عيد فطر عيد جشن تعديل قواي دروني و مهارکردن هواهاي نفساني است، که منشا فسادهاي فردي و اجتماعي مي‌باشد.
تدبیر24: «انماهوعيدلمن قبل الله صيامه و شکر قيامه و کل يوم لا يعصي الله فهو يوم عيد
عيد از آن کسي است که روزه‌اش پذيرفته شده و نمازش را پاداش داده‌اند. هرروزي که در آن روز، خدا را معصيت نشود، تو را روز عيد است.»
امام علي(ع)
«روزه هرچند که ميهمان عزيز است اي دل / صحبتش موهبتي دان و شدن انعامي» (حافظ)
در انسان قواي سرکشي وجود دارد که هر لحظه ممکن است او را به عصيان وادارد و اين سرکشي سر از خودکامگي و لجام‌گسيختگي درآورد. راه‌هايي که اديان الهي براي تعديل قواي آدمي پيش‌رو نهاده‌اند، گونه‌گون است، از آن ميان روزه‌داري است. خداوند اين دستور را نه‌فقط براي امت اسلام که براي همه پيشينيان فرض کرده است (کما کتب علي‌الذين من قبلکم).
در ميان تاثيرات سودمندي که روزه‌داري در انسان مي‌گذارد، شايد تعديل قواي انساني - که جوهره اخلاق است - سرآمد باشد. اينکه قرآن کريم فلسفه روزه را تقوا ذکر کرده است (لعلکم تتقون) اشاره به تحقق اين جوهره اخلاقي است و عيد فطر عيد جشن تعديل قواي دروني و مهارکردن هواهاي نفساني است، که منشا فسادهاي فردي و اجتماعي مي‌باشد. در کنار اين تاثير اخلاقي، تاثير اقتصادي ماه مبارک رمضان است که در روز فطر خود را نشان مي‌دهد و آن تساوي و تعادل و از‌بين‌بردن فاصله طبقاتي است. امام صادق مي‌فرمايد: انمافرض الله الصيام ليستوي به الغني والفقير... به‌راستي خداوند روزه را واجب کرد تا به اين‌وسيله بين ثروتمندان و فقيران مساوات و برادري به وجود آيد و اين که سرمايه‌داران رنج گرسنگان را لمس کنند. با این‌حال، ثمرات ماه مبارک رمضان بايد در اين جهان بازگشت کند. عيد فطر عيد حيات دوباره آدميان است و نويدبخش تحولاتي است که در روح و روان آدمي پديدار شده است. يک‌ماه روزه‌داري تنها امساک ظاهري از خوردن و آشاميدن نبوده است، که تنها چنين امساکي با حقيقت روزه هيچ مطابقت ندارد. در روايتي از پيامبر آمده است: اگر کسي به روزه‌دار بدزباني کرد يا با او به جنگ و کارزار برخاست، شخص روزه‌دار در برابر چنين کسي نه فحش مي‌دهد و نه وارد جنگ مي‌شود بلکه در جواب مي‌گويد، من روزه دارم. «انما الصوم جنه فاذا کان احدکم صائما فلا يرفث و لا يجهل و آن امروا قاتله او سابه فليقل اني صائم» روزه چون سپري است که جلو فحش، جهل و جنگ را مي‌گيرد و روزه‌داري يک نوع احرام است چرا که محرمات باطني روزه کمتر از محرمات حج نيست. همچنان که اگر انجام مراسم حج تاثيري در بهبودي زندگي مسلمانان نبخشد و آنان را به‌سوي وحدت نبرد و کينه‌ها را نزدايد و مسلمانان را از فقر و فلاکت نرهاند، نمي‌توان نام آن را حج گذاشت. رمضان و روزه‌داري چنين است. پيامبر در روايتي فرمودند: پنج چيز روزه را باطل مي‌کند: دروغ، غيبت، سخن‌چيني، سوگند ناحق و نظر شهوت. چه‌بسا روزه‌داراني که تنها گرسنگي و تشنگي تحمل کرده‌اند و حقيقتي از روزه را درنيافته‌اند به فرموده پيامبر «کم من صائمٍ ليس له من صيامه الا جوع و العطش» روزه‌داران بسياري هستند که آنها از روزه جز گرسنگي و تشنگي بهره‌اي نبرده‌اند. حقيقت ماه مبارک رمضان در آغاز دهه سوم يعني در شب‌هاي قدر خود را نشان مي‌دهد. روزه‌داران پس از 20روز، به تعديل قوا و فرونشاندن خشم و شهوت رسيده‌اند، قدر و سرشت و سرنوشت روحي خود را با رهاکردن خود از قيد خودي و خشم و تراکم ثروت و قدرت، دوباره مي‌سازند. و آثار دهه سوم و شب‌هاي قدر نيز در روز عيد فطر ظاهر مي‌شود. واژه «فطر» يعني شکافتن. بايد خود را و جامعه را دوباره، از نو شکافت.
علي(ع) در خطبه عيد فطر مي‌فرمايد: وادو فطرتکم فانها سنت نبيکم؛ زکات فطره خود را بپردازيد که اين سنت پيامبر است و خداوند اين قانون را فرض و واجب کرده است. زکات فطره، علاوه بر گذشت مالي و رهايي از تعلقات دنيوي که بعد اخلاقي آن است، جنبه اقتصادي و اجتماعي آن مورد اهتمام است؛ براي اينکه ماه رمضان، که گفته شد، ماه برابرشدن فقير و غني است يعني بايد فاصله‌هاي طبقاتي در اين ماه کاهش يابد. با يک‌ماه امساک و چشيدن رنج گرسنگي حال نوبت آن است که در روز عيد فطر فقيران و گرسنگان جامعه را دريابيم. غزالي در کتاب احياي علوم مي‌گويد يکي از آداب روزه‌داري آن است که روزه‌دار در روز بسيار نخسبد تا گرسنگي و تشنگي احساس کند. چشيدن رنج گرسنگي از فلسفه‌هاي مهم اين فريضه است تا به درد و رنج گرسنگان ايام سال، به‌ويژه ظلم‌هايي که در اين روزها در غزه، عراق و ساير بلاد اسلامي صورت مي‌گيرد و شاهد هستيم، آشنا شويم و براي درمان اين بلاي بزرگ بکوشيم. فقر و گرسنگي در اسلام مورد نکوهش قرار گرفته و هم‌رديف کفر است. دعاي هر روز ماه مبارک اين بود: «اللهم اغن کل فقير» يعني فقر بايد به بي‌نيازي تبديل شود. بنابر گزارش‌هاي اخير يک‌چهارم نقدينگي کشور در دست 600نفر از هفتاد وچند میليون نفر مي‌چرخد! اگر رمضان پايان يابد و عيد فطر بگذرد و اين مسايل سامان نيابد تو گويي رمضاني در کار نبوده و عيد فطري محقق نشده است. گرسنگي در ماه مبارک رمضان يعني مبارزه با گرسنگي کساني که هميشه گرسنه‌اند و از فقر و ناداري و نابرابري رنج مي‌برند. يعني مبارزه با کساني که ثروت‌هاي بي‌حساب انباشته‌اند و به ياد محرومان و فاقدان شرايط اوليه زندگي ديگر آدميان نيستند. در عيد فطر که جشن بزرگ مسلمين است، بايد روح‌هاي سرکش آرام گرفته باشد، مظلومي در جامعه نباشد و معصيت خدا صورت نگيرد. نمي‌توان نماز عيد گزارد و آن روز را مبارک گفت و حال آنکه مشکلات اجتماعي و اقتصادي مسلمين سامان نيافته باشد . کسانی که گرفتار آتش خشم و شهوت قدرتند تعادلي در آنها راه پيدا نکرده است. مسلمين در اين ماه مبارک شاهد آدمکشي و نسل‌کشي در غزه و عراق بوده‌اند که صاحبان قدرت و برخي به نام دين براي حفظ قدرت خود آتش خشم خود را بر مردم بي‌پناه فروريخته‌اند. امام علي(ع) فرمود: «روزي که بر خدا معصيت نشود و ظلمي بر سر آدميان نرود آن روز، روز عيد است.»
امام‌باقر(ع) وقتي که براي نماز عيد فطر بيرون مي‌آمدند مي‌فرمودند: «اللهم انا نرغب اليک في دوله کريمه تعز بها الاسلام و اهله» يعني خدايا ما طالب حکومتي هستيم که مسلمين را عزت بخشد و نفاق و دورويي را به ذلت بکشاند. اين يعني روز عيد فطر روز عزت مسلمين و ذلت نفاق، دورويي، دروغگويي و عهد‌شکني است. نماز و زکات عيدفطر نشانه آزادي و رهايي مسلمانان از هرگونه اسارت است. نگراني مامون خليفه عباسي از نماز عيدفطر امام هشتم (ع) از اين جهت بود که خليفه ترسيد مردم با حقيقت اين روز بزرگ آشنا شوند و انسان‌ها تولدي دوباره بيابند و حقيقت خود و اسلام را بازشناسند که در اين صورت به ستم خلفاي عباسي تن نخواهند داد بااین‌حال امام رضا(ع) را از رفتن به نماز عيد بازداشتند. حافظ براي مسلمين در اين روز، چنين طلب شادي مي‌کند: حافظ منشين بي‌مي و معشوق زماني/ کايام گل و ياسمن و عيد صيام است.
ارسال به دوستان 
نسخه چاپی 
