشته باشند. شرکت نفتی توتال که عدم تبعیت خود را از مصوبه اخیر اعلام داشته در شرایطی قرار دارد که در مقابل آمریکا ضربه‌پذیر است. از جمله دارایی‌های این شرکت در آمریکا در حدود 10‌میلیارد دلار لحاظ شده و 30‌درصد سهامداران این شرکت آمریکایی هستند و به علاوه خود توتال در نفت شِیل آمریکا سرمایه‌گذاری نموده است. به هر حال این یک فرصت برای ایران محسوب می‌شود که فشار تحریم‌های ظالمانه آمریکا بر خود را تعدیل نماید. لذا ایران باید تلاش خود را به کار برده که اجماع 28 کشور اروپایی، روسیه و چین را پشت سرخود نگاه دارد تا از گزند آمریکا تا حدود زیادی مصون بماند. البته اروپا هم دارای دو نوع ملاحظه می‌باشد که ایران باید آنها را مورد توجه قرار دهد. ملاحظه اول در مورد روابط دوجانبه کشورهای اروپایی با ایران است که برخی نکات حقوق بشری در آن نهفته است و اروپا انتظار دارد ایران همکاری نماید. ملاحظه دوم مربوط به نقاط اشتراک نظر اروپا و آمریکا در مورد نقش ایران در سوریه و یا مسائل مربوط به برد موشک است که ایران می‌تواند تا حد ممکن در گفت‌وگوهای دوجانبه موضوع را برای اروپا روشن کند. عدم انعطاف ایران در مورد ملاحظات اروپا باعث می‌شود اروپا به سوی ترامپ گرایش پیدا کند و اجماع موجود پشت سر ایران شکسته شود. بنابراین قبل از دیر شدن باید به‌طور جدی به تبعات آن اندیشه نمود. اینکه آیا این تصمیم اروپا قادر خواهد بود به‌طور کامل جلو تحریم‌های آمریکا را بگیرد بعید است، مگر اینکه اروپا با سایر اقدامات خود، دونالد ترامپ را قانع سازد که نسبت به اعمال تحریم‌ها بیشتر تامل کند ولی همین اقدام سران کشورهای اروپایی می‌تواند فضای روانی ایجاد شده توسط آمریکا برای سرمایه‌گذاران و خریداران نفت ایران را بشکند و ایران با آرامش بیشتری به صادرات نفت خود و سایر موارد بپردازد.

علی خرم،استاد دانشگاه- حقوق بین‌الملل