اتحادیه منطقه‌ای درگروی حل اختلاف ایران و عربستان

تدبیر24»رئیس‌جمهور ایران پیشنهاد راهگشایی را برای عبور از شرایط بحرانی منطقه ارائه کرد. حسن روحانی گفت: «من اعلام می‌کنم تمام کشورها از هند و پاکستان گرفته تا کشورهای سواحل عمان و خلیج‌فارس، عربستان و سایر کشورها تا عراق، همه می‌توانند در سایه قدرت ملت ایران و تصمیم صلح‌خواهانه این ملت، در فکر تشکیل یک اتحادیه بزرگ برای تجارت، گردشگری، صنایع و انرژی باشند.» اتفاق بزرگی که شاید در دوردست‌ها امکان تشکیل داشته باشد اما در شرایطی‌که کشورهای منطقه در تضاد دیالوگ با یکدیگر قرار دارند و از همه مهم‌تر ایران و عربستان در قطع کامل روابط دیپلماتیک قرار گرفته‌اند، تصور تشکیل آن دور از ذهن است. هرچند نشانه‌‌های فراوانی از جمله نزدیکی برخی‌ کشورهای منطقه به ایران و برخی دیگر به عربستان، نشان از امکان تشکیل این اتحادیه است اما تا زمانی که بین این دو کشور مهم تنش باشد نه‌تنها امکان تشکیل چنین اتحادیه ای وجود ندارد، بلکه دشمن شماره یک جهان اسلام یعنی تل‌آویو تنها کشور برنده ماجراهای خاورمیانه خواهد بود. البته ایران همواره برای آغاز گفت‌وگو پیشنهاداتی داده است اما حکام سعودی تا این لحظه تمایلی به آغاز گفت‌وگو‌ها برای حل مسائل دوجانبه منطقه نشان نداده‌اند. برای بررسی ابعاد گوناگون این پیشنهاد رئیس‌جمهور، «آرمان» با قاسم‌ محبعلی به گفت‌وگو پرداخته که در ادامه می‌خوانیم.

رئیس‌جمهور پیشنهاد تشکیل اتحادیه بزرگی درمیان کشورهای اسلامی به خصوص کشورهای حوزه خلیج فارس را داد. این پیشنهاد تا چه ‌انداره عملی است؟

پیشنهاد رئیس‌جمهور برای تشکیل این اتحادیه در بلندمدت امکان عملی شدن دارد، اما در شرایط فعلی با وجود مشکلات فراوان در منطقه به خصوص اختلافات ایران و عربستان دور از ذهن است. با توجه به سیاست‌هایی که هرکدام از کشورها در منطقه دارند و همچنین حضور آمریکایی‌ها در منطقه عملا کشورهای منطقه نمی‌توانند در کوتاه‌مدت وارد تعامل سازنده با یکدیگر شوند.

برای رسیدن به این اتحادیه چه باید کرد؟

برای رسیدن به چنین اتحادیه‌ای در جهان اسلام باید مجموعه‌ای از سیاست‌های طرفین تغییر کند. ضمن اینکه این تغییر فقط به بازیگران منطقه‌ای باز نمی‌گردد، بازیگران بین‌المللی نیز باید سیاست‌های خود را در منطقه تغییر دهند. باتوجه به اینکه آبراه خلیج ‌فارس آبراهی بین‌المللی است و انرژی این منطقه نیز بین‌المللی است، امنیت لازمه چنین شرایطی خواهد بود. در نتیجه آغاز گفت‌وگوها در این منطقه و یا پیدایش مجمعی امنیتی تنها با حضور قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی امکانپذیر است.

به بیان دیگر برای حرکت در مسیر صلح باید اختلاف‌های منطقه‌ای حل‌و‌فصل شود.

به‌طور طبیعی باید زمینه‌های منطقه‌ای این مورد ایجاد شود به این معنا که مناسبات ایران و عربستان از یک سو و سایر کشورهای خلیج فارس از سوی دیگر به‌صورت دو‌جانبه صورت بگیرد تا نوعی اعتماد بین دو طرف به وجود آید و روند اعتمادسازی بین طرفین شکل بگیرد تا از این راه مشکلات طرفین حل شود. در چنین شرایطی البته مناسبات ایران با غربی‌ها نیز باید در مسیر بهبود باشد تا شرایط خاصی برای همکاری های منطقه‌ای فراهم ‌شود. اتحادیه اروپا و «آ. سه. آن» از جمله این موارد هستند و کشورهای منطقه می‌توانند از آن الگوبرداری کنند. در این صورت می‌توان به آینده امیدوار بود.

مهم‌ترین کشورهای این حوزه ایران و عربستان هستند. این دو کشور با هم مشکلاتی دارند. ایران بارها خواهان مذاکره بوده اما عربستان نمی‌پذیرد. علت چیست؟

کشور عربستان هم نقش مهمی در منطقه دارد، اما مشکل منطقه تنها تنش در روابط ایران و عربستان نیست. در روابط ما با بحرین و امارات هم موضوعاتی وجود دارد. البته با عمان رابطه پایدار و خوبی داریم. در مجموع ابتدا رابطه ایران و عربستان باید بهبود پیدا کند. مشکلات میان ایران و عربستان مجموعه‌ای از مشکلات است که بخشی از آن به مشکلات دوجانبه باز می‌گردد و بخشی به منطقه و بخش دیگر به نوع نگاه این دو کشور به مسائل مربوط به جهان اسلام بازمی‌گردد. ایران و عربستان در موضوعات مختلفی در جهان اسلام با هم رقابت دارند و در برخی موارد حتی برخورد. موارد متعددی باید در نظر گرفته شود تا دو کشور در سطوح عالی با هم رابطه داشته باشند. تا زمانی که ایران و عربستان از تریبون برای گفت‌وگو استفاده می‌کنند، نه ایران و نه عربستان به حل مشکلات تمایل ندارند. دیپلماسی آنجا اثر خواهد گذاشت که طرفین پشت میز مذاکره بنشینند. دیپلماسی چیزی جز دادوستد نیست و این مورد هم تنها پشت میز مذاکره به نتیجه خواهد رسید نه پشت تریبون‌های تبلیغاتی. از این رو باید در این مسیر حرکت کرد.