نقشه راه شیخ دیپلمات در نیویورک

تدبیر24:دیوار بی اعتمادی میان ایران و آمریکا چینش و عقبه ای به بلندای بیش از نیم قرن دارد، سازه ای که ملهم از مولفه های فراوان خشت خشت آن بنا یافته و از ایدئولوژی تا استراتژی و تاکتیک سطوح مختلف منازعه را در بر می گیرد و بدیهی است که ترک و رخنه در آن به همین سادگی ها سهل الوصول نیست.

به گزارش سرویس سیاسی تدبیر24 منازعه میان ایران و آمریکا در برهه ها و فواصل مختلف با فراز و نشیب های بسیاری روبرو بوده اما هیچ گاه در طول 36 سال گذشته این دو کشور به سطحی حداقلی از مراوده متقابل نرسیده اند هر چند در قالب مذاکرات هسته ای و معطوف به آن و طی یکسال گذشته سطحی از گفت و گوها میان دو کشور برقرار شده که این خود پیشرفتی هنگفت در این میانه بوده است.

روحانی و ظریف در سفر سال گذشته نیویورک درست در هنگامه ای که پرونده هسته ای به نقطه و گرانیگاه حساس خود رسیده و با آمدن دولت تازه جهانیان به پیگیری دیپلماسی تعاملی روحانی چشم دوخته بودند، در دو حیطه دیپلماسی عمومی و نیز مذاکرات رسمی و چانه زنی های دیپلماتیک موفقیت های چشمگیری را رقم زدند.

روحانی در حالی مسافر نیویورک شد که تجربه تلخ مسافرت های گذشته و سخنان نابهنجار و جنجال افکنانه در خاطر و ذهن افکار عمومی غرب جاری و ساری بود و از طرف دیگر او نیاز داشت برای اعتماد افزایی متقابل و معطوف به نتیجه ای ملموس دیپلماتیک در مذاکرات هسته ای استراتژی خود را به روشنی و وضوح تبیین و تشریح کند.

او برای حصول نتیجه از دو تاکتیک بهره جست؛ یکی بروز و ظهور تازه در افکار عمومی غرب که از طریق مصاحبه ها و گفت و گو با رسانه های غربی ترسیم و تبیین شد و جملات حساب شده، پرهیز از ورود به مباحث حساسیت برانگیز، اعتماد افزایی با واژگان و گفتارهای دوستانه از نمادهای این رفتارورزی رسانه ای بود. افکار عمومی و رسانه ها با بیان این جملات طرز تلقی و نگرشی متفاوت نسبت به طرف ایرانی پیدا کرده و واکنش مثبت آنان تا بحدی بود که خشم سردمداران رژیم صهیونیستی را در بر داشته و آنان حنجره می دریدند که هیچ چیز عوض نشده و تنها لحن سخنان رئیس جمهوری ایران و وزیر خارجه آن عوض شده است و نباید غرب فریب این گفتارها را بخورد.

در دومین مرحله نیز روحانی برای جلب اعتماد طرف غربی به جدی بودن ایران در مذاکرات هسته ای، با صدای رسا و قاطعانه اعلام داشت که در مذاکرات هسته ای اختیار تام دارد او طرف غربی را مورد خطاب قرار داده و از آنان می خواست که با صدای واحد سخن بگویند. غربی ها که خود نیز مایل بودند تا مذاکره بی نتیجه را پایانی ببخشند و خروجی مشخصی از این پروسه عریض و طویل بدست بیاورند با قاطعیت طرف ایرانی مشتاق به برقراری ارتباط با طرف ایرانی بودند.

در چنین فضایی برای اولین بار پس از پیروزی انقلاب وزرای خارجه دو کشور به گفت و گوی رو در رو پرداخته و بالاخره دو رئیس جمهوری با یکدیگر گفت و گو کردند البته از پای تلفن. حال یکسال از آن زمان گذشته است و آن فضای پر التهاب و البته شگفت آور به نتایج چندان ملموسی نیانجامیده است.

پس از امیدواری های بسیاری که ملهم از توافق نامه ژنو در دو سوی اقیانوس طنین انداز شده و امیدها را برای پایان بخشی معقولانه به پرونده پر مناقشه هسته ای را افزایش داد اکنون در هنگامه ای که همه چیز از کلی گویی و توافقات اولیه پا فراتر گذاشته و به پیچ غایی و نهایی رهنمون شده و به زبان عامیانه مذاکرات به زمین سفت رسیده است دیگر نمی توان در قاب و قالب خوش بینی و موکول نمودن اختلافات به فصل و برهه ای دیگر از چالش ها گذر موقت کرد.

اکنون مذاکرات هسته ای در مهم ترین موعد و موسم خود قرار دارد و روند طی شده در طول چند دوره مذاکرات وین نشان داد که اختلافات اساسی میان دو طرف به منصه ظهور رسیده و برای برون رفت از این شرایط و نزدیکی دیدگاه های طرفین نیاز به تلنگری تازه و شوکی هنگفت بر این روند نزولی و تغییر جهت آن به سمت صعودی است.

در چنین شرایطی است که روحانی یکبار دیگر چمدان ها را بسته و عازم نیویورک شده است. او این بار با مخالفت های جدی داخلی و خط و نشان های طیف پایداری یا همان دلواپسان روبروست، دلواپسانی که در قالب کمیته صیانت از منافع ملی رئیس جمهوری را تهدید می کنند که اگر با اوباما دیدار داشته باشد نمایندگان باید به عدم کفایت وی رای بدهند.

از طرف دیگر بر خلاف سال گذشته طرف آمریکایی هم چندان از آغوش باز سخن نگفته هر چند که بازهم از آمادگی برای دیدار میان دو رئیس جمهوری سخن به میان آمده است.

روحانی نیز البته در این میانه با هوشمندی و ظرافت راهی بینابینی را طی می کند. او در گفت و گو با رسانه های معتبر جهانی از تنش زدایی و نزدیک کردن روابط گفته و تاکید می کند که جدایی میان ایران و آمریکا تا قیامت ادامه نخواهد داشت و تصریح می دارد که برنامه ای برای دیدار با اوباما ندارد اما هیچ چیز در سیاست قابل پیش بینی نیست. از سوی دیگر روحانی بر پافشاری تمام عیار بر اصول هسته ای و حقوق ملی می گوید و طرف مقابل را به نرمش و اراده سیاسی لازم دعوت می کند و توپ را به زمین طرف غربی می اندازد.

نکته اساسی در این میانه البته ضرورت یک تلنگر اساسی به روند مذاکراتی است که چندان خوشایند به پیش نمی رود و سفر روحانی می تواند حکم یک احیاگر را داشته باشد و باید دید روحانی از میان تمامی تلاطم ها و فرآیندهای طی شده و گذر از یک پروسه پرفراز و نشسیب یکساله برای سفر تازه خود به نیویورک چه نقشه راهی را ترسیم کرده است. نقشه ای که البته بدون حمایت ها و راهبردهای کلان داخلی به منصه ظهور نرسیده و البته طرف غربی نیز می داند که در شرایط حساس خاورمیانه نزدیکی به ایران برای برون رفت از بحران های منطقه ای گزاره ای غیر قابل چشم پوشی است.

در چنین شرایطی شاید بتوان مدعی بود که سفر روحانی می تواند با اتفاقات غیر منتظره روبرو باشد. اتفاقاتی که بر خلاف سال گذشته با گمانه زنی ها و امیدواری های پر رنگ رسانه ای روبرو نیست اما شرایط میدانی حصول آن را دور از دسترس نشان نمی دهد. از طرف دیگر اگر قرار باشد که همین روندهای موجود بسط و تعمیق یابد می توان سفر روحانی را بدون تاثیر گذاری آنچنانی قلمداد کرد که البته روحانی مایل نیست به همین سادگی ها این فرصت از دست برود و بدیهی است که رئیس دولت رنج سفر را بر خود هموار نکرده که با دستان خالی به تهران بیاید. هر چه هست باید منتظر ماند و دید که در دومین سفر روحانی می توان نقطه عزیمتی تاریخ در روابط ایران و غرب را شاهد بود یا آنکه امیدواری های تازه رنگ و روی خود را بیش از گذشته از دست خواهد داد و تنش ها روندی فزاینده تر به خود خواهد گرفت.