آمریکا از برجام خارج نمی‌شود

تدبیر24»روز جمعه رئیس‌جمهور آمریکا باید گزارش ۹۰ روزه خود را در مورد توافق هسته‌ای به کنگره ارائه دهد. این قانون در زمان اوباما توسط اعضای کنگره تصویب شد و اینک ترامپ باید پایبندی و یا عدم پایبندی ایران به برجام را بر‌اساس این قانون اعلام کند. پیشتر دونالد ترامپ تصمیم‌گیری در این‌باره را به کنگره واگذار کرده بود. کنگره نیز با سکوت در برابر آن مجددا این قانون را به رئیس‌جمهور آمریکا برگرداند و اکنون بر‌اساس برخی نظرات احتمال خروج ایالات متحده آمریکا از برجام وجود دارد. هرچند بسیاری نیز اعتقاد دارند تصمیم گذشته دونالد ترامپ در مورد پایبندی آمریکا به توافق هسته‌ای مجددا تکرار خواهد شد و رئیس‌جمهورآمریکا حتی اگر گزارشی در مورد پایبندی ایران به توافق ارائه ندهد، چاره‌ای جز تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ندارد. صباح زنگنه معتقد است نباید از لغو توافق هسته‌ای توسط ترامپ هراسید زیرا این برجام توافقی چندجانبه است. برای بررسی بیشتر این موضوع صباح زنگنه کار‌شناس مسائل بین‌الملل با «آرمان» به گفت‌و‌گو پرداخته است که در ادامه آن را می‌خوانید.

دونالد ترامپ باید تصمیم خود را در مورد ماندن یا خروج آمریکا از برجام به کنگره اعلام کند در صورت خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای برجام با چه سرنوشتی روبه‌رو خواهد شد؟

سناریو‌های مختلفی در مورد تصمیم آمریکایی‌ها درباره برجام وجود دارد. از جمله مهم‌ترین آن که به واقعیت هم نزدیک‌تر است، تصمیم ترامپ مبنی بر پایبندی به برجام است. معتقدم که آمریکایی‌ها از توافق هسته‌ای خارج نخواهند شد. اگر در میان سیاستمداران و مشاوران رئیس‌جمهور آمریکا عقلانیتی حاکم باشد، خروج از برجام را سر آغاز مشکلات برای آمریکا تلقی خواهند کرد. البته با این خروج سایر کشورهای امضا‌کننده توافق هسته‌ای نیز با مشکلاتی روبه‌رو خواهند شد. هرچند آنها به سبب اراده متمایز از اراده آمریکا تمایل به ابقای برجام دارند.

تا چه میزان احتمال می‌دهید آمریکا به توافق هسته‌ای پایبند بماند اما تحریم‌های غیرهسته‌ای جدیدی علیه ایران وضع کند؟

این سناریو احتمالا علیه ایران توسط دولت ترامپ اجرایی خواهد شد. به‌طور یقین آمریکایی‌ها به بهانه‌های دیگر فشارهای اقتصادی و بانکی بیشتری را علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال خواهند کرد. به عبارت بهتر، روند فشار اقتصادی بر ایران از سوی آمریکا ادامه خواهد یافت. این احتمال در شرایطی بیشتر می‌شود که آمریکایی‌ها در شورای امنیت نتوانستند علیه ایران اجماع ایجاد کنند. در نتیجه سرعت بیشتری به تحریم‌های اقتصادی علیه ایران خواهند داد و در پرونده‌های مختلف و به بهانه‌های گوناگون به این حربه علیه کشورمان متوسل خواهند شد. اقدامی که در طول سالیان گذشته و پس از پیروزی انقلاب همواره شاهد آن از سوی آمریکایی‌ها بوده‌ایم و در آینده نیز این موضوع ادامه پیدا خواهد کرد.

در صورتی که آمریکایی‌ها با خروج از توافق هسته‌ای و یا با وضع تحریم‌های غیرهسته‌ای قصد فشار بر اروپایی‌ها برای عدم ارتباط مالی با تهران را داشته باشند، آنگاه ایران باید در مقابل این رفتار آمریکا چه روشی اتخاذ کند؟

بحث در این مورد و در صورت خروج آمریکا از توافق هسته‌ای دشوار و پیچیده خواهد بود. ابعاد حقوقی این تصمیم یک سویه از طرف آمریکایی‌ها باید مورد بررسی قرار بگیرد. البته اراده سیاسی کشورهای اروپایی بعد از تصمیم آمریکا، تاثیرگذار است. از نظر فنی نیز گرچه اروپا حجم تعاملات سیاسی و اقتصادی بیشتری با آمریکا دارد، اما از سوی دیگر همین اروپایی‌ها حاضر نیستند همه امورات خود را دودستی تسلیم آمریکا کنند. اتحادیه اروپا در بسیاری از موارد مستقل از آمریکا می‌اندیشد و باقی ماندن یک توافق بین‌المللی در مورد موضوع بزرگی مانند پرونده هسته‌ای برای اروپایی‌ها از اهمیت برخوردار است.

در این صورت چه تصمیمی از سوی اروپایی‌ها برای مقابله با خروج آمریکا از برجام محتمل است؟

اروپایی‌ها تلاش‌خواهند کرد در مرحله اول آمریکا را سر عقل بیاورند و با رایزنی‌ها این موضوع را حل‌کنند تا آمریکا به‌صورت یک‌جانبه از برجام خارج نشود. البته شاهد بودیم در بحث اصرار آمریکا در محکومیت ایران در شورای امنیت اغلب کشورهای اروپایی و اعضای شورای امنیت با رفتار آمریکا مخالفت کردند و عملا ایالات متحده آمریکا را در برابر ایران تنها گذاشتند تا آنجا که تمامی اعضای شورای امنیت بر خلاف نظر آمریکا رأی دادند.

واقعیت آن است که اروپایی‌ها بعد از اجرای برجام در برقراری روابط بین بانکی با ایران کوتاهی کردند. آنها چگونه می‌توانند در مقابل آمریکا بایستند؟

این موضوع امکانپذیر است تا جایی که می‌توان گفت به وجود آوردن چنین رویه‌ای در بحث‌های مالی جدی‌ است. به‌خصوص در بعد حقوقی که اروپایی‌ها می‌توانند به‌راحتی بانک‌ها و موسسات مالی ویژه‌ای برای معامله با ایران احداث کنند که تنها با یورو و بدون سقف معین با ایران معامله داشته باشند. این بانک‌ها نیز اکنون با نیمی از کشورهای جهان در ارتباط ‌هستند و بیشتر از حجم مبادلات ارزی دلاری قدرت معاملاتی دارند. به این ترتیب اروپایی‌ها برای مقابله با رفتار خلاف حقوق بین‌المللی آمریکا در مقابل ایران، باید راهکاری موثر تعریف کنند. از بعد حقوقی هم اگر اروپایی‌ها اراده سیاسی داشته باشند، می‌توانند در دادگاه‌های آمریکا با دولت ترامپ وارد چالش‌های جدی شوند و بسیاری از اقدامات آمریکا را محدود کنند و ایالات متحده را از ادامه این رفتار با ایران منصرف کنند.

ایران به‌لحاظ حقوقی و دیپلماتیک چگونه می‌تواند در مقابل این اقدام خارج از عرف حقوق بین‌المللی آمریکایی‌ها ایستادگی ‌کند؟

ایران باید با آمریکایی‌ها اتمام حجت کند و این پیام ایران باید واضح و روشن باشد، برجامی که منافع ایران و ایرانی را تامین نکند، ایران اصراری برآن ندارد. برجام باید منافع همه طرف‌ها به‌ویژه ایران را تامین کند. از سوی دیگر ایران باید به تقویت مبانی اقتصادی و تولید در داخل مبادرت کند. چنین اقداماتی از سوی ایران سیگنال‌های روشنی به آمریکایی‌ها خواهد داد و به آنها خواهد فهماند که قدرت مقاومت ایران در برابر فشارهای اقتصادی بالاست و می‌تواند با آزادی و استقلال خود از نظر سیاسی به فعالیت و حضور خود در منطقه ادامه دهد. در این صورت آمریکایی‌ها نیز چاره‌ای جز کوتاه آمدن در برابر اراده دولت و ملت ایران ندارند.