تحلیلی متفاوت درباره داعش

تدبیر24:القاعدهٔ عراق که دیوانه‌ترین شاخه آن بود، «دو سال بعد» از خیزش مردم سوریه علیه اسد به سوریه وارد شد. این شاخه که بیش از غرب ستیزی مشهور به شیعه ستیزی است کمک شایانی کرد تا شرایط سوریه بیشتر به سمت جنگ فرقه‌ای برد. عمده فتوحات داعش در سوریه نه از دست حکومت اسد، که از مناطقی بود که پیش از آن به تصرف مخالفان اسد در آمده بود. در اوائل با تنه زدن، در اواخر با خون ریختن.

۲- داعش سوریه بر خلاف دیگر گروهها، علاقه زیادی برای سرنگونی اسد نشان نمیدهد و سخت مشغول تاسیس خلافت اسلامی‌ خودش است در مناطق عمدتاً بیابانی و کم جمعیت شرق سوریه و غرب عراق.

۳- تحرکات داعش را نمیتوان درست درک کرد بدون در نظر گرفتن شهوت امیرالمومنین شدن کسی مثل البغدادی. وقتی کسانی به دنبال تاسیس خلافت اسلامی هستند، کلیدی‌ترین انگیزه، ایجاد سِمت جدیدی به نام «خلیفه اسلام» است که قرار است احیا شود. چیزی که همه پست و مقام‌های سیاسی فعلی در مقابلش ناچیز خواهند بود و اساساً هیچ خونی آنقدر قرمز نیست که نتوان آنرا در چنین راهی ریخت. از این منظر روابط رهبران بلندپرواز این گروه با ایمن‌الظواهری بسیار جالب است. جمع کردن بیعت برای البغدادی به جای الظواهری، استحاله باقی‌مانده شبکه القاعده از درون و حذف، قتل و در مواردی حتی لو دادن عناصر القاعده عراق به اطلاعات آمریکا برای از بین بردن همه وفاداران به الظواهری؛ (مانجمله قتل والی القاعده همین شهر موصول جمال الحمدانی ابونوح) نشانه‌های تنشی درونی است که از بعد از مرگ بن‌لادن مدتها در جریان بوده تا نهایتاً با جنگ تمام عیار داعش و جبهه‌النصره سوریه و سپس طرد شدن رسمی داعش توسط جانشین بن‌لادن و تغییر شکل پرچم داعش علنی شد. اگر این شاخه عراقی القاعده سابق بتواند بر بدنه قدیمی شرقی چیره شود، جهش ژنتیک نامیمونی در بنیادگرایی اسلامی رخ خواهد داد.

۴- تعداد اعضای داعش در سوریه نهایتاً تنها حدود ۷ هزار نفر تخمین زده شده؛ تقریباً هم تعداد النصره که اسلامیست‌های سوری‌اند. اما تعداد کسانی که در این سه سال اسلحه به دست گرفته و راساً با دولت اسد میجنگند- بیش از صد هزار نفر -است.

۵- مدت‌های مدیدی‌ست که شهر الرقه در ساحل فرات مهمترین شهریست که تماماً از کنترل اسد خارج است. این شهر دژ اصلی و مرکز فرماندهی داعش شده است. با این وجود، هیچ چیزی شبیه به «عملیات آزاد‌سازی الرقه» در برنامه ارتش اسد نبوده و نیست. از حملات گسترده هوایی که در دیگر شهر‌ها صورت میگیرد، در آنجا جز معدود مواردی خبری نیست. از حدود صد هزار کشته شناسنامه دار در این سه سال، سهم کل استان الرقه تنها ۱۱۳۷ نفر بوده است. موشک بالستیک به الرقه نمیرود و گازهای مشکوک در آنجا باعث خفگی مردم نمیشود.

 با اینکه مقر استقرار سران و کادری‌های داعش در شهر، کاملا معلوم است و با پرچم‌های سیاه معروفشان هم نشانه گذاری شده، ارتش از حمله هوایی به اهدافی به این روشنی خودداری میکند؛ آنهم زمانیکه هلکوپتر‌های ارتش روزانه از ارتفاع بسیار بالا روی شهر متراکمی مثل حلب بمب‌های بشکه‌‌ای را پایین قل میدهد و در استفاده از بمب‌ها ناپالم هم ناپرهیزی نمیکنند. هیچگاه نیروهای حزب‌الله لبنان به فکرشان نرسیده یک بار هم برای نجات مردم الرقه، آنهم از دست بد‌نامترین تروریست‌های جهان،کاماندو‌هاشان را به این شهر بفرستند. به دفعات گزارش شده در جدال بین داعش و گروههای زیر چتر ارتش‌ آزاد، دقیقاً وقتی که منطقه‌ای به تصرف ارتش آزاد در میاید، بمباران ها آغاز میشوند.

 مبارزان ارتش آزاد بعضاً نیروی هوایی کشورشان را، با طنزی تلخ، نیروی هوایی داعش میخوانند. علت البته مکشوف است، ویترین «وحشیان اسلامگرا» باید سالم بماند و برای جلوه‌گری بیشتر برای جهانیان، دولت حتی یارانه هم پرداخت میکند.

۶- گزارش‌های متعددی از رابطه مخفی مالی میان هم داعش و هم جبهه‌النصره با دولت اسد وجود دارد. حد‌اقل اینکه رژیم اسد مشغول معامله‌های میلیون دلاری خرید نفت خام و گاز با این دو گروه بوده است؛ در تمام مدتی که مناطق نفت‌خیز دیرالدوز و المیادین از کنترل دولت خارج شده. کسانی که سخت به دنبال «منابع مالی این گروه‌ها» میگردند شاید زیاد هم لازم نباشد جای دوری بروند.

۷- در میان بسیاری از مردم سوریه «مشهور» است که داعش را اسد ساخته و پرداخته است، در همان نخستین روزهای آن شش ماه تظاهرات مسالمت‌آمیز، وقتی که زندانها از «خانواده»‌های بیگناه سوری پر میشد، دولت ناگهان تصمیم گرفت هزار نفر از اسلامگرایان رادیکال و دیگر عناصر خطرناک را که بعضاً سالهای در سیاهچال بودند ناگهان مورد -عفو عمومی- قرار داده و رها کند. مشخصاً برخی از آزاد شدگان از زندان صيدنايا، اکنون در بالاترین سطوح تصمیم‌گیری گروه داعش قرار دارند. (منجمله ابوعلی رئیس دادگاههای شریعت اسلامی داعش)

۸- درباره اینکه در «پشت پرده» این گروهها چه کسانی موثرند، اساساً نمیتوان براحتی اظهارنظر غیراحمقانه‌ای کرد. درباره گزاره‌هایی چنینی در پیچیده‌ترین مناسبات غیرشفاف سیاسی، ندانستن و نظر قطعی نداشتن همانا به تقوی نزدیک‌تر است. آنچه ولی روشن است این که ایران هم مثل بقیه تلاش میکند از مهره‌های روی صفحه بهترین بازی را برای خود بیرون بکشد.

 ایران سالهاست بازی حساس و پیچیده‌ای با شبکه القاعده کرده است. در همین کش‌مکش‌‌های اخیر درونی القاعده، در نواری منسوب به ابومحمد الادنانی، او الظواهری را به معامله با ایران متهم میکند و اینکه به ایران اطمینان داده در مقابل سرویس‌های متقابل، خاک ایران را بکلی از تیررس (بمب‌رس) جنگجویان این شبکه دور نگاه دارد و اجازه دهد «روافض» آنچا بی واهمه زندگی کنند.

 هر معامله‌ای آن پشت در جریان است، وقتی ایران را از شر و خطر آنها مصون بدارد، هوشمندانه و قابل ستایش است؛ و وقتی این بازی‌ها برای اعمال قدرت نامشروع در کشوری دیگر و به قیمت ارزان خون کودکان سوری‌ست، هم نفرت‌انگیز است و هم باید منتظر نتایج فاجعه‌بارش بود.

۹- با همه اینها در یک چیز شکی نیست. بدون ذرّه‌ای تردید، هیچ کس دیگری در جهان به اندازه اسد از ظهور عناصر اولترا رادیکال در میان مخالفان بهره نبرده‌است. این یکتا استراتژی و کارت اول و آخر اسد در این بازی بود در مقابل مردمی که با دست خالی و با شعر خواندن در خیابانها پایه‌های قدرت خانوادگی‌اش را میلرزاندند. اینکه که مخالفانش را یک‌کاسه کند و آنها را مشتی وحشی نشان دهد.

۱۰- در دو سال نخست، شبکه رسانه‌ای پشتیبان اسد خصوصاً توسط همنوعان ایرانی‌اش، تمام وقت مشغول خلق خبر و عکس ساختگی و پمپاژ دروغ در جهان بودند. این روزها اما کمتر فوتوشاپ لازم دارند. اسد موفق شده‌ است از میان لیبرال‌ترین مردم منطقه جمعی انسانهای تغییر ژنتیک داده را واقعاً تولید کند. این بزرگترین پیروزی او بوده است. لذا الان کمک به اجرای واقعی ویدئوهای ترسناک در آن آکواریوم خون و عذاب، همراه چند سر بریده، از تولید احتمالاً ساختگی آنها به مراتب آسانتر است. جامعه‌ای بکلی فرو ریخته، توسط دولتی چنان بیمار و قرون وسطایی، که شهرهایی را برای ماهها محاصره غذایی میکند و بر روی بنر‌های بزرگ مینویسد «مقابل بشار زانو بزنید یا از گرسنگی بمیرید» و آدمیانی که مشغول خوردن یکدیگر شده‌اند، قیمت جان آدمیزاد را آنقدر ناچیز کرده است که برای کمترین چیزی، هرکاری از خیلی‌ها برمی‌آید.

۱۱- این چند ویدئوی خاص،‌ گلچین شده از میان صدها هزار ویدئوی دل بهم زن این چند سال، که در شبکه‌های ایرانی و روسی دست بدست میشود و برای خیلی تبدیل به منبع اصلی تحلیل‌‌های فیسبوکی میشود، همینها و دقیقا به همین دلیل، برای اسد قیمت سرسام‌آوری دارد. چندین برابر هزینه تهیه فیلم تایتانیک برای هر کدام از این ویدئو‌های +۱۸ موبایلی چیز ناچیزیست در مقابل اهمیت اگزیسانسیال آنها برای خانواده اسد. مردم سوریه نسبت به ایران مردمی لیبرال‌تر و صلح‌جو تر و به شهادت آمار خیلی خوشبین‌تر به اصلاح حکومت بدون استفاده از خشونت بودند.