لزوم توجه به نیازهای سالمندان

تدبیر24: مردان و زنانی که روزهای بعد از 60 سالگی را سپری می‌کنند و با کوله‌باری از تجربه و بدن‌هایی نحیف و صبر و حوصله‌ای اندک، روزمرگی‌های روزانه را به هم گره می‌زنند و آنچه را در توان داشته‌اند، در گذشته‌ برای جامعه و خانواده، صرف کرده‌اند و امروز شاید تنها تجربه‌هایشان گه‌گاهی به‌کار بیاید.

پیر شدن جمعیت و بروز پدیده سالمندی از تبعات توسعه بشمار می‌رود.

اگرچه عوامل بسیاری بر آن تاثیرگذار است و تبعات آن در ابعاد مختلف جامعه نمود و بروز دارد.

بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی، ارتقای وضعیت بهداشت و تغذیه‌، پیشرفت دانش و فناوری پزشکی، در کنار آنچه به‌عنوان سیاست کنترل موالید که در گذشته، سختگیرانه، اجرایی شد، باعث شده امروزه در اکثر کشورهای جهان و همچنین در ایران شاهد افزایش جمعیت سالمندان باشیم.

هر چند پدیده سالمندی از نتایج توسعه است ولی بی‌توجهی به ابعاد مختلف آن و نیازهای سالمندان می‌تواند مانعی جدی در برابر توسعه قلمداد شود به این صورت که اگر نیازهای روانی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی این قشر نادیده گرفته شود و جمعیت سالمندی در جامعه رشد پیدا کند و قابلیت‌های لازم را برای زندگی نداشته باشد، چگونه می‌توان انتظار توسعه بیشتر را داشت، در حالی که مهمترین عامل توسعه، نیروی انسانی است.

از سوی دیگر باید پذیرفت که افزایش سن با استهلاک بدن و قوای جسمی و نیاز روزافزون به مراقبت‌های پزشکی همراه است، و در کنار این نیازها جنبه اقتصادی سالمندی و مسائل روانی نیز جایگاه خاصی دارد.

معاون حمایت و سلامت خانواده کمیته امداد امام خمینی استان فارس در این خصوص به ایسنا گفت: متأسفانه به دلایل مختلف بسیاری از سالمندان که در سنین بازنشستگی قرار دارند، برای گذارندن امور ناچارند فعالیت اقتصادی داشته باشند، در همین حال افزایش روزافزون جمعیت سالمندان و افزایش نسبت وابستگی سالمندان می‌تواند برای یک جامعه مشکل‌ساز باشد.

عباس شکری ادامه داد: نظام‌های رفاهی مجبور می‌شوند برای جبران هزینه‌های سالمندان دست به اقداماتی بزنند که فشار بیشتری به اجتماع و نیروی کار شاغل آورده و در طولانی مدت باعث کاهش استانداردهای زندگی سالمندان می‌شود.

شکری معتقد است: موضوع سالمندی یکی از مهمترین مباحث اجتماعی هر کشور است، گفت: امیدواریم مسئولان کشور در جهت رویارویی مناسب با پدیده سالمندی برنامه‌ریزی کرده و با اتخاذ تدابیر کارشناسانه در جهت رفاه آنان بکوشند.

وی سالمندی را پدیده‌ای اجتناب ناپذیر دانست و اضافه کرد: هیچ مرجعی قادر به متوقف کردن پدیده سالمندی نیست و تنها راهکار، برخورد منطقی و عاقلانه نسبت به این موضوع است.

‌شکری با اشاره به اینکه انسان‌ها در مرحله کودکی و سالمندی معمولاً به مراقبت و توجه بیشتری نیاز دارند و به دیگران وابسته هستند، اضافه کرد: تغییرات سریع و گسترده جمعیتی، ایران را در گروه کشورهایی قرار داده که با سالمندی جمعیت مواجهه بوده و هم اکنون جمعیت بالای 60 سال، 28 درصد از کل جمعیت را به خود اختصاص داده است.

این کارشناس مسائل اجتماعی گفت: رشد سالانه جمعیت کمتر از 1.5 درصد و رشد جمعیت سالمندی گروه سنی 60 تا 65 ساله‌ها رشدی 6 درصدی دارد و این یک زنگ خطر جدی است.

معاون کمیته امداد فارس با بیان اینکه یکی از عوامل رشد سالمندی در کنار کنترل موالید، افزایش امید به زندگی است، گفت: برآوردها حاکی از آن است که تا سال 2030 میلادی جمعیت سالمندان جهان از 9 درصد به 16 درصد و در ایران از 5.6 درصد به 17.5 درصد افزایش خواهد یافت.

شکری، تقلیل توانایی‌های بدنی و روانی سالمندان را نگران کننده توصیف و اضافه کرد: انواع مشکلات روانی و ناتوانی‌ها سالمندان را تهدید می‌کند که بیماری‌های جسمانی نظیر ایست قلبی، مشکلات تنفسی، پوکی استخوان و مشکلات گوارشی از آن دسته‌اند.

وی می‌افزاید: انواع آسیب های مغزی و اختلالات روانی نظیر اضطراب، افسردگی، سوء مصرف مواد و مشکلات جنسی از دیگر مشکلات سالمندان محسوب می‌شود.

شکری با یادآوری این که در تعریف سازمان ملل، کشورها به سه نوع ساختار جمعیتی جوان، میانسال و سالخورده تقسیم می‌شوند، اضافه کرد: ایران از سال 85 به بعد جزو کشورهای دارای جمعیت سالمند قرار گرفت، چراکه نسبت جمعیت سالمند آن بیشتر از 7 درصد شده است و رشد فزاینده و سریع جمعیت سالمند از یک سو و اثراتی که پدیده سالمندی بر شرایط اقتصادی، اجتماعی دارد از سوی دیگر سبب شده که سالمندی به عنوان مسئله‌ای اجتماعی در ایران مورد توجه قرار گیرد.

معاونت حمایت و سلامت خانواده کمیته امداد فارس معتقد است: دوره سالمندی اختصاص به قشر‌ یا گروه خاصی ندارد و با افزایش امید زندگی و کاهش موالید سهم سالمندان از کل جمعیت در حال افزایش است و با برنامه ریزی بهتر و شناخت مسائل و مشکلات آنها لازم است ویژگی‌های سالمندان از ابعاد مختلفی مورد بررسی قرار گیرد.

شکری با تاکید براین که سالمند به فردی اطلاق می‌شود که سن او از 60 سال گذشته باشد و این فرد یا در آغاز دوره بازنشستگی است یا سال‌های پایانی اشتغال را سپری می‌کند، ادامه داد: بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی سالمندان به سه گروه جوان بین سنین 60 تا 75، میانسال بین سنین 75 تا 90 و کهنسال 90 سال به بالاتر تقسیم می‌شوند.

وی آمار موجود در باره جمعیت سالمند کشور را تا حدودی مغشوش عنوان و خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر با افزایش سطح کیفی زندگی، افزایش بهداشت و دسترسی به درمان بر شمار سالمندان افزوده شده است، به طوری که انتظار می‌رود طی 15 تا 20 سال آینده شمار سالمندان کشور تا حدود 9 میلیون نفر افزایش یابد.

شکری نسبت به توجه هرچه بیشتر مسئولان به مقوله افزایش سالمندی هشدار و ادامه داد: درست است که افزایش این گروه سنی در کشور ما نوید دهنده بهبود شرایط زندگی است، اما همین امر توجه مسئولان به سلامت و امنیت سالمندان را الزامی می‌کند.

شکری در خصوص دوران سالمندی، گفت: سالمندی با کاهش نسبی قوای جسمی، بازنشستگی و دور شدن از موقعیت‌های شغلی و مسئولیت های مرتبط با آن و درنتیجه کاهش ارتباطات اجتماعی، تنهایی‌ یا احساس تنهایی همراه است.

وی افزود: میزان پذیرش شرایط دوران سالمندی در میان افراد مختلف‌، به فرهنگ وابسته بوده و در مقابل جامعه نیز آنها را کنار گذاشته و به مرور زمان از مشارکت در زندگی اجتماعی کناره می‌گیرند و همین موضوع احساس بیهودگی و افسردگی را در فرد سالمند شدت می‌دهد.

شکری یادآور شد: حدود 650 میلیون نفر از جمعیت جهان را افراد بالای 60 سال تشکیل می‌دهند و تا سال 2050 میلادی پیش‌بینی می شود این رقم به 2 میلیارد نفر برسد. امید به زندگی در کشورهایی نظیر ژاپن و فرانسه بیش از 80 سال بوده و امید به زندگی در چندین کشور آفریقایی، در حدود کمتر از 40 سال و کمتر است.

وی اضافه کرد: اکنون 60 درصد از کل سالمندان دنیا در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند که این رقم تا سال 2050 میلادی به 80 درصد خواهد رسید و تاحدود 30 سال آینده یک میلیارد و 600 میلیون نفر از کل 2 میلیارد نفر در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران ساکن خواهند بود.

معاون کمیته امداد فارس گفت: در کشور ما بر اساس سرشماری عمومی سال 75، سالمندان بالای 60 سال، حدود 6.6 درصد از کل جمعیت را تشکیل می‌دادند اما سال 90 این عدد به حدود 7.3 درصد رسید و اکنون 5 میلیون نفر از جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند.

شکری ادامه داد: بر اساس آمار موجود، تغییراتی که در الگوی سنی جمعیت ایران در 30 تا 40 سال گذشته رخ داده، نشان می‌دهد جمعیت سالمندان کشور به سرعت در حال رشد است، حال آنکه این میزان رشد جمعیت سالمندان در کشورهای پیشرفته طی 100 تا 200 سال اتفاق افتاد!

وی مهمترین دغدغه دوران سالمندی و سالمندان را سلامت عنوان و اضافه کرد: یکی از عوامل موثر در روند سلامت همه افراد خصوصا سالمندان تغذیه مناسب است که در این موضوع، شیوه زندگی سالم با تأکید بر تغذیه سالم و برنامه مراقبت ادغام شده و در اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت،‌درمان و آموزش پزشکی در حال پیگیری و اجرا است و براساس این برنامه شیوه زندگی سالم با تأکید بر تغذیه سالم حدود 250 هزار نفر در 256 شهر تحت پوشش هستند.

این مقام مسئول گفت: سازمان جهانی بهداشت بر روی موارد متعددی در خصوص سالمندان تمرکز و تاکید دارد که یکی از مهم ترین آنها پیشگیری از سقوط و زمین‌خوردن افراد سالمند است.

شکری گفت: سالمندان با توجه به وضعیت جسمانی و شرایط محیط زندگی از جمله نامناسب بودن مبلمان شهری، معابر، وسایل نقلیه مناسب و ... ممکن است زمین خوردن و سقوط از بلندی را تجربه کنند که با عنایت به احتمال بروز پوکی استخوان در این گروه سنی، بهبود شکستگی‌های ناشی از زمین‌خوردن، نزد سالمندان با مشکلاتی روبرو خواهد بود. به‌طوریکه براساس متون پزشکی، نیمی از سالمندانی که دچار شکستگی استخوان می‌شوند، هرگز به زندگی طبیعی بر نخواهند گشت.

وی برای پیشگیری از این آسیب حضور فعال شهرداری‌ها و سازمان‌ها را برای اصلاح مبلمان شهری ضروری عنوان و تصریح کرد: متخصصان طب سالمندی نباید فقط در مطب بنشینند و بیمار را ویزیت کنند، بلکه باید بعضی از بیماری‌ها خارج از مطب مداوا شود.

شکری معتقد است: با ساختن شهری که سالمند در آن به راحتی حرکت می‌کند، می‌توان از بسیاری از صدمات جلوگیری کرد.

وی بر فراهم کردن امکانات و ارائه خدمات به سالمندان در مورد تمام نیازهای روزمره زندگی تاکید و عنوان کرد: اکنون سالمندان ما به خصوص در مسائل پزشکی دچار سرگردانی هستند و اگر فرد سالمندی، برای معالجه به پزشک نا مرتبط مراجعه کند، بدون در نظر گرفتن علت بیماری او، ویزیت و برایش دارو تجویز می‌شود.

شکری‌، مسئله بدرفتاری با سالمندان و پیشگیری از آن را به عنوان یکی از مشکلات پیش‌رو دانست و گفت: بی‌توجهی به خواسته‌های سالمند و ارائه نشدن خدمات کافی از موضوعاتی است که باید نسبت به آن در جامعه اطلاع‌رسانی شود.

وی اضافه کرد: سپردن سالمندان به خانه سالمند، یک بدرفتاری اجتماعی است، بی‌توجهی به کسوت سالمند در ترددهای شهری، رعایت نکردن احترام سالمندان و ... همه و همه جزو بدرفتاری‌های اجتماعی است.

شکری البته مهمترین مشکل را نبود زیرساخت‌های مناسب برای سالمندان در سطح شهرهایی نظیر شیراز عنوان و خاطرنشان کرد: معابر، پل‌های عابر پیاده، پارک‌ها، حتی وسایل حمل و نقل درون شهری، هیچ کدام برای عبور راحت سالمند پیش‌بینی نشده است، توجه نکرده‌ایم که یک سالمند قادر به بالا رفتن از ده‌ها پله با هدف عبور از خیابان نیست، نمی‌تواند برای رفتن به پارک، مدام از پله‌ها بالا و پایین برود و نیمکت‌ها به هیچ عنوان مناسب آنان نیست.

شکری اضافه کرد: بدرفتاری‌های مالی هم وجود دارد و شاهد بوده‌ایم که از سالمندی به زور امضاء گرفته شده و از او سوء استفاده مالی کرده‌اند.

وی اضافه کرد: ارائه خدمات اورژانسی به سالمندان در حوادث طبیعی مانند زلزله بسیار اهمیت دارد، چراکه آسیب‌پذیر هستند و در این مواقع متحمل صدمات زیادی می‌شوند.

شکری با اشاره به مشکلات جسمی، روانی و فردی سالمندان و مخاطراتی که آنان را تهدید می‌کند، گفت: در سالمندان دو نوع اختلال مغزی مشاهده می‌شود، یکی دیلیریم و دیگری دمانس پیری که اولی حاد بوده و دومی مزمن است و در سال‌های آخر زندگی شروع می‌شود.

این مقام مسئول با اشاره به اینکه فرزندان افراد سالخورده نباید پدر یا مادر سالخورده خود را طرد کنند، تاکید کرد: اگر فرد مسن طرد شود احساس ناایمنی، اضطراب و حقارت خواهد کرد و اگر حمایت افراطی شود احساس اتکا و وابستگی در وجودشان تشدید خواهد شد، بنابراین باید به جوانان آموزش داد که با افراد پیر چه راه و روشی داشته باشند و به آنان تفهیم کرد که روزی آنان نیز پیر خواهند شد و نیز اگر در جوانی به یادگیری حرفه مورد علاقه خود بپردازند که پشتوانه ای برای زندگی آینده باشد، می‌توان با جرأت تمام وارد مرحله‌ طبیعی زندگی پیری شد.

شکری با اشاره به اینکه امروزه دولت‌ها موضوع سالمندان را از جهات مختلف پزشکی، روانشناختی، بهداشتی و پرستاری مورد توجه قرار داده‌اند، گفت: تعالیم بهداشتی و مراقبت‌های اجتماعی نه تنها از درصد مرگ و میر سالمندان بر اثر بیماری‌های حاد و مزمن کاسته بلکه افزایش طول عمر را با برخورداری و رفاه بیشتری همراه ساخته است.

وی که باور دارد لازمه سلامت دوران پیری پیش بینی، توجه و احتیاط در دوران جوانی و کمال است، ادامه داد: اگر فردی بخواهد که عادات غلط غذایی، اعتیاد به سیگار و مشروبات الکلی، فعالیت‌های نامتناسب بدنی و روش کار نادرست خود را تغییر دهد، باید سال‌ها قبل از شروع دوره بازنشستگی به فکر آن باشد.

معاون حمایت و سلامت خانواده کمیته امداد امام خمینی(ره) استان فارس، گفت: بزرگترین کمکی که سازمان‌های حمایتی می‌توانند انجام دهند، تفهیم به افراد سالمند برای ورود به دوره‌ تقاعد و پذیرش سالمندی و عوارض آن است.

شکری گفت: با توجه به عوارض و اختلالاتی که معمولاً در سنین بالا دامن گیر افراد می‌شود، دستورات پزشکی و بهداشتی در مورد نظافت، فعالیت، نوع تغذیه، کار و استراحت و تفریح به افراد داده می‌شود و در صورت وجود محدودیت‌های جسمی لزوم فیزیوتراپی و کاردرمانی به آنان گوشزد می‌شود.

به گزارش ایسنا،‌ باور این موضوع که همه امکان تجربه سالمندی را خواهیم داشت، ضرورت اطلاع‌رسانی دقیق در این خصوص را متذکر می‌شود.

اینکه طی سال‌های آینده جمعیت سالمند در ایران رشد خواهد داشت، یک واقعیت است و نمی‌توان آن را نادیده گرفت، بنابراین از همین امروز باید برای مواجهه صحیح با آن برنامه‌ریزی کرد.

سالمندان اعضای محترم و تاثیرگذار جامعه ایران بشمار می‌روند و نه تنها همه موظف به تامین نیازهای آنان، که زمانی تمام توانشان را برای ساختن امروز ما صرف کرده‌اند، هستیم.

توجه به مسائل شهرسازی، بهداشتی، حمایتی و عاطفه‌ای سالمندان، یک ضرورت است و نباید از آن غفلت کرد.