تدبیر24»روسای جمهور ایران و آمریکا طی روزهای گذشته بارها به آینده برجام اشاره کردند. درحالی که ترامپ، بی‌محابا، لغو برجام را مطرح میکند، ایرانی‌ها این موضوع را هوچیگری ترامپ می‌دانند و معتقدند آمریکا نمی‌تواند برجام را زیرپا بگذارد. حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل بین‌الملل در این‌باره با «آرمان» گفت‌وگو کرده که می‌خوانید.
استراتژی آمریکا برای مواجهه با برجام چیست؟
همان‌گونه که چندی پیش سناتور باب کروکر اعلام کرد، نقشه آمریکایی‌ها فراهم‌کردن شرایط برای کنارکشیدن ایران از برجام است. سیاستمداران ایالات‌متحده می‌دانند خروج یکجانبه آمریکا از برجام هزینه‌های گزافی را برای آنان به بارخواهد آورد. لغو یکسویه این قرارداد، انزوای همه‌جانبه این کشور در جامعه جهانی را به‌دنبال خواهد داشت، به‌همین‌دلیل آنها می‌خواهند شرایط را به سویی ببرند که کشور ما از این توافقنامه خارج شود. مسئولان و کارشناسان آمریکا به‌خوبی از این موضوع آگاهی دارند و نمی‌خواهند با کناره‌گیری از این معاهده بهانه‌ای را دست جامعه جهانی بدهند. از سوی دیگر، آژانس نیز فعالیت‌های ایران را تایید کرده است و اکنون توپ در زمین آمریکایی‌هاست. آمریکایی‌ها نیز این نقشه را به‌گونه‌ای طراحی کرده‌اند که تا بیست‌وپنجم مهر نظر خود را اعلام کنند. همه اینها در شرایطی رخ می‌دهد که رکس تیلرسون، وزیرخارجه ایالات‌متحده چندی‌پیش اعلام کرد: اگر انتظاراتمان تامین نشود، از برجام خارج خواهیم شد. این اگر‌ها و شاید‌ها اطلاع طرف مقابل از خطرناک‌بودن لغو برجام را اثبات میکند. برجام ذیل قطعنامه2231 شورای‌امنیت قرار گرفته و توافقنامه دوجانبه نیست، بلکه قراردادی بین‌المللی است. تمام قرائن و شواهد نشان که آمریکایی‌ها یک بازی را برای زیاده‌خواهی آغاز کرده و بعید است از برجام خارج شوند. البته نمی‌توان همه‌چیز را با قطعیت بیان کرد و باید درصدی قائل شد که ترامپ بی‌تجربه و نابخرد دست به ماجراجویی بزند.
اگر ترامپ ماجراجویی کند، ایران و دیگر طرف‌های غربی چه رویکردی اتخاذ می‌کنند؟
در این صورت باید در ایران چاره‌اندیشی شود و در درجه‌نخست به این سوال مهم پاسخ داد که آیا تعهدات آمریکا برای ایران فایده خواهد داشت؟ در درجه‌دوم اگر آمریکا رسما خروج خود از برجام را اعلام کند، ما نیز خارج شویم؟ کل مشکلاتی که ما داشتیم، به‌خاطر مسائلمان با آمریکا بود؟ نباید از یاد ببریم برجام آمریکا را خلع‌سلاح کرد؛ یعنی این کشور و رژیم صهیونیستی نتوانستند بهانه‌جویی‌های خود را پی بگیرند. درصورت لغو برجام، دو راه پیش روی ایران قرار خواهد گرفت. اول اینکه ایران تعهدات خود به آمریکا را کنار بگذارد و به مابقی موارد برجام پایبند بماند. راه دوم اینکه تعهدات آمریکا را به هیچ بینگارد و به‌دلیل روابط پایین خود با آمریکا، به برجام پایبند بماند. در هر دوصورت، شورای‌عالی امنیت ملی باید در این‌باره تصمیم‌گیری کند. در هر دو وجه، دست ایران باز است و هیچ‌ضرری نمی‌بیند. آمریکایی‌ها نیز می‌دانند که ایران می‌تواند به‌سرعت به پیشابرجام بازگردد و غنی‌سازی اورانیوم را بالا ببرد.
مقامات آمریکایی از اصلاح برجام سخن می‌گویند. آیا می‌توان برجام را اصلاح کرد؟
منطق ترامپ در دنیا پذیرفته نمی‌شود، چراکه او می‌خواهد تعهدات دولت قبلی را نادیده بگیرد و این موضوع به برجام منحصر نیست. دولت ایالات متحده آمریکا درباره معاهده پاریس، ناتو، نفتا و پیمان‌های دیگر نیز رویکردی مشابه را اتخاذ کرده که این رویکرد با کنوانسیون جانشینی دولت‌ها در تعارض است. صرف تغییر رئیس‌جمهور آمریکا باعث نمی‌شود همه معاهدات بین‌المللی تغییر و همه طرف‌ها مذاکرات جدید را آغاز کنند. آمریکا از تصورات خود دست بردارد و این نگرش کاملا اشتباه خود را کنار بگذارد. ترامپ در تلاش است که این روش غلط را به یک رویه در سیاست آمریکا تبدیل کند و این موضوع خلاف حقوق بین‌الملل و عرف دیپلماتیک است و با این روش هیچ‌دیپلماسی پیش نخواهد رفت. ایالات متحده اول مفاد برجام را اجرا کند و بعد سخن از لغو برجام به میان بیاورد. آمریکا نمی‌تواند با بهانه‌های واهی برجام را کنار بگذارد.
همان‌گونه که اشاره کردید، آمریکا درصدد است ایران را عصبانی کند تا از برجام خارج شود. آیا تحریم هواپیمایی را نقض برجام و کوششی درجهت برآشفتن ایران قلمداد می‌کنید؟
در درجه نخست یکی از بزرگ‌ترین مشکلات کشور، عدم اطلاع‌رسانی دقیق درباره بسیاری از موضوعات، از جمله تحریم هواپیمایی ایران است. مجلس نمایندگان آمریکا در حین تصویب بودجه کشور به‌صورت شفاهی درمورد فروش هواپیماها به ایران رأی‌گیری کرد و به توقف فروش هواپیمای بوئینگ رأی داد، درحالی که خود ترامپ، قرارداد بوئینگ را به تصویب رساند، چون اولا عدم تصویب، نقض برجام بود و ثانیا منافع دوجانبه را تامین می‌کرد. این تصمیم‌گیری راه درازی را تا قانون شدن در پیش خواهد داشت و مشابه قانون نقش ایران در منطقه نیست. اگر مصوبه مجلس نمایندگان از حالت شفاهی به حالت کتبی تبدیل شود و مجلس سنا و رئیس‌جمهور آمریکا، این مصوبه را تایید کنند، نقض برجام محسوب خواهد شد، درحالی که در گذشته، سنا بسیاری از مصوبات مجلس نمایندگان را به تصویب نرسانده است.
ایران درصورت رخ‌دادن نقض فاحش برجام چه رویکردی می‌تواند اتخاذ کند؟
نقض برجام در خود این قرارداد، تعریف و پیش‌بینی شده است. در چنین حالتی، گام نخست، بررسی از سوی کمیته نظارت بر برجام در داخل کشور است. در گام دوم، کمیسیون حل اختلاف نقض برجام تشکیل جلسه خواهد داد و ظرف حداکثر65 روز نظر خود را اعلام خواهد کرد. در فرض همه این مراحل، دست ایران بسته نیست، چرا که سانتریفیوژ آی‌آر8 را آزموده است و قدرت غنی‌سازی خود را 20برابر خواهد کرد. اگر قرار باشد برجام زیر پا گذاشته شود، سران کشور چشم‌اندازهای گوناگونی را پیش روی خود خواهند داشت و غرب پشیمان خواهد شد. نکته مهم این است که به همه مراحل در جایگاه خود عمل شود. نباید ما از نقض یا لغو برجام استقبال کنیم و باید پایبندی خود به این قرارداد را نشان دهیم. هر دو کشور ایران و آمریکا، درصورت نقض این معاهده بین‌المللی، هزینه سنگینی را متحمل خواهند شد. ما دستمان پر است و در موقعیت برتر هستیم و نباید خود را وارد این بازی کنیم. دنیا دارد فعالیت هسته‌ای ایران را تایید میکند و طرف مقابل هیچ‌بهانه‌ای ندارد و توپ در زمین آنهاست. نباید عصبانی شویم و تصمیمات احساسی بگیریم، بلکه باید مقتدرانه، با سیاست عقلایی و در چارچوب حقوق بین‌الملل، همچون گذشته، مسیر خود را ادامه دهیم.
آیا بین اروپا و آمریکا شکاف افتاده است؟
اختلافات اروپا با آمریکا در برجام و مسائل ایران خلاصه نمی‌شود، بلکه ریشه در رفتار ترامپ دارد. پیمان آتلانتیک یا همان ناتو در معرض خطر جدی قرار دارد.
با این وجود آیا ترامپ می‌تواند برای لغو برجام یکی از کشورهای اروپایی را با خود همراه کند؟
اولا منافع کشورهای اروپایی، به‌خصوص فرانسه و آلمان، در برقراری رابطه با ایران نهفته است و بسیاری از آنان قراردادهای تجاری و اقتصادی منعقد کرده‌اند. ثانیا برخلاف گذشته نه‌تنها هیچ‌بهانه‌ای برای منع برقراری ارتباط با ایران وجود ندارد، بلکه به‌دلیل پایبندی ایران به قوانین بین‌المللی و برجام، اعتبار ایران بیشتر شده است و به این دلیل، اروپا از آمریکا فاصله خواهد گرفت. ایالات متحده نیز منطقی برای اقناع اروپایی‌ها ندارد.
ارسال به دوستان 
نسخه چاپی 
