یک سال پس از درگذشت قهرمان بزرگ صلح و سردار توسعه و سازندگی در انقلاب اسلامی ایران، مرحوم آیتا... هاشمی رفسنجانی، بازخوانی شخصیت و توانمندیهای آن رادمرد، برای همه کسانی که دل در گرو اعتلای ایران اسلامی دارند، راهگشا و سودمند خواهد بود.
تدبیر24»کیاست و درایتهای ایشان، در برهههای حساس، او را در ترازی والا در مسیر نهضت اسلامی مردم ایران قرار داده است. قبل از انقلاب اسلامی و در دوران مبارزه از جان و مال خود برای پیروزی مایه گذاشت. به روایت اسناد ساواک، خاطرات بزرگان انقلاب و فضای سنگین دوران مبارزه، میتوان هاشمی را مجاهدی پاکباز و روحانیای مبارز و انقلابی دانست که عشق به مراد و رهبرش خمینی کبیر او را در مسیر همه نوع هزینه دادن، قرار داده بود. شایستگیهای ایشان در عصر مبارزه، رهبر و بنیانگذار انقلاب را بر آن داشت که با اعتمادی وافر ایشان را به عضویت در شورای انقلاب انتخاب کنند. حضورش در این دوران پر مخاطره نیز همراه با تدبیر و تدبر برای استقرار نظام نوپا بود. همین تدابیر و تواناییها بود که در بین یاران امام، توانست معتمد و جانشین ایشان در فرماندهی کل قوا باشد. در برهههای مختلف جنگ به عنوان مشاور عالی امام نقشآفرین بود. مدیریت آیتا... بر مجلس شورای اسلامی و در شرایطی که نظام اسلامی مورد هجوم مخالفان داخلی و خارجی بود، حائز اهمیتی فراوان است، به گونهای که ایشان در تثبیت انقلاب و گفتمان امام امت نقشی بیبدیل ایفا نمودند. به زعم نگارنده برجستگی ارزشمند مرحوم آیتا... هاشمی رفسنجانی، در مشاوره به امام راحل و مساعدت به معظم له برای پایان دادن به جنگ خانمان سوز، ایشان را قهرمانی صلح جو و جنگ ستیز معرفی کرده است. این بعد از شخصیت و مدیریت وی بیش از سایر خصائل شخصیتشان، قابل الگوگیری توسط فرزندان انقلاب است. در عصر فقدان امام راحل نیز ایشان از سنگر مبارزه به سنگر سازندگی رفتند. تفکر توسعهگرای هاشمی، در زدایش آثار جنگ تحمیلی، بسیار موثر بود و ایران عزیز و جنگ زده را در ریل سازندگی قرار داد. هاشمی در این دوران در کسوت ریاست جمهوری توانست ذهنیت ملت را حول سازندگی سازماندهی کند و نگذارد افسردگی ناشی از جنگ و ویرانی بر ملت ایران احاطه و غلبه یابد. ایشان در هنگام ریاست بر مجلس خبرگان رهبری در تقویت وحدت ملی نقشی بسزا بازی کردند. آیتا... در منصب ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام، مشاوری امین و خیرخواهی بینظیر برای رهبر معظم انقلاب بودند و در شناسایی و تثبیت مصالح کشور و مردم که همان مصالح نظام بود، بسیار موفق عمل کردند. همچنین در راهگشایی و تصویب قوانینی به نفع مصالح کشور در هنگامه اختلاف بین مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان، گامهای مهمی برداشتند. خطبههای تاریخی هاشمی، همیشه به عنوان معیاری ارزشمند برای دوستداران انقلاب بود، بهگونهای که هرگاه ایشان خطیب جمعه بودند، دشمنان انقلاب در فضای مبهوت شدهای قرار میگرفتند. شناخت هاشمی از مناسبات جهانی، منطقهای و ملی و دغدغههای ایشان حول اسلام، انقلاب، ایران و نظام اسلامی به عنوان سرمایهای سترگ برای دیروز، امروز و آینده انقلاب است. اشراف ایشان به سنت فقهی شیعه و تلمذ در مکتب امام از یک سو و شناخت مقتضیات زمان و مکان و اشراف بر تاریخ ایران اسلامی، از وی مجاهدی مجتهد ساخته بود که با درک ضرورتها زمان و مکان، اجازه شکلگیری بنبستها را نمیداد. قدرت فهم ایشان در مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، دینی، مذهبی، امنیتی، نظامی و... ترجمان سخن رهبر کبیر انقلاب است که فرموده بودند؛ هاشمی ذخیرهای است برای انقلاب. حضور هاشمی در منصبهای مختلف و در برهههای گوناگون در کنار شناخت از سنت و مدرنیسم و آگاهی از تحولات تاریخ ایران و جهان، از او شخصیتی بیمانند ساخته بود. شناخت جوانب مختلف شخصیتی ایشان و مطالعه خاطرات، گفتار و آثار ایشان برای جوانان و نسل آینده و عبرت گیری از حوادث مختلف، درسآموز خواهد بود. خدایش بیامرزاد و او را قرین رحمت قرار دهد.
علی قنبری، نماینده ادوار مجلس (دورههای پنجم و ششم)