روحانی و دغدغه خشونت زدایی

تدبیر24: اهمیت اعتدالگرایی و مقابله با شکل های متعدد خشونت در سطوح و عرصه های گوناگون، این روزها در سخنان «حسن روحانی» رییس جمهوری پررنگتر به نظر می آید. نگاهی به سخنان دیروز وی در مراسم بازگشایی مدارس به خوبی گویای این مساله است. رییس جمهوری در این مراسم با اشاره به ریشه ها و آسیب های خشونت، ضرورت مقابله جدی با این معضل را خواستار شد. 

بر اساس سخنان رییس جمهوری، بررسی مساله خشونت و مقابله با آن در سه محیط داخلی، منطقه ای و جهانی اهمیت می یابد.

1- خانواده و محیط های آموزشی همچون مدارس، نقش قابل توجهی در تکوین شخصیت فرد ایفا می کنند چرا که فرایند جامعه پذیری کودک در همین سال ها رقم می خورد. شاید به همین دلیل بود که رییس جمهوری روز بازگشایی مدارس را برای تاکید بر رفع خشونت برگزید. برای مقابله با تندروی و گرایش به اعتدال ابتدا باید فرهنگ خشونت اصلاح شود که خود نیازمند آموزش از طریق نهادهای آموزشی و خانواده است. در اهمیت این موضوع بود که روحانی در این مراسم تاکید کرد: برای اینکه محیط مدارس ما، محیط علم، دانش و پیشرفت باشد، باید اخلاق، میانه روی، تدبیر و اعتدال در مدارس و مراکز آموزشی ما حاکم شود و مدرسه نباید محیط اوهام، خرافات و خشونت باشد. 

متاسفانه امروز شاهد نمودهایی از خشونت در سطح جامعه هستیم؛ نمودهایی که شوربختانه حتی در محیط های سیاسی و رسانه ای نیز در فرایندهای تخریب، هجمه یا انتقاد به چشم می آید و نمونه هایی از آن را بارها در تهدید مسوولان مذاکرات هسته ای یا کاربرد ادبیات خشن برای مخالف خوانی علیه دولت شاهد بوده ایم.

در مجموع، خشونت زدایی در فضای داخل کشور امری ضروری است چرا که در غیر این صورت این خشونت بلایی بر پیکر انسجام داخلی خواهد بود؛ انسجامی که پیش شرط اعتلای فرهنگی و اجتماعی جامعه، توسعه سیاسی، پیشرفت و رشد اقتصادی و تامین امنیت وجودی و روانی شهروندان کشور به شمار می رود.

2- تنش ها و درگیری ها در منطقه خاورمیانه چند سالی است که به اوج خود رسیده و ادامه بحران ها در سوریه، عراق، یمن و تجاوزگری های دایمی رژیم صهیونیستی در سرزمین اشغالی، خشونت ورزی را در این منطقه به روندی رایج تبدیل کرده است. با گسترش دامنه مداخله گری بازیگران خارجی و همچنین کارشکنی برخی دولت های منطقه در امور داخلی کشورهای بحران زده، بحران های خاورمیانه عمیق تر و برونرفت از آن دشوار به نظر می رسد. ترویج افراطی گری و افکار و ایدئولوژی های نفرت پراکن همچون وهابیت و اتکا بر نظامی گری و خشونت ورزی برای رسیدن به هدف های سیاسی عاملی در ایجاد و گسترش این بحران ها بوده و بازتولید خشونت را به دنبال داشته است. در چنین فضایی نمی توان انتظار توسعه کشورهای منطقه و بهبود روابط آنها را داشت بلکه نفرت پراکنی و خشونت ورزی فراگیرتر و در نتیجه کلاف سردرگم بحران ها در منطقه پیچیده تر خواهد شد.

کشورهای منطقه باید به این واقعیت توجه داشته باشند که در سایه توجه به اشتراک ها و برقراری نظمی پایدار مبتنی بر امنیت جمعی می توان بر این بحران ها چیره شد. تکیه بر تاریخ و فرهنگ مشترک، احترام متقابل، مسوولیت پذیری، دوری از رویکردهای تفرقه افکنانه، پرهیز از دست اندازی به قلمروی همسایگان و ترویج ایدئولوژی دوستی به جای نفرت از جمله موضوع های مهمی است که به رفع تنش ها خواهد انجامید. در اهمیت این موضوع، روحانی چند روز پیش در مجمع عمومی سازمان ملل اظهار کرد: رویکرد اصولی ایران، مشارکت سازنده با همسایگان برای تحقق نظم پایدار مبتنی بر امنیت جمعی و حمایت از توسعه کشورهای منطقه و ایجاد پیوندهای متقابل اقتصادی است. ریشه کن کردن خشونت در منطقه، بدون مردمسالاری، ارتقاء حقوق شهروندی و توسعه اقتصادی، میسر نیست. 

3- نگاهی به گفته های روحانی در اجلاس غیرمتعهدها و همچنین سخنان چند سال گذشته وی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد از اهمیت خشونت زدایی با هدف تامین صلح و امنیت بین المللی حکایت دارد. وی سال 1392 در جریان شصت وهشتمین نشست مجمع عمومی، خطر افراط گرایی را برای جهان در قالب طرح «جهان علیه خشونت و افراطی گری» مطرح کرد؛ طرحی که با استقبال کشورهای حاضر در مجمع مواجه شد و به تصویب آنان رسید. گسترش حوزه فعالیت گروه های و رژیم های خشونت طلب باعث شد تا وی سال های بعد نیز ضرورت مقابله با خشونت و مهمترین مصداق آن یعنی تروریسم را گوشزد کند. پس از آن که دامنه دهشت افکنی گروه های افراطی مسلح به اروپا و آمریکا نیز کشیده شد، غرب بر لزوم مبارزه جمعی با این پدیده شوم تاکید کرد و حتی ائتلافی برای مقابله با این گروه ها ترتیب داد، هر چند این ائتلاف همچنان از هدف اصلی خود فاصله ای بسیار دارد.

در مجموع، برای مبارزه با خشونت همان طور که رییس جمهوری اشاره کرد، چند پرسش کلی و مهم وجود دارد از جمله خشونت از کجا نشات گرفته است؟ چگونه عده ای خشونت را می آموزند؟ در برابر خشونت چگونه باید ایستادگی کرد؟ و چگونه می توانیم جوامع منطقه و جهان را از خشونت برهانیم؟