عذرخواهی کافی نیست

تدبیر24: روز دوشنبه یک اتوبوس شرکت واحد دچار سانحه شد و بر اثر واژگونی آن، هشت نفر از شهروندان جان باختند و تعداد دیگری مصدوم شدند. بر اساس تعریف، اگر یک حادثه بیش از پنج کشته داشته باشد آن را فاجعه می‌نامیم. در سال، کم از این فجایع اتفاق نمی‌افتد حال آنکه، وقتی چنین حوادثی بروز می‌کند تا چند روز به موضوع پرداخته می‌شود و بعد از اینکه مقداری بحث حاشیه‌ای و احساسی مطرح شد، موضوع به فراموشی سپرده می‌شود. مسئولان در مواردی سکوت کرده یا حتی توجیه می‌تراشند و در مواردی عذرخواهی می‌کنند.

فرهنگ عذرخواهی فرهنگ پسندیده‌ای است و باید این کار انجام شود اما، در کنار این عذرخواهی لازم است علت‌های اصلی اتفاقات شناسایی شود و در علت‌یابی چنین حوادثی باید مسائل مختلف را که به شکل زنجیره‌ای به‌هم پیوسته‌اند مدنظر قرار داد. علت حادثه‌ای که روز دوشنبه اتفاق افتاد، خطای راننده و سرعت زیاد عنوان شده است. با این وجود، این هرگز نمی‌تواند علت اصلی باشد بلکه، خود اینکه یک راننده اتوبوس شرکت واحد که جان چند مسافر به او بسته است، اینطور با عجله و سرعت زیاد رانندگی می‌کند، جای پرسش دارد. باید وضعیت معیشتی رانندگان و به‌طور کلی، اقشار کم‌درآمد جامعه بررسی شود.

چرا در خطوط ویژه اتوبوسرانی، رانندگان برای سوارکردن یک مسافر بیشتر از اتوبوس دیگر جلو می‌زنند؟ دلیلش حتما درآمد کم و کفاف ندادن مبلغی است که روزانه در می‌آورند. وقتی فرد نتواند با پولی که به‌دست می‌آورد، زندگی‌اش را تامین کند، ناچار است برای درآمد بیشتر تلاش کند. این تلاش لزوما تلاشی با رعایت استاندارد‌ها و ضوابط نیست و او گاهی مجبور می‌شود قوانین و مقررات را زیر پا بگذارد. از طرف دیگر، در بحث اتوبوس‌های شهری تهران باید به مسئله خصوصی‌سازی این ناوگان نیز اشاره کرد. در سال‌های اخیر اتوبوس‌های عمومی که زیر نظر شهرداری و شرکت اتوبوسرانی بودند جای خود را به اتوبوس‌های خصوصی داده‌اند.

وقتی بحث خصوصی‌سازی حمل‌ونقل عمومی مطرح می‌شود معمولا به این اشاره می‌کنند که هزینه مسافران زیادتر شده است. این واقعیت وجود دارد اما، خصوصی‌سازی رقابت رانندگان اتوبوس برای کسب درآمد بیشتر را هم تشدید می‌کند. حمل‌ونقل عمومی باید ایمن باشد یعنی، اولویت یک راننده اتوبوس باید صحیح و سالم رساندن مسافران به مقصد باشد حال آنکه، با شرایطی که وجود دارد این مساله مهم از اولویت خارج می‌شود و برای مثال کسب درآمد بیشتر در کانون توجه قرار می‌گیرد. معمولا عنوان می‌شود که مردم ما به‌ویژه در کلانشهر‌ها عجله دارند.

اخیرا شاهد بودیم که تصادفی در تهران اتفاق افتاد و آن هم به این صورت که یک نفر از خط عابر پیاده می‌گذشت و یک خودرو روی این خط با او برخورد کرد. این واقعا عجیب است که روی خط عابر پیاده یک نفر تصادف کند و بمیرد. هر دو، چه کسی که کشته شده بود و چه راننده با عجله حرکت کرده بودند.

وقتی می‌خواهند دلایل حادثه‌ای اینچنینی را تشریح کنند، می‌گویند عجله راننده یا عابر پیاده اما، باز باید تاکید کرد که عجله علت نیست و باید علت‌هایی را فهمید که باعث عجله می‌شود. در حادثه اخیر نیز همینطور است. هرچند موقع بروز چنین حوادثی مسئولان باید عذرخواهی کنند اما، عذرخواهی کافی نیست بلکه، باید علت‌های اصلی را شناسایی و راه را بر بروز حوادث اینچنینی در آینده بست. این واقعیت دارد که ریشه بسیاری از مشکلات اعم از مشکلات روانی و اجتماعی، مشکلات اقتصادی و معیشتی است. عصبی بودن، عجول بودن، استرس داشتن، مهارت نداشتن برای کنترل خشم و... هر چند به بروز مشکلات می‌انجامند اما، علت نیستند و خود معلول‌هایی هستند که باید آن را در وضعیت معیشتی افراد جست‌وجو کرد.