کاهش اختلاف میان ایران و عربستان

تدبیر24 :سمانه مقدم - علی بیگدلی، استاد علوم سیاسی، مدرس دانشگاه و کارشناس روابط بین الملل با حضور در خبرگزاری برنا پیرامون مسائل منطقه به بحث و گفت و گو پرداخت.

علیرغم تحلیل های مختلف از حمله به سفارت عربستان در ایران، شما کدام گروه را در این مسئله مقصر می دانید؟

مهم نیست چه کسی حمله به سفارت عربستان را طراحی کرد، مهم این است چرا این کاراتفاق افتاده است. اگر نیروی خارجی در این حمله دست داشتند نشان می دهد حلقه های امنیتی ما بسیار ضعیف عمل کرده که به ما زیان وارد می کند و جای تاسف دارد و اگر عوامل داخلی در این مسئله دست داشتند، بازهم به ضرر ما تمام خواهد شد. آنچه مسلم است با توجه به عذرخواهی مسئولان ما و تغییر معاون امنیتی استانداری در تهران پذیرفتیم منشا از درون است. متاسفانه این فرهنگ ناصحیح که در کشور جا افتاده و از طریق قانون پنهان حمایت می شود مساله ناراحت کننده ای است و این اقدام برای اولین بار در کشور اتفاق نمی افتد و در گذشته نیز به سفارت دانمارک، انگلیس و آمریکا حمله شد. ازآنجاییکه ما تلاش می کنیم، سرمایه گذار خارجی را وارد کشور کنیم، بنابراین نیازاست در حوزه امنیتی بیشتر دقت کنیم و با عذرخواهی مقامات ارشد ما نتیجه آنچنانی حاصل نمی شود. به کار بردن جملات نادرست و نامتعارف در روابط دیپلماتیک و آتش کشیدن سفارتخانه ها باید از حوزه دیپلماسی کشور ما خارج شود.متاسفانه حمله به سفارت ها به یک روال تبدیل شده و قطعاً نیروهای داخلی در آن دست داشتند و مقامات مسئول باید از بروز چنین اقداماتی جلوگیری کنند.

انتخاب عادل الجبیر بعنوان فردی که از خاندان سعودی نیست، به چه دلیل از سوی مقامات عربستان صورت گرفت؟

آقای الجبیر سرنوشت پر فراز و نشیب دارد. پدرش وابسته فرهنگی در آلمان بوده و وی تا کلاس 12 در آلمان درس می خواند و بعد به آمریکا می رود و به عنوان کارمند محلی به استخدام سفارت عربستان در آمریکا در می آیدو سپس وزیر دربار و سخنگوی ملک عبدالله می شود. ملک عبدالله مرد شریفی بود و آقای هاشمی، احمدی نژاد و خاتمی نیز دیدارهای خوبی با وی داشتند. تیم جدید درعربستان تازه به دوران رسانده است و خوی جوانی در الجبیرکاملا مشهود است وهمچنین رفتارهای ملک سلمان در چارچوب دیپلماتیک نیست. پس از حمله به سفارت عربستان در ایران، مقامات این کشور برای ایران چاله کندند تا ایران را درگیر کنند که خوشبختانه با سیاست خویشتن داری در گودال عربستان نیفتادیم، و اگر در این اختلافات گلوله ای شلیک می شد مساله برجام زیر سوال می رفت.

موسسه هادسون آمریکا اعلام کرد، ایران یا عربستان در سال جدید میلادی قدرت خود را در خاورمیانه از دست خواهند داد، تحلیل شما چیست؟

من این تحلیل را قبول ندارم. اختلاف میان ایران و عربستان تا پایان ریاست جمهوری اوباما به اتمام می رسد. عربستان از همه ابزارهای خود برای مقابله با ایران استفاده کرد و ما در قبال این اقدام خویشتنداری کردیم، آمریکا نیز از این اقدام حمایت نکرد و قطعا این اختلافات تا پایان ریاست جمهوری اوباما به پایان خواهد رسید.

عده ای از کارشناسان معتقدند در دوران پسابرجام باید دوستان منطقه ای خود را تغییر دهیم، نظر شما چیست؟

پس از این که برجام را به جریان انداختیم، باید نگاه خود را در سیاست داخلی و استراتژی منطقه ای تغییر دهیم و استراتژی گذشته خود را اصلاح کنیم. منطقه برای ایران بیشتر از بین الملل اهمیت دارد. عراق از ما فاصله گرفته و در تصرف رمادی حیدرالعبادی گفت: یک سرباز شیعه در آن زمان نبوده و همچنین در نشست هایی که از سوی عربستان انجام شد، ما را محکوم کرد. حیدرالعبادی نمی خواهد مانند بشار اسد رفتار کند و از دنیای عرب خارج نمی شود و به سمت ما نخواهد آمد. در زمان حیدرالعبادی رفته رفته عراق از ما فاصله گرفت و ازما فاصله می گیرد و حوزه نفوذ از ما گرفته می شود و ایران با رفتن بشار اسد ناراحت نیست ، اما می خواهد از خانواده اسد روی کار بیایند و به حاکمیت برسند . همچنین برای روسیه مهم بودن و یا نبودن بشاراسد مهم نیست و تنها می خواهد در منطقه پایگاه درست کند. اگر بشار اسد برود به ضرر ما خواهد بود و اگر از خانواده او هم بر سر قدرت نیایند ، باز هم ما ضرر خواهیم کرد و سپس حزب الله را از دست خواهیم داد . آنچه مسلم است، وضعیت آینده خاورمیانه از دید ما خیلی روشن نیست و فشاری که ترکیه، عربستان، امریکا روی سوریه دارند، سوریه قدرت خود را از دست خواهد، این که چه کسی جایگزین اسد شود مشخص نیست.

آیا قطع روابط کشورهای عربی با ایران، مانع کمک ایران به یمن خواهد شد؟

اگرعربستان احساس کند یک کشور خارجی به یمن بعنوان کشورهمسایه کمک می کند تا آن را تحریک کند ، قطعا می تواند دست به اقدام بزند و این در صدر موازین علم سیاست قابل قبول است. اما ما بارها اعلام کردیم اقدامات نظامی در یمن نمی کنیم ، اما پاسخ ما در فضای بین المللی قابل قبول نیست.

اقدام بعدی عربستان علیه ایران چیست؟

عربستان تمام ابزارهای خود را علیه ایران بکار برد و فکر می کرد آمریکا از این اقدام حمایت کند؛ اما آمریکا اعدام 47 نفر را محکوم کرد و در نهایت این کشوراحساس تنهایی کرد و به این نتیجه رسید که خود را با ایران درگیر کند. اما ما در عرض یک ماه می توانیم عربستان را بگیریم و من فکر می کنم عربستان از تمام ابزارهای خود استفاده کرده، مگر این که با قیمت نفت بازی کند که خود هم ضرر خواهد کرد.

تفاوت انفعال و تعامل در حوزه سیاست خارجی چیست؟

اختلافات ما با عربستان مربوط به دولت یازدهم نیست و به ارث رسیده است. بر اساس اظهارنظرهای دائمی دکتر روحانی که خواهان مبادله و تعادل در روابط هستند، من تصور می کنم از طریق دیپلماسی پنهان مشغول کاهش اختلاف هستند. از طرف ایران و طرف های غربی مقدماتی فراهم شده که اختلافات کاهش یابد، زیرا تنش میان ایران و عربستان منطقه را بر هم خواهد زد. من اعتقاد دارم شیوه خوبی را در قبال عربستان در پیش گرفتیم و اگر یک گلوله شلیک می شد سرنوشت برجام مشخص نمی شد. من بارها تاکید کردم که سیاست خویشتن داری دولت در قبال عربستان اقدامی درستی بود.

ارزیابی شما از اقدامات اردوغان در منطقه چیست؟

اردوغان فرد سیاست مداری نیست و حزبش با تاخیر به پیروزی رسید، اردوغان علاقه داشت عضو اتحادیه اروپا شود وسیاست خارجی خود را معطوف به شرق کرد. در کنار آن داوود اوغلو عثمان گرایی را مطرح کرد و برگشت اردوغان به شرق و کشورهای عربی محصول عدم عضویت در اتحادیه اروپا است.متاسفانه مثلث شومی در منطقه از سوی ترکیه، عربستان و قطر شکل گرفته و به طور پنهان باهم در ارتباط هستند. این مثلث تلاش می کند ایران را در اشکال مختلف تحت فشار قرار دهد و تا حدودی در این کار موفق شدند اما به همه خواسته های خود نرسیدند، زیرا ترکیه عضو ناتو است ما هم با احتیاط رفتارمی کنیم و ترکیه نیز به انرژی ما نیاز دارد . اگرچه اردوغان به دنبال انرژی جدید است ، اما منابع جدید را به دست نخواهد آورد و به نفع این کشورنیست با ما درگیر شود. اردوغان مرد با ثباتی در سیاست نیست. عربستان چون در تنگنا است و ترکیه ارتش 650هزار نفری داشته وهواپیماهای مدرن جنگی است، باعث شد عربستان به سمت ترکیه سوق پیدا کند.

تنش در سوریه ترکیه را نیز تحت تاثیر قرار می دهد، بنابراین علت تاکید اردوغان برای مقابله با این کشور چیست؟

درمسئله سوریه، ترکیه تحت تاثیر عربستان است. عربستان خود را رهبر دنیای عرب می داند. عربستان از همراهی حافظ اسد با ایران و اختلاف با صدام حسین با کشور سوریه وارد اختلاف شد. ایران به حافظ اسد سالیانه 5 میلیون تن نفت با قیمت پایین و یا مجانی می داد . بنابراین میان سوریه، عربستان و امارات اختلاف به وجود آید، بشار اسد نیز به سمت ایران و روسیه آمد و این اقدام دنیای عرب را تحت تاثیر قرار داد. هرمیزان عربستان ، سوریه را از دست می داد به همان نسبت به سمت ترکیه سوق پیدا می کرد . به نظر من اردوغان اشتباه کرد می توانست از کشور ما منابع بسیاری به دست آورد ، زیرا ایران تنها کشوری است که بارهایش را می تواند به راحتی وارد کشور کند. اما ممکن است در آینده این امتیاز برجسته را از دست بدهد. من پیشنهاد می کنم ترکیه نسبت به ایران خصومت نشان ندهد.

علت چرخش ترکیه به سمت رژیم صهیونیستی بیش از گذشته چیست؟

مانور نمایشی ایران اسراییل را نگران می کند و این کشور تلاش می کند در آسیای مرکزی پایگاه نظامی بزند . اردوغان و رییس جمهور اسراییل در سوییس بحث کردند و اردوغان جلسه را ترک کرد و سپس کشتی آزادی ترکیه در سواحل غزه دچار سانحه شد و 9 کشته برجای گذاشت، و این مسئله باعث تشدید اختلافات میان ترکیه و اسرائیل شد. اسرائیل نیز برای جبران این مسئله خون بها داد و عذرخواهی کرد. مجددا دو کشور سفیر مبادله کردند و روابط خود را از سر گرفتند. اسراییل در ترکیه پایگاه دارد و به ترکیه کمک می کند و این گرایش ترکیه به سمت اسراییل مانند گرایش پنهان عربستان به اسراییل است و الان هم این گرایش پنهان وجود دارد و تلاش می کنند برای عدم اجرای برجام متعهد شوند و علیه ایران قدم بردارند.

نقش آمریکا را در تنش در میان ایران و ترکیه و عربستان چطور ارزیابی می کنید؟

آقای اوباما در یک سخنرانی در استرالیا گفت: ما در خاورمیانه منافع نداریم و امروزه توجه جهان به شرق آسیا است. آمریکا در منطقه تلاش می کند با چین و کره شمالی رقابت کند. همچنین کاهش قیمت اجناس از سوی چین به آمریکا ضرر وارد کرده و باعث شده آمریکا از خاور میانه فاصله بگیرد. از سوی دیگر اوباما برنده جایزه صلح نوبل بوده در پایان دوران ریاست خود نمی خواهد جنگی صورت گیرد.

نظر شما از آینده حزب عدالت و توسعه در ترکیه چیست؟

حزب اردوغان در انتخابات آتی برنده نخواهد شد و به نظرمن در انتخاب قبلی دست کاری کردند . اردوغان یک کشور توریستی را به یک کشور در حال جنگ تبدیل کرد. اقدامات رییس جمهوری ترکیه منجر شد، تعداد توریست ها در این کشور کاهش پیدا کند. ترکیه 18میلیارد از طریق توریسم درآمدزایی داشت و این وضعیت برای این کشور قابل دوام نیست و به نظر من دچار بحران های آزار دهنده داخلی شده اند.

شما نگران روابط میان ایران و ترکیه نیستید؟

ایران و ترکیه تلاش می کنند، مرزهایی را میان خود حفظ کنند و من نگران روابط این دو کشور نیستم.

نظرشما درمورد سفر مجدد اشتاین مایر به تهران چیست؟

مهمترین شریک اروپایی ما در گذشته آلمان است و روابط سنتی ما به دوران قاجار باز می گردد. 15 تا 20 میلیارد دلار حجم مبادلات ما در گذشته بوده که در دوران تحریم کاهش یافت، اما آلمان در دوران تحریم خیلی ما را اذیت نکرد. آلمان بعد از ایتالیا و فرانسه با گشایش باز برای احیای روابط و باز گشتن به دوران قبل به ایران سفر می کند. من فکر می کنم مرکل نامزد جایزه صلح خواهد بود ، زیرا علیرغم چهره رئوف علاقمندان بسیاری دارد، وجود این خانم بر روابط دو کشور کمک خواهد کرد.

برخی معتقدند خانم مرکل برای ترس از اسرائیل به ایران سفر نمی کند، ازسوی دیگر وزیر امور خارجه آلمان به ایران می آید، تحلیل شما از این دو اقدام آلمان چیست؟

آقای اولاند یک فرد یهودی است و 3 ماه دیگر به ایران می آید. در مسائل بین المللی هر کشوری باید به دنبال منافع خود باشد. مرکل درگیر مهاجرها است و اولین کسی یود که از مهاجرین حمایت کرد و باعث شد،800هزار نفر مهاجرت کنند، که این اقدام گله مندی برخی کشورها را به همراه داشت.

نظر شما درباره میانجیگری آلمان برای کاهش تنش میان عربستان و تهران چیست؟

اختلافات میان ایران و عربستان با واسطه گری حل نخواهد شد. اختلافات ما ریشه در گذشته های دور دارد. به نظرمن باید مذاکرات مستقیم دو طرفه انجام گیرد تا اختلافات کاهش پیدا کند. ما بر سر سوریه و یمن همچنان با عربستان اختلاف داریم و نه ایران دست از سوریه و یمن می کشد و نه عربستان. اختلافات ما آنقدر عمیق است که کسی قادر نخواهد بود میان د و کشور میانجیگری کند. همچنین مسئله سوریه تبدیل به پدیده بین المللی شده و حل این مشکل از دست آلمان خارج است.

ارزیابی شما از آینده سوریه چیست؟

با فراخوان گروه های متخاصم بحران سوریه حل نخواهد شد . به نظر من پیش از اینکه نیروهای متخاصم پشت میز بنشینند، دولت های متخاصم باید پشت یک میز جمع می شدند. در ابتدا باید اختلاف میان ایران و عربستان را کم می کردند تا دو کشور از خواسته ای خود کوتاه بیایند. تا زمانیکه اختلاف نظرمیان عربستان، ایران و ترکیه حل نشود، امکان موفقیت در مذاکرات سوریه بوجود نخواهد آمد.