ظرفیت سازی جهانی با ورود به سازمان های بین المللی

تدبیر24»جاوید رستمی - روابط میان ملت ها در گذشته تنها از طریق دولت ها و به دو صورت خصمانه و دوستانه جلوه می کرد و بنابراین تنها اراده دولت ها بود که مشخص می نمود دو ملت با یکدیگر چگونه و تا چه میزان می توانند رابطه داشته باشند. اما فضای حائل میان دو ملت در این حد باقی نماند و چالش های جهانی شدن سبب شد تا اداره کره خاکی به عنوان یک کل دگرگونی های جدیدی را تجربه کند و آن هم کنترل اراده دولت ها و تقویت جو بین المللی حاکم میان ملت های گوناگون بود. در این بین سازمان های بین الدولی و همچنین ارگان های مردم نهاد تا حدی برجسته شدند که نفوذ قابل توجهی را در مناسبات بین المللی برای خود دست و پا کردند. سازمان ملل متحد از جمله برجسته ترین این نهاد هاست.

سازمان های بین المللی اگرچه عاری از انتقاداتی نظیر سیطره قدرت های بزرگ در آن ها نیستند، اما در بزنگاه های مهمی با اتحاد کشورها تواسنته اند بر عظم شکننده کشورهای مدعی قدرت مقابله کنند. جدیدترین نمونه آن، قطع نامه های ضد اسرائیلی یونسکو، به عنوان یک سازمان تخصصی تحت نظارت سازمان ملل و در ادامه خروج آمریکا از آن اشاره کرد. همچنین نهادهای گوناگون بشردوستانه فعالیت های گسترده ای در کشورهای آسیب پذیر  و در حال توسعه دارند.  

جمهوری اسلامی ایران نیز همواره سیاست خود را بر تعامل با سازمان های بین المللی فعال در عرصه جهانی نهاده و کمال همکاری مربوط را با ارگان های مختلف سازمان ملل متحد داشته است. در حال حاضر بیش از 15 دفتر سازمان ملل متحد، چندین سازمان غیر دولتی بین المللی در زمینه های مختلف و ... در ایران فعالیت دارند. یکی از عرصه هایی که دولت ایران به آن پا گذاشته است، فعالیت در دیوان بین المللی کیفری است. دادگاهی بین المللی که بیش از 100 کشور در آن عضور هستند و به مثابه ضمانت اجرایی برای مجازات مجرین بین المللی در شرایط مختلف تلقی می گردد. کشور ایران با توجه به اینکه سند الحاق به این سازمان را امضا کرده اما به تصویب مراجع صلاحیت دار داخلی نرسانده است، به عنوان عضو ناظر قلمداد می گردد. 

اهمیت این نهاد بین المللی از آنجایی نشات می گیرد که جنایت کاران بین المللی بدون برخورداری از مصونیت مقامی خود تحت دادرسی قرار می گیرند. البته این سازمان بین المللی تا دادرسی همه جانبه جرایم بین المللی ارتکاب یافته توسط افراد در کشورهای قدرتمند، تاحدی ناتوان نموده است. اما تقویت آن سبب می شود تا جمهوری اسالمی ایران بتواند گام های موثری در زمینه تررویسم بین الملل و حامیانه پنهان آن بر دارد. 

در امتداد این مسئله، شانزدهمین اجلاس «مجمع دول عضو» دیوان کیفری بین المللی از روز دوشنبه ۱۳ آذرماه ۱۳۹۶ به مدت ده روز در مقر سازمان ملل متحد در نیویورک برگزار خواهد شد که به عنوان فرصتی بی نظیر برای کشورمان محسوب می گردد تا با مشارکت فعال، گامی در جهت تقویت ان به سوی عدالت جهانی و حمایت از ستم دیدگان فراملی، بردارد. در مجمع دول عضو علاوه بر دولت های عضو، دولت های غیر عضو مانند جمهوری اسلامی ایران به عنوان عضو ناظر می توانند شرکت کنند. همچنین نمایندگان سازمان های مردم نهاد و نمایندگان سازمان های بین المللی از دیگر شرکت کنندگان در اجلاسیه های سالانه مجمع دول عضو می باشند. علاوه بر دستورالعمل های رسمی، اجلاسیه دول عضو فرصتی است برای دولت ها تا نظرات خود در ارتباط با موضوعات دیوان را به سمع و نظر سایر دولت ها برسانند. 

در هر حال تجربه نشان داده است که عقب نشینی از جبهه های بین المللی به ضرر کشور منفعل تمام شده است و مشارکت در آن می تواند ایران را به ابزارهای بین المللی و حمایت های مادی و معنوی کشورهای عضو، تجهیز کند. عربستان کشوری است که اگرچه با روش های قابل انتقاد، اما در هر حال در بالا بردن سطح نفوذ در این نوع نهادها موفق عمل کرده است. وزن سیاسی ایران و جایگاه منطقه ای این کشور، مشارکت مادی و معنوی هرچه بیشتر را در این نوع نشست ها و جلسات می طلبد. 

جاوید رستمی / کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه شهید بهشتی