عزم جهاني عبور از دلار

 تدبیر24»پس از پايان جنگ جهاني دوم، امريكا توانست در چارچوب نظام مديريت پولي برتون وودز، دلار را به عنوان ارز اصلي تجارت جهاني مطرح كند و در طول تمام سال‌هاي گذشته از اين قاعده نهايت استفاده را برده است. با اين سياست از سويي، انحصار ارزمحور در تجارت جهاني در اختيار كاخ سفيد باقي مانده و از سوي ديگر با حذف پول از پشتوانه دلار، توان خود را در ايجاد انحصار و مديريت بازار ارز جهاني افزايش داده است.

در اين دوران امريكا بارها با استفاده از دلار سودهاي كلاني به دست آورده، به اقتصاد كشورهاي مختلف ضربه زده و با محدود كردن نقل و انتقال دلار به كشورهاي مختلف از جمله ايران، تحريم‌هاي اقتصادي گسترده‌اي را تحميل كرده است. هر چند در سال‌هاي ابتدايي پس از پايان جنگ جهاني، امكان عبور از اين فضا وجود نداشت، اما در دهه‌هاي گذشته بسياري از كشورها تلاش كرده‌اند از سلطه دلار خارج شوند و فشار امريكا بر اقتصاد خود را كاهش دهند. براي مثال دولت چين از سال‌ها قبل تلاش كرده بر سلطه امريكا ضربه وارد كند. از سويي چين خود ذخاير دلاري‌اش را افزايش داده و به اين ترتيب به امريكا فشار وارد مي‌كند و از سوي ديگر، در تبادلات با 60 كشور، دلار را از محوريت معاملات خارج كرده است. اتحاديه اروپا نيز با برقرار كردن نظام ارزي يورو، لااقل در محيط داخلي كشورهاي عضو خود، نفوذ دلار را كاهش داده و در اين مسير حركت مي‌كند. در اين بين كشورهاي اسلامي و كشورهايي مانند ايران كه بارها به وسيله سلطه دلار با مشكل مواجه شده‌اند نيز به فكر افتاده‌اند تا اين نفوذ را كاهش دهند. ايران در سال‌هاي گذشته تلاش كرده در مذاكرات خود با كشورهاي منطقه و هم‌پيمانان اقتصادي‌اش، حضور دلار در معاملات را پايين بياورد و ديگر كشورها نيز طرح‌هايي شبيه به آن را در دستور كار قرار داده‌اند. پيشنهاد اخير نخست‌وزير مالزي نيز در چنين فضايي مطرح مي‌شود. مالزي كشوري بود كه در سال‌هاي گذشته با توجه به همين فشار دلاري، با مشكلات اقتصادي جدي دست به گريبان شد و از اين‌رو به دنبال برقراري نظام پرداختي است كه دلار را دور بزند. كشورهايي مانند روسيه و هند نيز هريك در مسيري جداگانه چنين رويكردي را دنبال مي‌كنند. هر چند در نگاه اول به نتيجه رسيدن چنين پيشنهادهايي دشوار به نظر مي‌رسد، اما قطعا مي‌توان با پيگيري آن راه‌حل‌هايي پيدا كرد. براي مثال ايران در مذاكرات خود با برخي كشورها، دلار را از معاملات حذف يا پيشنهادهايي در اين زمينه ارايه كرده است. براي اجرايي شدن اين پيشنهادها بايد برخي مقدمات را برقرار كرد. براي مثال اگر ما بناست با يك كشور خاص طرح حذف دلار از تجارت را كليد بزنيم، بايد ميزان واردات و صادرات دو كشور به يكديگر به يك تعادل نسبي برسد. از سوي ديگر در برخي مذاكرات ما پيشنهاد حذف دلار را داده‌ايم، اما كشوري كه با ما طرف معامله بوده، درخواست دلار داشته و اين مساله اجراي كار را سخت كرده است. آنچه در آن نمي‌توان شك داشت، عزم بسياري از كشورهاي جهان براي كاهش سلطه امريكا بر تجارت جهاني است و بسياري از كشورها طرح‌هاي خود را براي كاهش فشار امريكا در اين حوزه كليد زده‌اند. دولت امريكا نيز اين فشارها را درك كرده و متوجه است كه دولت‌ها به دنبال خروج از شرايط فعلي هستند. از اين‌رو مي‌توان پيشنهاد نخست‌وزير مالزي را به فال نيك گرفت و با پيگيري اين طرح، خواسته بسياري از كشورهاي جهان را با جديت بيشتري دنبال كرد.