برای اصلاح جامعه لازم نیست در تریبون های عمومی به تندترین روش برخورد کنیم

نوه امام خمینی افزود: من معتقدم مهمترین کاری که پیامبر (ص) کرد و مهمترین اعجازی پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص) این بود که توانستند در جامعه ای که مظاهر جاهلیت در آن در حد اعلای خودش نمایان بود بیایند و با انقلاب ها و اصلاح های ارزشی این جامعه را از جاهلیت به طرف مدنیت بیاورند.

وی اظهار داشت: اگر کسی مطالعه کند می بیند که ما جامعه ای عقب افتاده تر از عرب جاهلی نداشته ایم. حتی بعضی از کسانی که در این زمینه کار کرده اند معتقد هستند که خیلی از اشعاری هم که به دوران جاهلیت نسبت می دهند متعلق به آن زمان نیست. وقتی مستشرقین اواخر قرن نوزده کتاب های عربی که برای خودشان درست کرده بودند را بررسی کردند گفتند که باید اینها را کنار بگذاریم؛ چون یک سری اساطیر را به عنوان تاریخ قبل از پیامبر (ص) برای خودشان درست کرده اند. بعضی از آنها خودشان اقرار کرده اند. مثلا در کتاب «فی الأدب جاهلی» طاها حسین به صراحت می گوید خیلی از اشعاری که به نام عصر جاهلی معروف است معلوم نیست که متعلق به این دوران باشد.

سید علی خمینی ادامه داد: مستشرقین گفتند ما این تاریخ هایی که برای خودشان نوشته اند را رها کنیم و به سراغ سنگ نوشته ها و کارهای باستان شناسی برویم. برای آن هم در اطراف دمشق تمدنی قبل از اسلام به دست آوردند و در حوزه حجاز، مکه و مدینه جاهلیت سیطره داشت و تمدنی در کار نبود؛ ارزش هایی وجود داشت که این ارزش ها بسیار پست بود.

وی یادآور شد: پیامبر (ص) از دل این جامعه یک دولت شهر تأسیس کرد که تا سال های سال نسبت به کل دنیا تفوق علمی و تمدنی داشت. شما حتا اگر پیامبر را به عنوان یک رسول در نظر نگیرید و به عنوان یک فرد بزرگ در تاریخ بشر به او نگاه کنید می بینید که در طول تاریخ هیچ کس نداریم که این گونه باشد؛ یک نفر حرکت و اقداماتی را شروع کند که تا قرن ها جامعه ای که از حیث مظاهر جاهلیت در حد اعلا بوده تمدن کل دنیا را تحت تأثیر قرار دهد. مسلمانان چگونه توانستند این مقدار تأثیرگذاری و پیشرفت داشته باشند؟ پیامبر (ص) جاهلیت را دگرگون کرد و به جای آن مدنیت را قرار داد.

اگر به مظاهر مدنیت توجه نداشته باشیم جامعه ما به جامعه جاهلی باز می گردد

نوه امام خمینی تأکید کرد: اگر به مظاهر مدنیت توجه نداشته باشیم می بینیم که مظاهر جاهلیت، با خاصیت به روز شوندگی، بر می گردند و جامعه ما در قرن حاضر به جامعه جاهلی تبدیل می شود. پیامبر (ص) با یک جامعه جاهلی رو به روی شد و بعضی از مظاهر جاهلیت را مستقیما انکار کرد و گفت ایده ای که من دارم با نژادپرستی و بت پرستی سازگار نیست و اینها را به انقلاب های ارزشی پیامبر (ص) تعبیر می کنیم.

وی گفت: انقلاب ارزشی یعنی  ساختاری را کاملا  در هم بکوبیم و یک ساختار جدید با محتوای جدید تأسیس کنیم. انقلاب ارزشی از حیث کار و تاثیر فرهنگی  بسیار دشوار است. درست کردن انقلاب های فرهنگی خیلی کار دشواری است؛ کاملا یک ایده را عوض کنید و جامعه هم آن را بپذیرد! لذا  پیامبر (ص) کار بسیار بزرگی کرده و در حیطه ارزش های جاهلیت دست به اصلاح ارزشی زده است؛ خیلی عجیب است. پیامبر اسلام یک سری از مظاهر جاهلیت را با همان شکل و شمایل و ساختار با یک تغییر بسیار کوچک در ظاهر پذیرفتند و آن مضمون جاهلی که در حد اعلای جاهلیت است را به مضمون مدنی با حد اعلای نگاه الهی تبدیل کردند.

نمونه هایی از اصلاح ارزشی در سیره پیامبر اسلام

سید علی خمینی با بیان اینکه یکی از مفاهیمی که پیامبر تغییر داد «مفهوم یاری» بود، تصریح کرد: این جمله را از عرب جاهلی بسیار شنیده اید که می گوید «بردارت را یاری کند؛ ولو اینکه ظالم باشد» معنای این گزاره  در یک جامعه بسیط این است که برادرت را یاری کن و در عصری که جامعه کمی بزرگ تر می شود به این معنا می شود که  قبیله ات را یاری کن و در قرن حاضر می شود حزب و هم عقیده های سیاسی ات را یاری کن؛ حتی اگر ظالم باشند. این روند به روز شوندگی مظاهر جاهلیت است. حال پیامبر چه کرد؟ پیامبر فرمود من هم این را قبول دارم؛ اما یاری برادر ظالمت این است که نگذاری ظلم کند. یعنی پیامبر (ص) یک مبنای جاهلی را به مبنایی تبدیل می کند که امروز از عالی ترین مفاهیم بشری است.

وی افزود: اگر گذشت زمان ما را به جایی برساند که به صرف اینکه هم حزب و هم عقیده هستیم، اگر کسی ظلم کرد به او کمک کنیم تا مثلا فیلمی غیر اخلاقی و به دروغ را منتشر کنیم این همان جاهلیت است منتهی با مظهری نو، پیامبر فرمود یاری جاهلی و یاری مدنی متفاوت است. در دوره بعد از پیامبر، خلیفه صحبت می کرد و یک نفر با شمشیر کج آمد و وقتی از او می پرسند که چرا با شمشیر کج آمده ای؟ گفت برای اینکه اگر کج حرف بزند راستش کنم. یاری به حکومت و نظام اسلامی این است که اگر شما دیدید در یک بخشی، نهادی، دولتی و قسمتی دارد ظلم می کند به او کمک بکنید که ظلم نکند.

مفهوم دشمن در نگاه اسلامی

عضو بیت امام خمینی گفت: مورد دیگر مسأله «تغییر مفهوم دشمن» است. این مظاهر به روز شونده جاهلیت است که ممکن است در همه ما وجود داشته باشد. در دوره جاهلی مفهوم دشمن یعنی کسی که خارج از شما وجود دارد، با همدیگر تعارض و تقابل مصلحت دارید، فساد او نفع تو و فساد تو نفع اوست. پیامبر (ص) گفت من این دشمن را قبول دارم؛ اما لازم است به امری دیگر هم توجه کنید: بزرگترین دشمن نفس و جهل شماست. در جامعه ای که پیامبر به ما پیشنهاد می کند، مادر بت ها نفس است. مولوی در دفتر اول مثنوی می گوید دشمن بیرونی مثل آب گندیده در کوزه است که با یک سنگ می توانی 70 عدد از آنها را بشکنی. اما نفس مثل چشمه ای است که آب گند بیرون می دهد.

وی تأکید کرد: توجه تمام عیار به دشمن بیرونی باعث می شود ما از نفس خودمان غفلت پیدا کنیم. اگر توجه نکنیم که بزرگترین دشمن نفس من است، یک وقت چشم باز می کنیم و می بینیم مرزهای ما همه محکم و مستحکم هستند اما می بینیم که در درون خانواده به مشکل خورده ایم. اگر به اینکه دشمن نفس من و شما است توجه نکنیم به کجا می رسیم؟ پیامبر (ص) به همه ما، در طول تاریخ، می گوید که اگر می خواهید در مقابل مظاهر جاهلیت به سراغ مدنیت بیایید، بدانید که بزرگترین دشمن نفس شما است.

سید علی خمینی ادامه داد: ما بزرگ تر از نفس دشمنی نداریم. اول خودمان را اصلاح کنیم؛ لحظه به لحظه باید این اتفاق بیفتد. امام نکته جالبی می فرماید که مگر شما مریض می شوید دکتر نمی روید؟ چطور نفس انسان که به مراتب پیچیده تر از جسم انسان است احتیاج به معلم اخلاق ندارد؟ مگر می شود گفت ما امراض نفسانی خودمان را خودمان اصلاح می کنیم؟

تمایز میان مفهوم عزت و مفهوم اتصال به قدرت

وی اظهار داشت: تغییر بعدی تغییر مفهوم «کرامت» و «عزت» است. پیامبر (ص) گفت من کرامت و عزت را قبول دارم؛ اما هرچه عزت هست برای خداست؛ آنچه علو و برتری و کرامت است متعلق به اسلام است. پیش خدا کسی که تقوایش بیشتر باشد با کرامت تر است؛ نه کسی که اموالش بیشتر است. ما بعضی اوقات عزت را با مفهوم «اتصال به قدرت» اشتباه می گیریم. قبل از انقلاب می گفتیم اگر به شرق یا غرب، شوروی یا آمریکا، متصل نباشیم عزیز نیستیم. این مفهوم، عزت نیست بلکه  اتصال به قدرت است.

نوه امام خمینی با تأکید بر اینکه استکبار توی سر زن است، تصریح کرد: یعنی اگر شما به آن نزدیک شوید عزت پیدا نمی کنید. یعنی اگر شما با همه دنیا هم دوست شوید عزت پیدا نمی کنید. عزت در دوستی و دشمنی با دنیا نیست. از منظر پیامبر (ص) عزت به آن مفاهیم انسانی است که تو دنبالش هستی. عزت به نگاه افراطی و تفریطی نیست. نگاه افراطی می گوید که ما هیچ دشمنی در دنیا نداریم و باید با تمام دنیا ارتباط داشته باشیم و هر کاری خواستند بکنند؛ فلسطین و یمن را با خاک یکسان کردند بکنند. نگاه تفریطی هم این است که دور خودمان دیوار می کشیم و با هیچ کس مذاکره، معامله و تعامل نمی کنیم. افراط و تفریط هر دو غلط است.

وی افزود: پیامبر به ما می گوید اگر عزت می خواهید به سراغ ارزش های انسانی بروید. هر وقت ما پای ارزش های انسانی و اسلامی خود ایستاده ایم عزت پیدا کرده ایم. زمان شاه خود سردمداران می گفتند هرچه به آنها می دهیم یک قدم جلوتر می آیند. در همین انقلاب های اخیر اطراف، کشورهایی که فکر کردند اتکای به آمریکا و اتکای به غرب و شرق آنها را نگه می دارد خیلی سریع تر از بین رفتند.

فقر حقیقی فقر قلب است

سید علی خمینی گفت: چهارمین مورد تغییر در مفهوم «فقر» است. فقر جاهلی منحصر در این معناست که  نان و آب و مسکن ندارم. پیامبر (ص) گفت من فقر را قبول دارم؛ ولی فقر، فقر ظاهری نیست و قلب است که فقیر می شود. از حیث روانشناسی هم امروز ثابت است که نداشتن آدم را ناراحت نمی کند بلکه «حس نداشتن» است که آدم را ناراحت می کند.این جمله را زیاد می شنوید که بسیاری می گویند خیلی وقت ها پول نداشتیم و شاد بودیم؛ الآن داریم اما ناراحتیم. امروز ثابت است که رضایتمندی و عدم رضایتمندی هیچ ربطی به داشتن و نداشتن ندارد و پیامبر (ص) به ما فرمود که این امر به قلب بر می گردد. با ساختن ساختمان ها،.تشریفات و عظمت کسی عزیز نمی شود.

وی تأکید کرد: البته به این معنا نیست که حکومت وظیفه ندارد و حکومت پیامبر (ص) هیچ کاری برای مردم نمی کند. هر حکومتی باید زندگی مردمش را تأمین و نسبت به نیازهای اساسی مردم تلاش کند و ربطی به جمهوری اسلامی ندارد. این به این معنا نیست که اگر مردم ندارند ما پشت تریبون بیاییم و به آنها بگوییم نخورید، دنیا ارزش ندارد نه! اما ما به عنوان کسی که باید ارزشهای جاهلی فرهنگی را عوض کنیم باید بدانیم که پیامبر (ص) این کار را کرد. پیامبر (ص) فرهنگی را ارائه داد که مسلمانان در شعب ابی طالب با سختی، مشقت و فقر زندگی می کردند و بیرون نمی آمدند.

عضو بیت امام خمینی ادامه داد: امروز هم نگاه ما همین است. ممکن است در مقام بیان به مردم مراعات کنیم اما باید عقیده ما این باشد. باید بدانیم که اگر صد هزار میلیارد هم سرمایه داشته باشی آخرش می گذاری و می روی. لذا بعضی از روانشناسان غربی می گویند احساس مقدم بر تفکر است و سیکل «احساس،تفکر، رفتار» را مطرح کرده اند!

وی با بیان اینکه امروز مظاهر جامعه جاهلی زمان پیامبر (ص) به روز شده اند، گفت: اگر واقعا دغدغه شما این باشد که ماشینت بهتر و خانه ات بزرگتر شود، پیامبر اسلام (ص) فرمود بدان که داری در جامعه جاهلی زندگی می کنی؛ ولو خیال کنی که داری در جامعه مدنی قرن بیست و یک و در تهران زندگی می کنی.

بزرگترین کار امام این بود که ارزشها را دگرگون کرد

سید علی خمینی گفت: در دوره حاضر کار بزرگ امام و بلکه بزرگترین کار امام این بود که ارزش ها را دگرگون کرد. این طور توانست با شاه مقابله کند؛ هرچه آنها کاخ درست کردند، امام گفت من در جماران می نشینم. از حیث عقلی محال است در فرهنگ غربی زندگی کنی و در مواجهه با تمدن غربی پیروز شوی. تا فرهنگتان را قوی نکنید و زمین بازی را خودتان تعبیه نکنید، محال است که پیروز شوید و همیشه از پیش شکست خورده اید. تا زمانی که ما در زمین فرهنگ غربی زندگی کنیم، ما شکست خورده های همیشه تاریخ خواهیم بود. چون همه چیز دست اوست.

تا وقتی که در زمین حقوق بشر غربی بازی کنیم همیشه محکوم هستیم

وی با بیان اینکه حقوق بشر خیلی چیز خوبی است، تأکید کرد: حقوق بشری که امروز غرب به آن رسیده چیز بسیار خوب و برای خودشان پیشرفتی بسیار عالی است. اما تا وقتی که ما در زمین حقوق بشر آنها قدم برداریم همیشه محکوم هستیم. شما نمی توانید در زمین حقوق بشر غربی حرکت و آمریکا را محکوم کنید. اگر لیبرالیزم را به عنوان دین غرب بدانیم، حقوق بشر به عنوان احکام و فقه آنهاست. البته دست آوردهای آنها حتا از منظر خود غربی ها اشکالاتی دارد که خودشان دارند به مرور اصلاح می کنند. البته ما معتقدیم یا باید اصلاحات اساسی انجام دهند و یا در نهایت به زمین خواهند خورد و باید به جایی برگردند که آماده ظهور ولی عصر (عج) شوند.

نوه امام خمینی گفت: اگر ما خیال می کنیم که  مسئولین باید تشریفات داشته باشد؛ از عقب افتادگی ماست چون سالها قبل غربی ها این کار را انجام می دادند. ولی شما امروز به برخی کشورهای غربی  بروید و ببینید وزیرشان چطور به خیابان می رود. آنها دارند خودشان را اصلاح می کنند. غربی ها در طول تاریخ جلو آمده اند؛ ولو انحرافاتی دارند که یا باید اصلاحش کنند یا آنها را مضمحل خواهد کرد. نکته این است، اگر ما با آنها مبارزه داریم اشتباه استراتژیک این است که بخواهیم در زمین آنها به جنگ آنها برویم. در این صورت شکست ما قطعی است.

اسلام به تدریج و قدم به قدم جلو می رود

وی با تأکید بر اینکه تغییر پارادایم فرهنگ غربی با گفتن نتیجه های نهایی بر آمده از فرهنگ اسلامی جواب نمی دهد، اظهار داشت: اگر به کسی که در فرهنگ غربی زندگی می کند نتایج نهایی گزاره های اسلامی را بدهید پس می زند و مسخره می کند. اگر در فضایی که آمادگی ذهنی ندارد کرامت اهل بیت (علیهم السلام) را گفتید، مسخره می کنند. لذا اسلام به تدریج و قدم به قدم جلو می رود و اهل بیت از ما خواسته تند که در نقل کرامت ها جانب احتیاط و فهم مخاطب را رعایت کنیم. 

سید علی خمینی افزود: برای اینکه فردی را یا جامعه ای را درست کنیم لازم نیست در تریبون های عمومی  گزینه آخر را بگوییم؛ به تندترین روش برخورد کنیم و بگوییم اسلام همین است. وقتی امروز این را می گویی جامعه ای که با پارادایم غرب زندگی می کند تند می بیند و تو را پس می زند. تمام هنر امام این بود که توانست فرهنگ و ارزش را عوض کند؛ شاه این هنر را نداشت و هرچه تندتر می رفت داشت به سراشیبی می رفت. وقتی چیزی در جامعه ارزش نیست، داد زدن در مسجد و نماز جمعه فایده ندارد؛ اما وقتی ارزش را عوض کردیم همه خودشان جلو می روند.