گناه راهبندان بیشتر از ثواب چای

اما همانند بسیاری از سنت‌ها و باورها، به مرور زمان و به خاطر کم‌اطلاعی یا بی‌اطلاعی برخی از مبلغان، موضوعاتی خارج از تاریخ و حماسه عاشورا به مراسم و حواشی عزاداری امام حسین(ع) وارد شده که اگر همه شیعیان چه وعاظ و خطبا و چه مردم عادی مراقب نباشند موضوعات فرعی و حاشیه‌ای و حتی مطالب غیر واقع و دروغ به جای اصل می‌نشیند و مسیر حرکت و هدف الهی امام حسین(ع) را در افکار آیندگان منحرف خواهد کرد که این مساله چیزی نیست جز انحراف در نتیجه حرکت واقعی امام حسین(ع) که همان احیا امر به معروف ونهی از منکر بوده است.

خوشبختانه مردم ما در بسیاری موارد این مرزهای ظریف واقعیت و غیر آن را تشخیص می‌دهند و همین نگاه دقیق و اصیل رمز ماندگاری عزاداری حقیقی امام حسین(ع) بوده که در طول تاریخ اسلام اصل عزاداری باقی مانده است.

عیب‌جویی عمل نادرستی است اما اگر از خودمان عیب‌جویی کنیم راه حل مناسبی برای حل نقایص جست‌وجو خواهیم کرد یا اگر نخواهیم از واژه عیب‌جویی استفاده کنیم، تشخیص عزاداری صحیح با شیوه عزاداری ناخالص برای اثربخشی بیشتر عزاداری‌ها بسیار موثر و مفید خواهد بود زیرا نسل جوان که نسبت به چرایی قیام امام حسین(ع) سوال دارد وقتی با مفاهیم غلط اشباع شود از هدف اصلی قیام امام حسین(ع) بهره چندانی نخواهد برد.

از جمله بخش‌هایی که آن نیز به انحرافاتی آلوده شده و اصل پذیرایی راستین از زائران و سوگواران حضرت امام حسین را زیر سوال می‌برد برپایی خیمه‌های پذیرایی از رهگذران در جاهایی است که سبب آزار و اذیت دیگران می‌شود. یعنی یک کار خوب که در جای نامناسب انجام شود با ایجاد راهبندان خیابانی درون شهری و حتی بین شهری کار را به جایی می‌رساند که به هیچ وجه زیبنده عزادار امام حسین نیست. البته چنین کاری در ایام میلاد‌ها و به ویژه میلاد امام عصر(عج) هم انجام می‌شود که از آن به پذیرایی اجباری یاد می‌شود. هیات‌هایی به نام پذیرایی راه را بر سایر افرادی می‌بندند که به هر دلیلی میل ندارند در راهبندان فلان هیات بمانند.

بدتر از این که افرادی برای درگذشتگان خود نیز چنین خیمه‌هایی به پا می‌کنند و با قرار دادن پرچمی، به اجبار از رهگذران برای اموات خود فاتحه طلب می‌کنند و از ایجاد راهبندان نیز ابایی ندارند!

این وضعیت در سال‌های اخیر فراوان شده است؛ به گونه‌ای که نیروی انتظامی در اطلاعیه مربوط به عزاداری‌های ایام محرم از بندهای خود را به این مشکل اختصاص داده و آورده است: «مسئولان هیت‌های عزاداری و تکایا، از نصب هر گونه داربست در معابر عمومی که موجب مسدود شدن خیابان یا کندی عبور و مرور می‌شود، خودداری کنند.»

وقتی که پلیس چنین درخواستی دارد یعنی کاری ممنوع است و می‌تواند با همکاری اداره اماکن ناجا یا شهرداری‌های مناطق مانع چنین سد معبرهایی شود.

سردار تقی مهری، رئیس پلیس راهور ناجا در این باره گفت: امسال آغاز ماه محرم همزمان با ابتدای مهر ماه و بازگشایی مدارس است و در همین راستا ماموران پلیس راهور در سراسر کشور اقداماتی را در هر دو مورد در دستورکار خود قرار داده‌اند.

وی با بیان این که ماموران راهور در این ایام در آماده‌باش کامل هستند، ادامه داد: در سراسر کشور از هیات‌ها و مساجد و... خواسته‌ایم تا مسیر دسته‌جات خود را طوری انتخاب کنند که منجر به ایجاد ترافیک و مسدود شدن مسیر نشود.

وی به عزاداران حسینی توصیه کرد هنگام عبور از عرض خیابان یا ایستادن در حاشیه خیابان باید توجه داشته باشند که به علت تاریکی هوا و رنگ مشکی لباس، امکان رویتشان از سوی راننده کمتر است و به همین دلیل لازم است حتما از محل‌های مجاز عابر پیاده عبور کنند ضمن این که رانندگان نیز لازم است با دقت بیشتری رانندگی کنند.

وی همچنین با اشاره به ایستگاه‌های صلواتی نیز گفت: مکان‌یابی این ایستگاه‌ها نیز باید طوری باشد که منجر به ایجاد ترافیک نشود.

پس همچنان که تعیین مرز عزاداری واقعی با عزاداری ظاهری بسیار آسان است و همه مردم در سخنان خود به نوعی به ضعف‌های موجود اذعان دارند، این مساله را همچنین می‌توان در پذیرایی از رهگذران دید در حالی که متصدیان هیات‌های عزاداری می‌توانند با تلاش مضاعف برای زدودن ظواهر از هیات‌های عزاداری در عمق بخشیدن به مفهوم و مطالب و موضوعات مطرح شده در مجلس عزاداری امام حسین(ع) و مبارزه و جلوگیری از شیوه رفتار وهن‌آمیز به ساحت و شان و مقام شهدای کربلا کمک کنند. این درخواست از سر دلسوزی است چون بارها همه ما دیدیم که مردم کلافه در ترافیک تهران و سایر شهر‌های بزرگ دیگر نمی‌توانند ترافیک خودساخته دیگری را بپذیرند که بدتر از همه سبب وهن مقدسات هم می‌شود.

آقای ایوب جهانگیری، شهروند تهرانی در باره شرایط سد معبر موجود در معابر اصلی شهر در روزهای اخیر می‌گوید: کسی با عزاداری مخالف نیست اتفاقاً در این ایام هر انسان آزاده‌ای می‌تواند در مراسم سالار شهیدان کمی روحش را صیقل دهد ولی واقعاً بستن راه‌ها بسیار کار ناشایستی است. سال قبل همسایه ما یکباره حالش بد شد تا به بیمارستان برسد بسیار طول کشید و تمام راه درد شدیدی را تحمل ‌کرد. البته خدا را شکر مشکل حادی پیش نیامد ولی گاهی همین تاخیرها ممکن است جان یک نفر را به خطر بیندازد و آن فرد هیچ گاه سالم به خانه برنگردد و این برای شیعه یک ضد تبلیغ است متاسفانه همیشه انگشت اتهام به سوی شیعه بلند است پس بهتر است در این ایام تدابیر بسیاری بیندیشیم و هیات‌ها کاری نکنند که خدای نکرده به ضرر هم‌وطنانش تمام شود. گاهی چند ثانیه برای یک بیمار مسئله حیاتی است و عزاداری مستحب است و نجات دادن جان یک بیمار واجب.

وی می‌افزاید: من که به شخصه از تماشای دسته‌های عزاداری لذت می‌برم و اصلاً متوجه ترافیک نمی‌شوم ولی خوب همه که یک جور نیستند اصلاً در کشور ما همه که شیعه نیستند و این بستن راه‌ها و ایجاد ترافیک ممکن است در دل‌هاشان نسبت به امام و طرفدارانش تنفر ایجاد کند و بعضاً حرف‌های ناشایستی بزنند که این توهین به امام عزیزمان می‌شود. ما هم می‌توانیم برای مظلومیت اماممان عزاداری کنیم هم برای دیگران مزاحمت ایجاد نکنیم که معاندان در هر فرصتی می‌خواهند دین ما را زیر سوال ببرند و اسلام عزیزمان را تحقیر کنند. ما باید هر حرکتی که موجب زیر سوال رفتن شئوناتمان می‌شود خودداری کنیم بهتر است صف‌های عزاداری به گونه‌ای حرکت کنند که اولاً منظم باشند و در سطح خیابان پخش نشوند. دوم این که همیشه حواسشان به باز بودن رفت و آمد خودروها باشد که نکند موجب آزار دیگران شود.

خانم طاهری که خانواده آنها در خیابان شهید نواب صفوی تهران دارای هیات عزاداری هستند، می‌گوید: متاسفانه یا خوشبختانه هیات‌ها از همه سو زیر ذره‌بین هستند و هر کاری کنیم هر چند کوچک عده‌ای معترض هستند پس باید حواسمان جمع باشد بهانه دست این آدم‌های دائم معترض ندهیم که البته ما کاملا رعایت می‌کنیم چون هیات ما در خانه است و حتی همسایه‌ها نیز همکاری دارند.

وی می‌گوید: به نظر من مخالفان در مخالفت خود افراط هم می‌کنند والا شما نگاه کنید طرف حیوان نگه‌داری می‌کند. میلیون‌ها خرج می‌کند و اصلاً اسمی از فقرا آورده نمی‌شود. در سفرهای خارج هزینه‌های وحشتناک را می‌پردازد. برای جشن عروسی راهبندان می‌کنند، وانت‌های فروشنده میوه هر جا که بخواهند می‌روند اما آن چه مخالفان هیات‌ها می‌گویند، تند است.

وی ادامه می‌دهد: البته الگوی ما این مردم معترض نیستند که آنها مثل عالمان بی‌عمل هستند. خود نمی‌خواهند چراغی برای دیگران روشن کنند اما بهتر است در این ایام و شب‌ها تا می‌توانیم تمامی مسائل را رعایت کنیم. صدای بلندگوها را کم کنیم طبل‌های آنچنانی دستمان نگیریم که هفت کوچه آن طرف‌تر صدایش برود راه‌ها را نبندیم و بگذاریم مردم به کار خود برسند و این که بهانه دست این مخالفان دین و امام ندهیم یا این که خدای نکرده سبب نشویم تا عده‌ای امام حسین ما را مورد توهین قرار دهند.

در مقابل یکی دیگر از شهروندان که علاقه‌ای به اعلام نام خود ندارد می‌گوید: عزاداری مستحب است. ما هم مسلمانیم و قبول داریم اما حرمت مسلمان واجب و حق‌الناس است. نباید به جسم و روح انسانی دیگر آسیبی وارد کرد و ما باید به واجبات اهمیت بیشتری بدهیم. نه این که مستحبات برای ما حجاب شود. گاهی صدای بلندگو و طبل آن قدر زیاد است که شیشه خانه‌ها را به لرزه می‌اندازد و قلب را هم از جایش درمی‌آورد و آسایش را از آن خانه می‌برد. به این نکته باید توجه داشته باشیم که در دین اسلام به کسی مسلمان واقعی گفته می‌شود که همه مسلمانان واقعاً از او در امان باشند. این گفته پیامبرمان است. ان‌شاءالله ما امسال شاهد ترافیک، راه بستن و مردم آزاری نباشیم.

وی می‌گوید: ما و دسته‌های هیات و آن کسانی که به واسطه پخش شربت و چای راه می‌بندند، نمی‌خواهیم مورد لعنت خدا قرار بگیریم و بر عکس می‌خواهیم ثوابی از این ایام به ما برسد؛ در حالی که آزار مومن آزار خداست و آزار خدا موجب لعن می‌شود.

آقای یازرلو یکی از افراد ثابت مجالس عزاداری نیز در این باره می‌گوید: کلاً دین اسلام با آزار و اذیت مخالف است. دین قشنگی داریم ولی روز به روز از آن فاصله می‌گیریم. همسایه ما هیات دارد و تمام این ۱۰ شب تا ساعت ۱۲ عزاداری دارند و اصلاً آسایش نداریم.. من تا ساعت ۱۰ به عشق امام حسین به مسجد می‌روم ولی توان شرکت در هیات را ندارم اما این صدا مانع خواب و استراحت خانواده‌های اطراف می‌شود اگر تذکر بدهم می‌گویند تو کافری، عشق به امام حسینت کجاست؟ در حالی که باید ۷ صبح فردا سر کار باشم. بارها شنیدم که در ماشین‌ها مردم حتی به بانیان هیات لعن و نفرین کردند که چرا راه را می‌بندند و موجب دیر رسیدن آنها می‌شوند.

وی می‌گوید: قرار نیست این دسته‌جات مردم را از اسلام دور کنند. این عزاداری برای این است که به قول فرمایش امام این محرم است که اسلام را زنده نگه می‌دارد ولی با این روش عزاداری اسلام روز به روز کم‌رنگ‌تر می‌شود.

حجت‌الاسلام علی مدد امینی، نویسنده و محقق هم با اشاره به آفت‌های ظاهری عزاداری‌ها می‌گوید: درگذشته عزاداری‌ها بیشتر به صورت مکتب خانه‌ای و تدریس مفاهیم ارزشی مطرح بود، زیرا هدف عزاداری شناخت مردم از احکام و افکار اسلامی بود که در این محافل حتی مقالات مذهبی نوشته و قرائت می‌شد. در این محافل احکام و آشنایی با معارف اسلامی و شیعی مطرح می‌شد و بیشتر معرفتی بوده؛ در حالی که در دهه‌های اخیر به راه انداختن دسته‌های عزاداری هم مرسوم شده است.

وی ضمن نگرانی از نفوذ خرافه در میان عزاداران حسینی می‌افزاید: شیعه از این که تاکنون توانسته افکار خود را سالم نگه دارد به دلیل همین جلسات وعظ و سخنرانی درست در مراسم عزاداری معنوی بوده است که اگر با عزاداری بدون هدف پیش رویم خطر ایجاد تحریف و انحراف در افکار و عقاید شیعی وجود دارد، زیرا اگر احکام اسلامی از این مجالس به عزاداران حسینی منتقل نشود، عزاداری‌ها هم از هویت دینی خالی خواهد شد که رواج این تفکر سطحی در عزاداری خطرناک است که همه باید هوشیار باشیم و اجازه انحراف ندهیم.

حجت‌الاسلام امینی ادامه می‌دهد: این قیام امام حسین(ع) همچنین بر ضد بدعت‌هایی بوده که در دین پدید آمده بود؛ قیامی که برای احقاق حق و آموزش به همه انسان‌ها در طول تاریخ بوده که هرگاه در شرایطی قرار گرفتند که تمام ظلم در یک طرف باشد و فقط یک عنصر آزادی خواه در دین طلب در طرف دیگر باشد نباید سکوت کند و به واسطه حاکمیت مطلق طرف مقابل حرکتی از خود نشان ندهد.

وی می‌گوید: این چه دینداری است که با برپایی خیمه‌ای در مسیر راه مردم تا ساعت ۱۲ شب و حتی پس از آن عده‌ای که می‌خواهند بعد از هر سیگار چای هم بنوشند در جایی به نام پیاده‌روی خیمه امام حسین(ع) جمع شوند و به داستان‌های دنیایی یکدیگر گوش دهند و چون از نام حسین(ع) استفاده ابزاری می‌کنند، کسی نتواند به آنها چیزی بگوید؟

وی ادامه می‌دهد: شرکت در مجلس عزاداری امام حسین(ع) اگر در جهت اصلاح امور فردی و جامعه در راستای احیا تکلیف الهی امر به معروف و نهی از منکر باشد مفید است و پیروان واقعی آن حضرت کسانی هستند که با خلوص نیت عزاداری می‌کنند. اگر نیت صادق و الهی باشد صاحبان و بانیان مجالس عزاداری امام حسین(ع) سعی می‌کنند بیش از ظواهر به محتوای مطالب توجه کنند، زیرا قطع طریق افراد و چه بسا بیماران در مسیر بیمارستان به هیچ وجه نمی‌تواند نام محب اهل بیت را بر خود بگذارد. به این جمله معروف امام حسین(ع) دقت کنید که فرمودند «دین لقلقه زبان دنیادوستان است تا وقتی با دین کنار می‌آیند و اظهار دیانت می‌کنند که به زندگیشان، کسب و کار و درآمدشان لطمه‌ای وارد نشود. هنگامی که به بوته آزمایش گذاشته شوند دینداران واقعی کم هستند.»

وی درباره مصادیق ظلم هم می‌گوید: هر فسادی در جامعه نیز ظلم محسوب می‌شود و در این زمینه هم امر به معروف را نمی‌توان از نهی از منکر جدا کرد همچنان که امر به نیکی‌ها هست نهی از پلیدی‌ها و زشتی‌ها هم هست که ظالمان مجموعه‌ای از فساد را با خود دارند که همه اینها بدعت در دین پاک رسول الله(ص) محسوب می‌شود و هنگامی که مطرح می‌شود مقابله با ظلم و فساد و تباهی یک تکلیف شرعی و اخلاقی است به همین دلیل است که هرگاه سنت الهی در جامعه‌ای مورد هجوم پلیدی‌ها و مفاسد قرار گرفته همه مکلف هستند در مقابل ظلم مقاومت کنند؛ چرا که در پس این مفاسد شروع سلطه باطل خواهد بود.

وی ادامه می‌دهد: امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یک وظیفه قطعی ایمانی است که امام حسین(ع) هم با خون آن را زنده نگه داشته‌اند اگر چه شرایط این تکلیف الهی مقتضای خودش را دارد. گاهی هست که تبلیغ معروف با لحن آرام اجرا می‌شود یک زمانی هم با لحن تند و پرخاشگرانه انجام می‌شود و جایی هم هست که مومنان مجبورند ابزارهای بیشتری برای احقاق حق الهی صرف کنند.

حجت‌الاسلام امینی می‌افزاید: بزرگ‌ترین درس عاشورا هم همین تلاش برای حقوق الهی و انسانی بوده است در حالی که قطع طریق افراد و چه بسا بیماران در مسیر بیمارستان از منکرات و معاصی است تا جایی که امام حسین(ع) خودشان فرمودند که «برای ایجاد هرج و مرج و آشوب قیام نکردم من برای امر به معروف و نهی از منکر قیام کردم. من همان راهی را می‌روم که پیامبر پدرم و برادرم رفت.» یعنی آنها هم همین راه را رفتند حرکت‌های آنها هم در مسیر اصلاح امت بوده است. معلوم می‌شود که در اصلاح امت سیره پیغمبر و سیره ائمه بر اساس همین عنصر امر به معروف و نهی از منکر شکل گرفته است که بدون استفاده ابزاری به عنوان اهرم‌های ارشادی و بدون هدف ایجاد بلوا و شورش در جامعه باید مورد توجه قرار گیرد تا دین اسلام در هر دوره‌ای از بیراهه‌ها ناسالم که به آن داخل می‌شود همچنان پاک بماند.

به نظر می‌رسد داستان آیه ۱۲ سوره مجادله برای برپایی هیات‌ها در کشور ما باید اجرا شود. معروف است که در صدر اسلام عده‌ای از مردم و به ویژه اشراف و توانگران پیش پیامبر اسلام(ص) می‏‌آمدند و زیاد با حضرت گفت‏‌وگو می‌‏کردند و نوبت به فقیران نمی‌رسید؛ به گونه‌ای که پیامبر(ص) از پرگویی و زیاد نشستن‌‏شان ناراحت شدند. خدای تعالی آیه‌ای نازل فرمود امر به صدقه دادن پیش از نجوا با پیامبر، فرستاد تا مشکل حل شد. به نظر می‌رسد باید برای جلوگیری از نصب داربست در پیاده روها و معابر چاره‌ای جز دریافت اجاره‌بهای کلان وجود ندارد!