راه آخر ایران برای پاسخ به فشارها

 ایران در برابر تحریم‌های ظالمانه آمریکا ایستادگی و مقاومت خواهد کرد که در این راستا گزینه‌های تقابل با تحریم‌های نفتی را هم در دست بررسی خواهد داشت. این گزینه‌ها از سوی مقامات ایران آماده شده و در صورتی که تحریم‌های نفتی از آبان ماه اجرا شوند و آمریکا هم مانع فروش نفت ایران شود، گزینه‌های خود را بررسی کرده و به اجرا خواهد گذاشت البته اقدام آمریکا مبنی بر جلوگیری از فروش نفت ایران یک اقدام غیرقانونی است، زیرا این تصمیم خودسرانه در شورای امنیت سازمان ملل مطرح نشد. آمریکا نمی‌تواند به طور یکجانبه از کشورهای جهان بخواهد تا نفت ایران را تحریم کنند. این اقدام به مفهوم «اعلان جنگ با ملت ایران» است. با توجه به اظهارات آقای روحانی مبنی بر اینکه اگر ایران نتواند نفت خود را صادر کند کشورهای منطقه هم در این زمینه با چالش رو‌به‌رو خواهند شد، این بیانات آخرین و پرهزینه‌ترین راهکار ایران خواهد بود که برای منطقه و جهان کاری بس چالش برانگیز به شمار خواهد رفت. تنگه هرمز در محدوده آب‌های سرزمینی ایران قرار دارد و ایران در این تنگه مهم تامین کننده امنیت کشتی‌های عبوری و نفتکش‌های کشورهای حوزه خلیج فارس است. بنابراین اگر فروش نفت تحریم شود و ملت از صادرات و درآمدهای ناشی از صدور نفت محروم شوند، ایران اجازه نخواهد داد یک قطره نفت از تنگه هرمز عبور کند. این در حالی است که روزانه نزدیک به 20میلیون بشکه نفت از این منطقه به جهان صادر می‌شود. معقول و منطقی نیست ایران تامین کننده امنیت نفتکش‌ها و سراسر تنگه باشد، اما خودش از صادرات نفت بی‌بهره بماند. ایران حق دارد که تنگه هرمز را ببندد و صدور نفت دیگران را با چالش رو‌به‌رو سازد. بدون شک ایران از تهدیدات آمریکا یا کشور دیگری هراس ندارد و می‌تواند گزینه سختی را پیش روی طرف‌های متخاصم قرار دهد، اما در رابطه با مواضع اخیر کویت و همچنین خالد بن احمد وزیر خارجه بحرین باید متذکر شد که این کشورها به‌علاوه سعودی‌ها و دولت امارات روابط نزدیک و تنگاتنگی با آمریکا دارند و متحدان واشنگتن محسوب می‌شوند. حکومت ریاض هم به آمریکایی‌ها پیغام داده که حاضر است صادرات نفت خود را تا 2 میلیون بشکه افزایش دهد تا جایگزین نفت ایران شود که یک نوع اعلان جنگ علیه منافع ایران خواهد بود. اگر این کشورها نگرانی‌ دارند و از بستن تنگه هرمز توسط ایران هراسناک شده‌اند باید این نگرانی را به گوش آمریکا برسانند و اجاره ندهند که واشنگتن با استفاده از هژمونی نظامی خود در برابر یک ملت قرار بگیرد. اگر قرار باشد صادرات نفت و کشتی‌های ایران در منطقه متوقف باشند، کشورهای منطقه خلیج فارس هم باید منتظر توقف صدور نفت خود باشند. اگر بحرین، کویت، عربستان و امارات به دنبال حفظ امنیت و آرامش منطقه هستند، باید به آمریکا و دولت ترامپ فشار بیاورند که از تصمیم تحریم نفتی ایران صرف نظر کند، زیرا امنیت آنها به امنیت ایران و منطقه بستگی دارد و اگر بنا باشد کشورهایی از نفت به دلار برسند و ایران از این درآمد محروم باشد، آنگاه تهران هم این حق را خواهد داشت تا در تنگه هرمز بر اساس منافع و مصالح خود عمل نماید البته بستن و ملتهب کردن تنگه هرمز آخرین گزینه ایران خواهد بود و هیچ‌گاه این امر گزینه اصلی نیست. آمریکا و غرب باید این نکته را مد نظر قرار دهند که در صورت ملتهب شدن خلیج فارس، ممکن است قیمت نفت تا بشکه‌ای 300 دلار هم افزایش پیدا کند که در این صورت، منطقه شاهد بحرانی تازه خواهد بود. البته نباید از نقش امیرنشین قطر در مسائل منطقه‌ای چشم‌پوشی کرد چراکه این کشور طی یک تا دو سال اخیر در جناح ایران قرار گرفته و همواره به‌عنوان «چکش تعادل» در شورای همکاری خلیج فارس عمل کرده و تا اندازه‌ای سیاست ملایم‌تری نسبت به ایران داشته است، اما اخیرا با فشارهای سایر شرکای منطقه‌ای خود به‌ویژه عربستان سعودی رو‌به‌رو شده است که این امر باعث شده از نقش سازنده و جایگاه قبلی خود در حل بحران‌های منطقه‌ای دور شود و ریاض تلاش فراوانی دارد تا دوحه را منزوی کند، اما چون قطر به عنوان یک صادر کننده بزرگ گاز در جهان شناخته می‌شود، می‌تواند از این اهرم برای رایزنی و یا چانه‌زنی با غرب به‌خصوص آمریکا، استفاده نماید تا دستور جلوگیری از فروش نفت ایران لغو شود. بستن تنگه هرمز گزینه مطلوب و موردپسند ایران نیست، زیرا ایران نیز می‌تواند در عرصه دیپلماتیک بسیار فعال‌تر و واقع‌گرایانه‌تر عمل کند و ضمن گسترش تعامل با اتحادیه اروپا از اختلافات به وجود آمده بر سر برجام بین قدرت‌های اروپایی و واشنگتن، نهایت استفاده را ببرد به نحوی که جبهه‌ای علیه سیاست‌های غیر دیپلماتیک و تندروانه ترامپ تشکیل دهد. ایران همه مسیرهای اعتمادسازی را با غرب طی کرده است و باید این راه را تا آنجا که «منافع ملی» آن تامین ‌شود، ادامه دهد.

حسن هانی زاده، کارشناس مسائل خاورمیانه