برخی رسانه ها زن را فقط مظلوم و زخم خورده تصویر می کنند

تدبیر24 : فاطمه مهدیانی، کارشناس روانشناسی، کارشناس ارشد ارتباطات و  سردبیر اجتماعی خبرگزاری ایلنا معتقد است که رسانه ها با توجه به روحیات صاحبان آن و یا رویکردهای جهانی، نحوه بازنمایی تصویر زن در رسانه خود را تعریف می کنند.
گفت و گو خبرنگار تدبیر۲۴  باسردبیر اجتماعی خبرگزاری ایلنا را بخوانید:
 
سوال: از نظر شما کارکرد رسانه در حوزه خانواده چیست؟ تا چه اندازه از ظرفیت رسانه ها د راین حوزه استفاده شده است؟
مهدیانی: برای پاسخ به این سوال ابتدا باید بر این امر تاکید کرد که ما با دو نوع رسانه سروکار داریم. رسانه هایی که صاحبان آن تفکر سنتی داشته و تعریفشان از خانواده همان تعریف سنتی در چارچوب خانواده سنتی است و به همان شکل گذشته، خانواده را بازنمایی می کنند.
اما در مقابل رسانه‌هایی وجود دارد که صاحبان آن متعلق به طبقه متوسط یا متوسط به بالای جامعه هستند لذا تعریف آنها از خانواده و ارزشهای حاکم بر آن منطبق با ارزش ها و فرهنگ همان طبقه است و لاجرم همان تعاریف را به اشکال مختلف بازنمایی می کنند.
درست است که رسانه ها در تعامل با اقشار طبقات پایین جامعه نیزهستند اما رسانه ها معمولا این طبقات را با ویژگی هایی همچون گستردگی خانواده ، تعدد فرزندان ، فقر، بی سوادی ،خانه دار بودن زن خانواده، بیکاری مرد و اعتیاد بازنمایی می کنند.
باید به این نکته اشاره کرد که  رسانه‌ها علاوه بر تبعیت از سیاست های دولت ها درباره خانواده، تحت تأثیر عوامل جهانی هم قرار دارند و به نوعی از شبکه‌های جهانی الهام می‌گیرند و برخی تعاریفشان را از آنها تقلید یا اقتباس می‌کنند.
در نگاه امروز رسانه ها، که تا داخل خانه ها هم رسوخ کرده است، "تعلق داشتن به خانواده کوچک" به یک ارزش اجتماعی تبدیل شده است. "خانواده کوچک" یعنی خانواده مدرن، تحصیل‌کرده، آگاه به مسائل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی،‌ حساس به سرنوشت فرزندان ،مسئولیت پذیر در برابر جامعه و در کل، خانواده ای که از عقلانیت مدرن برخوردار است.
شبکه های اجتماعی نیز به عنوان رسانه های نوین، بازنمایی شان از خانواده همان طبقه متوسط شهری است یعنی خانواده تحصیل‌کرده، فرهیخته، آگاه و عاقل  که گاهی جدا از خانواده با دوستان به سفر می روند ، موزه و گالری می‌بینند ، هر فرد اتاق خود را در خانه دارد، چند وعده غذای آماده می‌خورند، تولد آنچنانی می گیرند و عضو شبکه‌های اجتماعی هستند و به نوعی، فردگرایی غلبه دارد.
شبکه های ماهواره ای نیز بر اساس سیاست های ترسیم شده خاص خود، خانواده را متزلزل و فاقد چارچوب اخلاقی و فروپاشیده می خواهند.
 
سوال:  فکر می کنید رسانه ها تا چه اندازه در بازنمایی هویت درست زنان اثرگذار بوده اند ؟
مهدیانی:  گروهی از رسانه ها که  می‌توان آنها را رسانه های متعلق به بخش سنتی جامعه دانست، زنان مظلوم و زخم خورده - که بیشتر در نقش قربانی در صفحات حوادث ظاهر می‌شوند- به تصویر کشیده می شوند و شاهد بازنمایی کلیشه‌ای از زنان هستیم که بیشتر بر نقش‌های خانه‌داری تکیه دارد. این رسانه ها  حضور زن در عرصه‌ی‌ اجتماع‌ را بسیار محدود و آنهم  عـمدتا در زمینه های آموزشی،بهداشتی،تربیتی و برخی مشاغل خدماتی خلاصه می کنند و حضور‌ زن در عرصه‌ی فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی را تشریفاتی می دانند. صدا وسیمای کشورمان از جمله رسانه هایی است که چنین تصویری را بازنمایی می کند. در مجموعه‌های تلویزیونی می بینیم که  زنـان بسیار توسری‌خور و عامی نشان داده می‌شوند، ارادۀ آن‌ها دسـت همسرانشان است و عموما از خـود اسـتقلال رأی ندارند. حتی زنان را در برخی مواقع تشویق می کنند که دو همسری را به عنوان امری طبیعی بپذیرند. زنان فقط در نقش مادر با چند فرزند نشان داده می شوند و فقط با مسائلی درگـیر هـستندکه به‌ خانه‌ مربوط‌ می‌شود. در مـجموعه‌های تلویزیونی زنـان به فـعالیت اجـتماعی تـشویق‌ نمی‌شوند. این مسائل را حتی در دوره های مختلف مجلس شورای اسلامی در  نگاه برخی جریان های سیاسی و طرح قوانین مربوط به زنان شاهد بوده و هستیم.
اما در مقابل رسانه هایی هستند که تصاویری متفاوت از زن بازنمایی می‌کنند. در این رسانه ها زن در نقش یک پزشک،پرستار، پلیس ،خبرنگار ،مدیر،نماینده مجلس و....بازنمایی می‌شود.زندگی اجتماعی و حرفه‌ای‌ خود‌ را‌ توأمان دارد و  چـه مـتأهل باشد ویا نباشد،به عنوان یک‌ انـسان و بـه عـنوان فـردی از جـامعه بازنمایی می‌شود. در بازنمایی این رسانه ها، حضور زن در عرصه‌ فعالیت اجتماعی، اقتصادی، سیاسی‌ و فرهنگی نیز فرمالیته و تشریفاتی نیست. زن صرفا مدار زندگی عاطفی در خانواده نیست بلکه در اقتصاد خانواده نیز نقش مهمی را ایفا‌ می‌کند. این رسانه ها معتقدند زنان فارغ از جنسیت، قابلیت ا
 یفای نقش در بسیاری از عـرصه‌ها را بـا‌ رعـایت حریم‌ها و در چارچوب اصول و موازین شرعی و قانونی دارا هستند و یکی از راه های رسیدن کشوربه توسعه را آگاهی بخشی به زنان و بهبود قوانین در حوزه زنان می دانند.
 
سوال: رسانه تا چه اندازه برای کمک های مدنی از این ظرفیت استفاده کرده است؟
مهدیانی: اگر منظورتان استفاده رسانه از ظرفیت خودش برای کمک های مدنی است باید بگویم که حداقل رسانه ما این رسالت را برای خود قائل بوده که با ارتباط با فعالان مدني جامعه را نسبت به آسيب‌هاي اجتماعی بویژه در حوزه خانواده ،زنان وكودكان حساس کند چرا که مامعتقدیم مواردی كه به رسانه‌ها راه مي‌يابد و در آنجا مورد بحث قرار می گیرد، مي‌تواند راه را براي يك حركت تأثيرگذار در اين زمينه باز كند. زماني كه يك مساله به رسانه راه مي‌يابد جامعه نسبت به آن حساس مي‌شود و براي تغيير و اصلاح قوانین فشار می آورد و همين باعث بهبود شرایط در جامعه مي‌شود.
 
سوال: رسانه شما تا چه میزان در بازنمایی درست هویت زنان و خانواده فعال بوده است؟
مهدیانی: ما سعی کردیم در تمام زمینه‌ها از جمله خانواده،‌ به بازتولید ارزش‌های موجود در جامعه  بپردازیم و در کنار آن، ارزش های جدید را هم تولید کنیم. ما معتقدیم رسانه  در وهله اول بدون بازتولید کردن ارزش‌های غالب در جامعه نمی‌تواند ارتباط جدی با مخاطبان خود برقرار کند اما در کنار آن خود را ملزم می دانیم که اطلاعات کاربردی و مفیدی را در زمـینه‌هایی چون اشتغال‌ زنان،ضرورت تحصیل ،مسائل بهداشت جسمی و روحی ،چگونگی‌ تربیت کودکان، سلامت فردی،اصول خانه‌داری‌ و مسائل مـختلف زنـدگی زنـاشوئی در اختیار مخاطبانمان قرار دهیم.
در حوزه زنان نیز سعی کردیم به دور از افراط و تفریط و تحجر و ابتذال وارد شده و در کنار زنان  نخبه ،استادان دانشگاه یا فعالان سیاسی اقتصادی و اجتماعی به دنبال زنانی برویم که با شرایط متفاوت توانسته‌اند بر محیط پیرامون خود اثرگذار باشند.با توجه به اینکه مشارکت رو به رشد زنان را در رسانه ها شاهد هستیم خبرگزاری ما نیز از این امر مستثنی نبوده و اکثر کارکنان ما را زنان تشکیل می دهند.در حال حاضر یکی از دغدغه های اصلی دوستان ما به تصویر کشیدن چهره‌ای درخشان از زن مسلمان در جامعه و در عرصه های مختلف تصمیم گیری و تصمیم سازی است.