روحانی در گفتگوی تلویزیونی خود چه مسائلی را پنهان کرد و نگفت؟

تدبیر24:  منتقدین- حسن روحانی در گفتگوی با مردم افزایش فروش نفت را دستاورد برجام دانست و گفت: این نیروها [صنعت نفت] کاری کردند که در طول چند ماه بعد از برجام حتی دیگران متعجب شدند که چگونه در زمانی کوتاه تولید نفت را بالا بردیم و در صادرات میعانات و نفت ، به شرایط قبل از تحریم بازگشتیم.

برای فعالیت مجدد چاه بسته، فعالیتهایی نیاز است که این آمادگی از قبل از اجرای برجام در دولت ایجاد شده بود و به حق، کارکنان صنعت نفت تلاش بسیار خوبی انجام دادند و امروز ما با یک آمار و ارقام بسیار خوبی مواجه هستیم.

روحانی با اشاره به آمار وضعیت صنعت نفت در طول چند ماه گذشته و پیشرفت های  قابل ملاحظه در این زمینه گفت:

پیش از برجام و در 10 ماهه نخست سال 94، مجموع تولید نفت خام و میعانات گازی ما 3 میلیون و 250 هزار و صادرات یک میلیون و  348 هزار بوده است. در 4 ماهه سال 95، تولید ما 4 میلیون و 122 هزار بشکه در روز و صادرات 2 میلیون و 382 هزار بشکه  بوده است. در تیرماه تولید نفت خام و میعانات 4 میلیون و 154 هزار بشکه و صادرات نفت خام و میعانات ما 2 میلیون 428 هزار بشکه است که  نشان می دهد طی چند ماه از تولید 3 میلیون و 250 به 4 میلیون و  154 هزار رسیدیم که قریب به یک میلیون بشکه نفت خام و میعانات افزایش پیدا کرده است و این حرکت بسیار خوب، یکی از آثار برجام است.

روحانی در آمار خود در خصوص فروش نفت خام و میعانات به میزان فروش اشاره کرد و آن را دستاورد دانست ولی به میزان درآمد نفتی اشاره ای نداشت و نگفت همین پول میزان فروشی هم که از نفت داریم به کشور وارد نمی شود. روحانی نگفت که همه چیز به درآمد وابسته است، نه فروش نفت.

در حال حاضر بالغ بر 30 درصد درآمد مستقيم دولت از محل فروش نفت است، گرچه ساير درآمدها هم غير مستقيم متأثر از فروش نفت است. درآمد نفت نیز به دو متغیر بستگی دارد. دو متغیر میزان فروش و قیمت تعیین کننده در میزان درآمد نفتی است. شاید میزان فروش نفت افزایش یافته باشد لیکن درآمد فعلی کشور از فروش نفت همچنان یک سوم دولت قبلیست. دولت قبلی نفت را با قیمت 30 دلار تحویل گرفت و با قیمت 120 دلار به دولت یازدهم تحویل داد و سیاست های این دولت قیمت آن تا 27 دلار پایین آورد و در زمان نگارش این گزارش قیمت نفت خام ایران زیر 40 دلار می باشد.

شاید این سوال مطرح شود که قیمت نفت، بر اساس متغییرهای جهانی است و ربطی به دولت ندارد که در پاسخ باید گفت؛ سیاست های دولت ها در ایران در تعیین قیمت نفت در جهان تاثیر بسیار زیادی را داشته و دارد. ایران بعنوان یکی از دو قطب اوپک، همیشه یکی از تعیین کنندگان اصلی سیاست های جهانی نفت بوده و کشورهای زیادی سیاست های نفتی خود را با ایران تطبیق می کرده اند و می کنند.

کاهش قیمت نفت ، معمای دوره تنش‌زدایی است. شعار تنش‌زدایی و اعتمادسازی در سیاست خارجی، از همان قبل از انتخابات ریاست جمهوری یازدهم بارها و بارها از سوی آقای روحانی بیان شد. وی صراحتاً تأکید می‌کرد که باید با تغییر در سمت و سوی دیپلماسی جمهوری اسلامی، به سمت تنش‌زدایی و اعتمادسازی با غرب و آمریکا حرکت کنیم تا در نتیجه این امر، مشکلات کشور کمتر شده و هم چرخ سانتریفیوژها بچرخد و هم چرخ زندگی مردم. اما امروز، یک سال و نیم بعد از آغاز به کار دولت تدبیر و امید و پس از چندین دوره مذاکره محمدجواد ظریف و جان کری و امضای برجام و در پیش گرفته شدن انواع و اقسام اقدامات اعتمادساز و تنش‌زدا با آمریکا، اتفاقات دیگری در عرصه عمل افتاده است و نه تنها هیچ تحریمی از سوی 5+1  پس از اجرای برجام لغو نشده است بلکه علاوه بر تعطیلی و جمع آوری بسیاری از تأسیسات هسته‌ای کشور، قیمت نفت با کاهش قابل توجهی روبرو بوده است.

پس از مدتها، آمریکا با توطئه مشترک عربستان سعودی، قیمت نفت را تا 27 دلار هم کاهش داده است و مشخص نیست چه زمانی قرار است نتیجه عینی و دستاوردهای مثبت سیاست‌های تنش‌زدا و اعتمادساز در عرصه سیاست خارجی برای مردم ایران آشکار و عیان شود؟ اگر طبق گفته رئیس‌جمهور، کلید حل همه مشکلات در سیاست خارجی بوده است، پس چرا بعد از مذاکره با آمریکا مشکلات کشور کمتر نشده است؟ مگر همواره از هاشمی رفسنجانی به عنوان کسی که مشکلات بین ایران و عربستان را می‌توانست با یک تلفن حل کند، یاد نمی‌شد؟ چرا حالا نه تنها مشکلات قبلی حل نشده بلکه مشکل جدیدی به نام کاهش قیمت نفت بوجود آمده است؟ آیا اثبات دشمنی دشمن برای برخی در داخل کشور، باز هم نیاز به گذشت زمان دارد؟

تلاش براي بالا بردن قيمت فروش نفت و گاز هیچگاه در دستور كار دولت يازدهم نبوده و نيست. سؤال منطقي و زيربنايي اين است كه چرا هر وقت دولتي اصلاح طلب بر سركار آمده است، قيمت فروش نفت آن قدر پايين‌ مي آيد كه گاه كفاف هزينه توليد را‌ نمي دهد؟! يادمان هست كه در دوران سازندگي قيمت نفت به كم تر از 10 دلار رسيد و در دوره اصلاحات هم زير 30 دلار بود. ولي در دوران دولت نهم و دهم قيمت فروش نفت به بالاي 100 دلار رسيد و دولت يازدهم فروش نفت را با قيمت حدود 120 دلار تحويل گرفت با عدم تحرك و عدم تلاش و خنثي بودن كامل الآن به زیر چهل دلار است. اين نشان‌مي دهد كه ديپلماسي كشور در درآمد نفتي كشور نقش مستقيم دارد. يعني دولت يازدهم نه تنها در حوزه مذاكرات هسته اي دستاورد قابل توجهي نداشت- علي رغم آن همه امتياز كه داد- بلكه باعث كاهش درآمد نفتي به ميزان بيش از 70 درصد شد. يعني در بحث هسته اي، كشور- با بي تدبيري دولت- دو خسارت بزرگ ديد: هم از مذاكرات بهره اي نصيب كشور نشد و هم درآمدهاي نفتي كشور به نصف تقليل يافت.

در جريان بحران‌ نفتي اوایل دولت نهم، وزارت امور خارجه، سفارتخانه‌ها و وزارت نفت و شركت نفت بسيج ‌شدند و نمايندگان مربوطه كشور به كشور و سازمان به سازمان ‌رفتند و نشست پشت نشست برگزار ‌شد و اعضاي اوپك هماهنگ ‌شدند. ولي متأسفانه در سه سال عمر دولت یازدهم نه تنها هیچ تحرك قابل ملاحظه‌اي از سوي دولت مشاهده نشد، بلکه سیاست هایی کاهشی قیمت نفت از سوی ژنرال های نفتی در پیش گرفته شد.

یکی از این سیاست ها در آذر 94 رخ داد بطوریکه ژنرال های نفتی دولت یازدهم در نشست اوپک، پای بیانیه ای را امضاء کردند که عملا این سازمان کنترل کننده قیمت و تولید نفت را به نهادی بی تفاوت نسبت به قیمت گذاری نفت مبدل کرده و اجازه تولید نفت بدون محدودیت به اعضاء را اعطا کرده است، این طرح امریکایی که با همکاری عربستان در بیانیه پایانی اجلاس اخیر اوپک گنجانده شده بود، بدون اقدامی خاص از سوی تیم ایرانی، زنگنه و ژنرال های همراه وی، پذیرفته و مورده قبول ایران قرار گرفته است. در شرایطی که مدیران ارشد نفتی دولت یازدهم سقف 30 میلیون بشکه ای اعضای اوپک و حذف سهمیه بندی اعضا در سال های اخیر را یکی از راهبردهای غلط ایران در اوپک اعلام کرده و خود را به عنوان مخالف این سیاست معرفی کرده بودند، اما با گذشت 5 جلسه اوپک در دولت یازدهم تا آن مقطع زمانی، نه تنها شاهد هیچگونه تغییر مثبتی در بیانیه های پایانی اوپک نبودیم بلکه در اجلاس 168 اوپک همین سقف 30 میلیون بشکه ای تولید اوپک با چراغ سبز ایران نیز برداشته شد تا موانع پیش روی برای افزایش تولید اعضا برداشته شده تا شاهد کاهش بیشتر قیمت نفت در بازار جهانی و سقوط آن به 30 دلار باشیم.

همچنین مسئولین نفتی دولت یازدهم در پاراگراف آخر بیانیه به راحتی این اجازه را به عربستان داده اند تا بتواند دست به تغییر ماهیت اوپک زند. اوپک که ماهیت 55 ساله آن تعهد به بررسی بازار در کوتاه‌مدت و میان‌مدت بود، با برداشته شدن لفظ کوتاه‌مدت در بیانیه اخیر و عدم وجود سقف ماهیت قبلی خود را از دست داده است تا با منفعل شدنش، زمینه برای نفوذ بیشتر عربستان و امریکا در بازار نفت فراهم گردد.

این تنها یکی از سیاست های ضد قیمت نفتی دولت یازدهم در این سه سال اخیر بوده است و نکته حائز اهمیت دیگر این است همین میزان درآمد نفتی هم به کشور وارد نمی شود. یعنی کشور پول نفتی را که به کشورهای خریدار می فروشد را نمی تواند به کشور وارد کند و تنها مطابق بخش ۵۰۴  (sec 504) قانون تحریم TRA  که بخاطر ضعف دیپلماسی تیم آقای ظریف در برجام لغو نگردید محدودیت دسترسی به درآمدهای نفتی خود را دارد.

امریکا در مرحله سوم برای تشدید تحریم های هسته ای، خرید نفت خام از ایران را مشروط به بلوکه شدن درآمد حاصل از آن در کشور خریدار نفت کرد. به عبارت دیگر شرط دیگری در کنار شرط کاهش مستمر خرید نفت خام از ایران قرار داد. بر اساس بخش ۵۰۴  (sec 504) قانون TRA  این پول‌ها در حسابی به نام ایران در آن کشور واریز می‌شد و تنها ایران می‌توانست در تجارت دوجانبه استفاده کند و این تحریم برخلاف صحبت های روحانی، ظریف و عراقچی برداشته نشد.

در نتیجه درآمدهای نفتی ایران چه آنهایی که در گذشته حاصل شده است و هم‌اکنون در کشورهای هند، چین، کره جنوبی، ژاپن و ترکیه است و چه آن‌هایی که در آینده قرار است فروخته شود،‌ از دسترس ایران خارج شده و به صورت محصور(Locking Up)  درآمده است.

همانطور که مشخص است و رهبر انقلاب در آخرین بیانات خود به آن اشاره کردند؛ برجام هیچ دستاوردی که برای کشور نداشته بلکه بر بر دردسرها و مشکلات کشور افزوده است و دولت امید، بر خلاف شعار خود موج نا امیدی را به کشور تزریق کرده است.