مقایسه دریافتی فرهنگیان و بقیه کارمندان

با عنایت به اجرای قوانینی همچون «قانون نظام هماهنگ پرداخت حقوق کارکنان دولت» یا «قانون مدیریت خدمات کشوری» و با توجه به مواضع رسمی مسئولان سابق و کنونی وزارت آموزش‌وپرورش، این نهاد در شرایط مطلوبی قرار ندارد. اگر نیم‌نگاهی به اعتراض‌های اخیر معلمان در دو دهه گذشته داشته باشیم و مطالبات همکاران خود را واکاوی کنیم، درخواهیم یافت که بی‌مهری‌های دولت‌ها به معلمان در‌مقایسه‌با دیگر کارکنان دولت، منجر به کاهش انگیزه و بروز مشکلات عدیده‌ای برای همکاران شده است. بررسی دیگر برنامه‌های توسعه‌ای کشور نیز مؤید این نکته است که علی‌رغم تأکید مقام معظم رهبری بر لزوم توجه ویژه به آموزش‌وپرورش در برنامه‌های پنج‌ساله چهارم تا ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی و نیز در «سیاست‌های کلی ایجاد تحول در نظام آموزش‌وپرورش کشور»، کمتر دولتی توجه به این نهاد را در اولویت برنامه‌های خود قرار داده است!
در این بی‌توجهی‌ها، عوامل درون‌سازمانی و برون‌سازمانی هر دو دخیل‌اند و از این روی باید از دو منظر برای برون‌رفت از وضع موجود گام‌های اساسی برداشته شود. برای برون‌رفت از مشکلات و موانع توسعه‌ای درون‌سازمانی، بی‌شک ‌داشتن یک استراتژی مشخص و توجه به ارتقا و تضمین کیفیت مدیریت آموزشگاهی و اداری و داشتن طرح‌ها و برنامه‌های تحولی از جنس: «طرح تعالی مدیریت مدرسه»، «طرح نظام سنجش شایستگی‌های حرفه‌ای منابع انسانی»، «اجرای نظام رتبه‌بندی معلمان» و «اصلاح نظام پرداخت» و «تغییر شیوه انتخاب و انتصاب مدیران چه در مدرسه و چه در ادارات» می‌تواند موجب بهبود عملکرد حوزه‌های مختلف مدیریت شده و در ایجاد تحول بنیادین در آموزش‌وپرورش و برون‌رفت از وضع نابسامان موجود، راهگشا باشد و مشکلات بسیاری را مرتفع کند. اما موانع و مشکلات برون‌سازمانی موجود را می‌توان به‌طورکلی در میزان توجه و اهمیت و نوع نگاه مسئولان به این دستگاه دنبال کرد؛ به‌عبارتی مادامی که دولت نگاه مصرفی به آموزش‌وپرورش داشته باشد، از آموزش‌وپرورش راه به سوی توسعه کشور باز نخواهد شد، زیرا جامعه فقط زمانی به توسعه پایدار و همه‌جانبه دست خواهد یافت که آموزش‌وپرورش آن توسعه‌یافته باشد؛ در نتیجه، این جمله مقام معظم رهبری که فرمودند: «هر هزینه و بودجه‌ای که در آموزش‌وپرورش صرف می‌شود، در واقع سرمایه‌گذاری برای آینده و ایجاد ارزش‌افزوده است» باید سرلوحه نگرش دولتمردان ما در هنگام توزیع بودجه آموزش‌وپرورش بوده و همواره این باور در وجود ایشان نهادینه شود که ایستگاه اول قطار توسعه کشور، آموزش‌وپرورش است. اگر این نگاه بر سیاست‌های کلی دولتمردان حاکم شود، خود‌به‌خود مسیر برون‌رفت از وضع موجود هموار خواهد شد.

«آنچه عیان است چه حاجت به بیان است»، این ضرب‌المثل مصداق وضع موجود و حال‌وهوای آموزش‌وپرورش است. آنچه می‌توان آن را «بیان مسئله» نامید، سال‌هاست از سوی کارشناسان و دغدغه‌مندان آموزش‌وپرورش در حال بیان و بررسی است. آن زمانی که بین وضع موجود و مطلوب و نه آرمانی، شکافی عمیق ایجاد شود،  برقرارکردن این تعادل سخت به نظر خواهد رسید، اما ترسیم چشم‌انداز و افقی که منجر به تحول می‌شود، می‌تواند راه رسیدن به مطلوب نو نگاشته‌شده را هموار کند.
مفهوم «مدرسه‌محوری» چندسالی است که از شعار عدم تمرکز در آموزش‌وپرورش بیرون کشیده شده  و موردتوجه کارشناسان علوم تربیتی قرار گرفته است. اگر این مفهوم  در قالب راهکار اجرائی به‌درستی تدوین و اجرا شود، می‌تواند یکی از راه‌های برون‌رفت نظام تعلیم‌وتربیت از وضع موجود باشد. نظام مدیریت در آموزش‌وپرورش را دچار تغییرات مثبتی کند و کمک چشمگیری به برگرداندن هویت مدرسه به پیکره بی‌جان و مطیع آن شود. مدرسه‌محوری شاید بعد از مبارزه با مافیای آزمون‌ها یکی از کلیدی‌ترین واژه‌هایی باشد که وزیر در چند ماه گذشته در سخنانش بیان کرده  و نشان‌دهنده آن است که عزمی برای تغییر ایجاد شده،  اما اینکه یک مفهوم ذهنی را چگونه می‌توان عینیت بخشید، مهم‌ترین بخش حل این مسئله است؛ در غیر این صورت در بهترین حالت در حال درجازدن در شرایط فعلی و در دور باطل می‌مانیم. هنگامی که وزیر از مدرسه‌محوری سخن می‌گوید و منشأ همه تغییرات را در سطح مدرسه بیان می‌کند، یادآور «طرح تعالی» در مدیریت مدرسه است که چندسالی است در مدارس در حال اجراست و امسال اجرای آن برای همه مدارس (متوسطه) الزامی است؛ مدلی که درواقع معرف «مدرسه باکیفیت» است. در مدل تعالی، مشارکت کارکنان و دانش‌آموزان و اولیای مدرسه و حتی نهاد‌های اجتماعی برون‌سازمانی نیز به چشم می‌خورد. طرح تعالی مدل اجرائی از سند تحول بنیادین در سطح مدرسه خوانده شده است. اما آنچه این مدل ذهنی را در کف مدرسه اجرائی خواهد کرد، مطمئنا توان و اختیاراتی است که برای مدیر در نظر گرفته شده تا بتواند علاوه بر نقش آموزشی خود، به نظارت راهنمایی همراه با نوآوری و خلاقیت بپردازد. مدیر باید از اختیارات متناسب از مسئولیت‌پذیری تا پاسخ‌گویی در همه امور مربوط به مدرسه برخوردار باشد تا بتواند از این مدل مشارکت‌جو و کیفیت‌مدار در ایجاد بستری برای بهبود استفاده کند. تحلیل وضع موجود از مهم‌ترین کارکرد‌های مدرسه‌محوری است و البته کلیدی‌ترین بخش در تدوین برنامه تعالی مدیریت است؛ برنامه عملیاتی‌ای که باید از کاغذ خارج شود و نفس مدرسه را در دست بگیرد. شاید زیباترین بخش مدرسه‌محوری و مدل تعالی مدیریت استفاده از پتانسیل‌های موجود از مشارکت عامه مردم تا نخبه‌های اجتماعی در مدارس است؛ تلاشی که سال‌ها برای پیوند جامعه به آموزش‌وپرورش به روش‌های مختلف صورت گرفته، اما موفقیتی کسب نکرده است.

مشکلات آموزش‌وپرورش از آنجا آغاز شد که شأن معلم در جامعه هر روز کمتر شد و شأن معلم از آن زمان به زوال گرایید که در تعیین بودجه‌ها سهم آموزش‌وپرورش با توجه به فرایند کاری‌اش و اهداف بلندمدتش همسان نبود. اگر چشم بر معیشت معلمان ببندیم و نگاهی گذرا به وضعیت مالی مدارس به دلیل  سرانه ناکافی بیندازیم، باز با تحقیر فرهنگیان مواجه می‌شویم زیرا مدیر مجبور است برای خرید مایحتاج مدرسه در محضر اولیا، زبان به التماس گشاید و با برگزاری جلسات متعدد، اولیا را برای تهیه مایحتاج و ارتباط آنها با رشد و پیشرفت فرزندانشان توجیه کند.
درباره ضمن خدمت خصوصی اگر قرار است برای برگزاری ضمن خدمت‌ها هزینه‌ای دریافت شود، عدالت ایجاب می‌کند این قانون برای همه کارمندان اجرا شود چراکه شاهدیم کارمندان دیگر نه‌تنها هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنند که حتی برای حضورشان در کلاس‌ها، خدماتی نیز دریافت می‌کنند. کارمندان در ادارات دیگر خارج از حقوق دریافتی، خدمات ماهانه‌ای از قبیل مواد غذایی و…  دریافت می‌کنند‌.