آینده برجام با وجود موانع روشن است

تدبیر24»ترامپ پشت سر هم شکست می‌خورد. همین چند روز پیش بود که او با وجود هیاهو‌های فراوان به دلیلی که می‌دانست کنگره در مقابل سکوتش ساکت خواهد نشست، تعلیق تحریم‌های ایران را امضا کرد. فشارهای آمریکا به ایران تنها در این موضوع خلاصه نمی‌شود فارغ از فشارهای منطقه این کشور، کشورهای منطقه‌ نیز درجهت تضعیف جایگاه ایران درحال برداشتن گام‌هایی هستند. بسیاری از کارشناسان نزدیکی تل‌آویو و ریاض را در همین راستا تفسیر می‌کنند. برای بررسی بیشتر این موضوع «آرمان» با فریدون مجلسی کارشناس روابط بین‌الملل به گفت‌وگو پرداخته که در ادامه می‌خوانید.

تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران تا چه‌اندازه روح برجام را با مخاطره روبه‌رو می‌کند؟

پس از اتمام مذاکرات ایران با ۵+۱ و اجرایی شدن برجام توسط کشورهای شرکت‌کننده و به تبع آن به وجودآمدن یک مبنای حقوقی پس از تصویب قطعنامه شورای امنیت، تعلیق قطعنامه‌های قبلی علیه ایران و جلوگیری از وضع هرگونه تحریم در رابطه با مساله هسته‌ای، باعث شد که این توافق رنگ و بویی جهانی به خود بگیرد. این بدان معناست که ایران تعهداتی را پذیرفته و متقابلا این تعهدات با خود ضمانت‌هایی اجرایی را از سمت تمامی کشور‌های عضو در سازمان ملل به‌وجود آورده است که باید کشورهای عضو به آن پایبند باشند. حال آنکه کشوری مانند آمریکا این ضمانت‌ها را نقض و تحریم‌های جدیدی را وضع می‌کند که مربوط به برجام نیست. آینده برجام با وجود موانع روشن است زیرا برجام فقط ناظر بر مسائل هسته‌ای است. در گذشته قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت موجب وضع تحریم‌هایی اقتصادی علیه ایران شده بود. در حالی که تحریم‌های جدید وضع شده از جانب آمریکا مرتبط با روابط دوجانبه بین دوکشور است. گونه‌ای مواجهه که سال‌هاست بین ایران و آمریکا وجود دارد. از طرفی دیگر شاهد آن هستیم زمینه‌های ایران‌هراسی با تحریکات رژیم مستقر در تل‌آویو و عربستان سعودی که خود از بانیان تروریسم بین‌المللی هستند، به وجود آمده است. آنها عملا زمینه‌های ایران‌هراسی را فراهم، تشویق و تقویت می‌کنند و با نمایش‌های تبلیغاتی بسیار سعی بر آن دارند که افکار عمومی مردم جهان را علیه ایران بسیج کنند. در ایران هم متقابلا ضدیت با آمریکا ادامه دارد و جواب‌های متقابل داده می‌شود. امیدواریم که شرایطی فراهم شود که بهانه‌ای که انحصارا در مورد ایران بروز پیدا کرده وجود نداشته باشد و اگر زمینه برای روابط دوستانه با دیگر کشورها فراهم نیست، حداقل روابط غیر خصمانه و در عرصه بین‌المللی متعارف باشد.

آیا ایران‌هراسی با مدیریت آمریکا به پیش می‌رود؟

خیر. از نظر بنده، آمریکا تحت فرمان اسرائیل زمینه‌های ایران‌هراسی را در منطقه ایجاد و این‌گونه مشکلات را فراهم آورده است. اساس این معضل به دلیل سیاست‌های اسرائیل در منطقه و به تبع آن نفوذش بر‌آمریکاست. چرا که در خود آمریکا افراد آزاداندیش از یهودیان فراوان‌اند که منتقد عملکرد اسرائیل در منطقه هستند. شایان ذکر است‌‌ همان‌گونه که ایران دشمن استراتژیکی به نام اسرائیل دارد، اسرائیل هم به طریق مشابه ایران را به عنوان اولین دشمن استراتژیک خود برمی‌شمارد واز هرگونه اقدام و اعمال نفوذی در جهت مقابله با ایران خودداری نمی‌کند. در این میان عربستان هم تحریک شده و در راه ایران‌هراسی گام برمی‌دارد که شاید این‌گونه اقداماتش وسیله‌ای باشد برای سرپوش نهادن بر مسائل و مشکلات داخلی و هدفش گمراه کردن افکار عمومی مردم عربستان از مشکلات اصلی این کشور است.

اروپایی‌ها می‌توانند در مقابل هجمه‌های آمریکا به برجام، به این توافق پایبند بمانند؟

هم اکنون اروپا به دلیل رنجشی که از آمریکا دارد برآن است که از وضعیت حقوقی پیش آمده در رابطه با ایران ‌‌نهایت استفاده را بکند. نگرانی‌های اروپا از این جهت است که آمریکا در برابر توافق هسته‌ای قانون‌شکنی کند و به طریق مشابه مبادرت به زیر پا گذاشتن دیگر معاهدات بین‌المللی نماید و در روابط خارجی خود رویه حرکت خلاف جهت اصول بین‌الملل را در پیش گرفته و فشار‌ بر اروپا را بیشتر کند. کما اینکه آمریکا در حال حاضر نیز با برخی اقدامات از جمله کاستن از بودجه نظامی ناتو و بالا بردن تعرفه گمرکی خود با اروپا الزاماتی را فراهم آورده که موجب نگرانی اروپا شده است. اما نباید فراموش کردکه اروپا و آمریکا در موضوع حمایت از رژیم تل‌آویو هم‌نظر هستند و این فصل مشترک باعث نگرش منفی هر دو طرف شده است. چندی پیش آنجلا مرکل اعلام کرد که تا وقتی که موجودیت تل‌آویو تهدید شود، نمی‌تواند روابط جدی اقتصادی داشته باشد. دومین قدرت اروپایی یعنی کشور فرانسه هم که بیش از هر کشور اروپایی دیگری تحت نفوذ لابی‌های اسرائیل است. اما صرف چنین دلایلی نمی‌تواند موجب عدم حمایت اروپا از برجام شود. نمی‌توان به راحتی تصور کرد اروپا که خود شهره به رعایت قوانین بین‌المللی است به راحتی از تضمین‌هایی که در توافق هسته‌ای اعمال شده و به صورت قطعنامه در شورای امنیت تصویب شده صرف نظر کرده و اعتبار حقوقی خود را زیر سوال ببرد. البته این نکته را باید در نظر داشت که مقامات دولتی ایران اعلام کرده‌اند که ایران در هیچ‌جنگی که در منطقه رخ دهد پیش قدم نخواهد شد و با این سخن کوشیده‌اند که از ایران‌هراسی بکاهند.

دستگاه دیپلماسی ایران برای مقابله با این فشارها چه روشی باید داشته باشد؟

به نظر بنده آنچه می‌تواند راهگشای وضعیت جدیدی باشد و ایران را از رویارویی با این مشکلات خارج کند و در موقعیت بهتری قرار دهد، اعلامیه استانبول است. بعد از صحبت ترامپ مبنی بر آنکه سفارت خود را از تل‌آویو به قدس منتقل خواهد کرد، خشم تمام دنیا به‌خصوص کشور‌های اسلامی را برانگیخت و باعث جمع شدن ملل اسلامی دور یک میز شد. بیانیه مشترکی که پس این نشست منتشر شد، می‌تواند نقطه آغازی برای چگونگی مقابله ایران با موضوع باشد، زیرا پیگیری از خواسته‌های آن اعلامیه به سبب اجماع بین‌المللی پیش آمده بسیار مفید است.