تردیدی وجود ندارد كه ایران یك قدرت منطقهای است. در نظام جهانی و بازیهای پیچیده و چندوجهی آن، ما درون معادلاتی قرار گرفتهایم كه بیش از آنكه نقش بازیساز را داشته باشیم، نقش بازیگر را داریم.
تدبیر24» خوب است بهترین نقشها را بهگونهای بازی كنیم كه هم منافع ملی حفظ شود و هم خطرات مترتب بر كشور دفع گردد. در عرصه معادلات سیاسی، نظامی و اقتصادی، مهمترین عامل قدرت یک کشور، ظرفیت و قابلیت اقتصادی آن کشور بوده و نقش تعیینكننده در معادلات قدرت آن دارد. به همان میزان كه دستگاه سیاست خارجی در خدمت منافع ملی است، قدرت نظامی نیز در خدمت اعتلای كشور است، اما اقتصاد منبع تغذیه این دو محسوب میشود. بیشک در میان نهادهای تاثیرگذار بر معادله قدرت کشورها، اقتصاد موتور محركه حیاتی است كه بدون آن تحقق اهداف ملی بسیار دشوار خواهد شد. برخی باید از فضا به زمین آیند، تا درک بهتری از معادلات آن داشته باشند. نباید برجام و پیروزی بر داعش را نتیجه دو شیوه متضاد ارزیابی كرده و از یكی بر علیه دیگری استفاده كرد. برجام و پیروزی بر داعش حاصل دو روش و هر یك مكمل دیگری بوده است. پیروزی بر داعش در بخش مهمی حاصل گشایشهای اقتصادی و سیاسی ناشی از برجام بوده است. اگر برجام نبود، داعش بود. اگر برجام نبود، امروز ایران در ذیل تهدیدات فصل هفتم شورای امنیت و معضلات ناشی از تنگناهای تحریمهای اقتصادی بود. در این شرایط نهتنها تهدید داعش پایان نیافته بود، بلكه دامنه آن میتوانست به داخل مرزهای ایران نیز سرایت نماید. توجه به ظهور پدیده ترامپ، شاید بتواند درك این ارزیابی را قابل فهمتر بنماید. با برجام در فروش نفت و جابهجایی ارز حاصل از آن، بیمه کشتیها، ورود سرمایه و سرمایهگذاری و... گشایشهای زیادی ایجاد گردید که سبب شرایط بهتر برای ایران نسبت به قبل از برجام شد. پذیرش قطعنامه و برجام در بخش مهمی حاصل ملاحظات و تحریمهای اقتصادی بود. ایران و اقتصاد درگیر در بحران هستهای، نمیتوانست چندان درگیر مبارزه با داعش شود، لذا از نگاهی پیروزی بر داعش، محصول برجام است. شروع و ادامه جنگها بیش از هر چیزی مدیون اقتصاد قوی بوده و هست. جنگ و مبارزه با خطرات و تعقیب اهداف ملی بودجه میخواهد. برجام تنفسگاهی را ایجاد کرد که یکی از نتایج آن، پیروزی در جنگ با داعش بوده است. اما معضلات برجام و مشكلات ناشی از ظهور داعش هنوز پایان نیافته و بهزودی نیز پایان نخواهد یافت. باید وحدت كلمه و انسجام ملی كماكان مهمترین هدف ایران و ایرانیان در برابر خطرات مترتب بر كشور باشد. برجام و پیروزی بر داعش را باید نتیجه یك راهبرد كلان در دو تاكتیك متفاوت ارزیابی كرد. نگاهی جز این میتواند تصویری از اختلاف، نه وحدت را در موضوعات اساسی كشور نزد بیگانگان ترسیم نماید. پسابرجام و پساداعش مرحلهای دیگر از مجاهدت بوده و اگر سختیهای آن بیشتر از دوران مبارزه سیاسی و نظامی نباشد، كمتر از آن نخواهد بود. اگر برجام با مانعتراشیها مواجه شده است، چیدمان پساداعش نیز كمتر از آن دچار دستاندازهای سیاسی و نظامی نخواهد بود. نه در پسابرجام و نه در پساداعش نباید مشغول محاسبات جناحی شد و از دشمن غافل ماند. تلاش برای ثبت پیروزیها به نام خود، گامبرداشتن در مسیر بیراهی است. هنوز مشكلات و پیچهایی پیش روست. توطئهها و دسیسههای جدید سیاسی و نظامی در پوششهای مختلف، در راه است. همانگونه كه در حال حاضر در دیپلماسی، عرصههای جدیدی برای تحت فشار قرار دادن ایران از سوی آمریكا پیگیری میگردد، در میدان نظامی نیز گشودن جبهههای مختلف هدف خصم است كه عبور از آنها فقط میتواند با همدلی همگانی و وحدت كلمه تحقق یابد. باید برجام و پیروزی بر داعش را در یک راستا ببینیم. برجام و پیروزی بر داعش نتیجه یک سیاست در دو شیوه بود که هر یک در جای خود موجب کاهش دغدغههای ایرانیان شده و مهر تاییدی بر تفوق عقلانیت ایرانی در عرصه سیاسی و نظامی زد. نکته آخر آنكه دقت کنیم داعش به پایان خط نرسیده و همچنان ما برای رسیدن به استقلال و... راهی دراز داریم. تاریخ ما مملو از خودزنیها وگرفتاریهایی است که حاصل عدم درک موقعیت و قابلیت خویش و جهان بوده و است. ما همچنان صدمه میخوریم. اگر درک شود برجام و پیروزی بر داعش حاصل یک اراده در قالب دو روش بوده، میتوان با همدلی بر همه مشکلات غلبه یافت.
صادق ملکی، كارشناس و تحلیلگر ارشد سیاسی