مدتها بود در جهان بحث میشد که دونالد ترامپ چه سیاستی اینبار در قبال توافق هستهای با ایران اتخاذ خواهد کرد؟ آیا اعلام مینماید از برجام خارج میشود؟ آیا براساس گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی، پایبندی ایران را اعلام خواهد کرد؟ یا برخلاف اصول حقوقی، دیدگاه سیاسی خود مبنی بر عدم پایبندی ایران به توافق هستهای را اعلام خواهد کرد؟ یا بهنوعی پرونده هستهای را در اختیار کنگره نمایندگان آمریکا قرار میدهد تا خود مجبور به تصمیمگیری نباشد؟
تدبیر24»بالاخره انتظارات به پایان رسید و مشخص شد دونالد ترامپ قادر نیست برخلاف اصول حقوقی، نظر سیاسی بدهد و گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی را نقض کند، اما تلاش دارد با هیاهوهای توخالی تبلیغاتی، افکار را از آنچه باید درباره آن نظر میداد، یعنی اعلام پایبندی جمهوری اسلامی ایران به توافق هستهای، بهسوی دیگر مسائل منحرف سازد تا شاید ناکامیهای او در این میان گم شود. ترامپ در عین زیرپاگذاشتن ادب و نزاکت دیپلماتیک به ششموضوع پرداخت که پنجموضوع آن ارتباطی با توافق هستهای نداشت و باید در جای دیگر مورد بحث واقع میشد. آنچه ترامپ درباره توافق هستهای تلاش کرد بهعنوان نقض عهد ایران مطرح کند، هیچ پایه و اساسی از نظر کارشناسی و توافق هستهای نداشت و صرفا بهانهگیری محسوب میشود. بهطور مثال تولید 130تن آب سنگین در رآکتور اراک زیرنظر آژانس انجام و به خارج صادر شده که آمریکا یکی از واردکنندگان آن بوده است و طبق توافق هستهای میبایستی مازاد تولید آب سنگین ایران به خارج صادر میشد. از دستپاچگی و درهمریختگی تیم دونالد ترامپ کاملا مشخص بود که نه دارای استراتژی و نه دارای سیاست معقول و مدونی است که همه هیاتدولت وی بتوانند از وی حمایت بهعمل آورند. در این اعلام موضع ترامپ، وزرای امور خارجه و دفاع در صف مقابل قرار داشتند، زیرا هرگونه سخن درباره تضعیف یا نقض توافق هستهای، با وجود پایبندی ایران به این توافق، آمریکا را نزد دول و افکار عمومی جهانی بیاعتبار میسازد. همین بیاعتباری و سخنان توهینآمیز و نامعقول دونالد ترامپ باعث شد خانم موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در فاصله چنددقیقه بعد از سخنرانی ترامپ در کنفرانس مطبوعاتی اروپا قویا اعلام کند که اتحادیهاروپا تمامقد پشت توافق هستهای با ایران ایستاده است و نه نقضی صورت گرفته و نه میتوان به توافق هستهای بندی اضافه یا کم کرد، مگر اینکه پرونده دیگری ایجاد شود که آنهم بستگی به توافق همگی اعضا دارد. نگرانی اتحادیه اروپا از سخنان دونالد ترامپ آنقدر افزون بود که علاوه بر خانم موگرینی، روسای فرانسه، آلمان و انگلیس بهعنوان روسای سه کشور عضو گروه 1+5 در یک بیانیه مشترک ضمن رد اتهامات دونالد ترامپ، از توافق هستهای حمایت بهعمل آوردند و بر پایبندی ایران با این توافق بهاستناد گزارش آژانس تاکید نمودند. این حمایت بسیار ارزشمند و کارساز بوده و در جهت حفظ امنیت ملی ایران در مقابل هتاکیها و تجاوزهای احتمالی ترامپ کاربرد دارد. مناسب مینماید ایران قدر این حمایت سه کشور مهم انگلیس، فرانسه و آلمان را پاس بدارد و در جهت تحکیم دوستی با این سه کشور اقدام نماید، زیرا تا زمانی که جهان به رهبری اتحادیه اروپا مقابل زورگوییهای ترامپ بایستد، نیاز بهسرمایهگذاری ویژه ایران نمیباشد. این اجماع متشکل از اتحادیه اروپا، روسیه، چین و بقیه کشورهای جهان موتورمحرکه مقابله با سیاستهای تجاوزکارانه آمریکا، نه فقط در زمینه توافق هستهای، بلکه در سایر زمینهها هم بهشمار میرود و ایران در زمینههای مختلف نیازمند این حمایت است. بهطور مثال در زمینه سیاستهای منطقهای بدون حمایت روسیه و اتحادیه اروپا شرایط برای ایفای نقش توسط ایران که مخالفتهای جدی و توطئههای فراوان با آن از سوی آمریکا، اسرائیل و عربستان مشاهده میشود، مقدور نخواهد بود. همچنین باید توجه داشت که اسرائیل و عربستان به منظور ترغیب آمریکای دونالد ترامپ برای ایجاد درگیری با ایران بسیار سرمایهگذاری مینمایند و این بهنفع منافع و امنیت ملی ایران نیست و ایران نباید راه را برای موفقیت سیاستهای خصمانه اسرائیل و عربستان بازنماید. در دوران دونالد ترامپ بهخاطر ضیق شرایط، موفقیت ایران در همکاری و تعامل با جبههای است که قدر ایران را بداند، سیاستهای اشتباه و خصمانه ترامپ و یاران منطقهایاش را تایید نکند و با درک شرایط صلح جهانی به همکاری منطقهای و جهانی با یاران بپردازد.
علی خرم، استاد حقوق بینالملل