استیضاح امکان خطای دولت را کاهش می‌دهد

تدبیر24»جلسه استیضاح وزیر کار، راه و کشاورزی روز گذشته در مجلس شورای اسلامی برگزار شد اما در این جلسه پرحاشیه مباحثی تحت عنوان امتیازخواهی برخی از نماینده‌ها از برخی از وزرای دولت مطرح گردید. به همین دلیل این ابهام را به وجود آورد که آیا استیضاح وزیر به دلیل منافع جناحی و حزبی و امتیازخواهی در روابط دولت و مجلس تاثیر منفی نمی‌گذارد؟ به ویژه مجلسی که با هدف حمایت از دولت و تعامل با قوه‌مجریه در خرداد ماه95 روی کار آمد. در این راستا سعید شریعتی فعال سیاسی اصلاح‌طلب با «آرمان» به گفت‌وگو پرداخته است که در ادامه آن را می‌خوانید.

استیضاح چه تاثیری در روابط دولت و مجلس دارد؟

استیضاح به مفهوم ارائه توضیح و شفاف سازی عملکرد وزراست. هرچقدر روابط دولت و مجلس شفاف‌تر و دقیق‌تر باشد و نمایندگان بیشتر و بهتر می‌توانند از اختیار پرسش، تحقیق و تفحص و استیضاح به عنوان ابزار نظارتی مجلس استفاده کنند. در واقع افکارعمومی به درستی در جریان نحوه اداره کشور قرار گرفته و همچنین امکان خطا و انحراف در عملکرد قوه‌مجریه کاهش می‌یابد. بنابراین دولت و افکارعمومی باید از طرح سوال یا استیضاح از وزرا استقبال کنند. زیرا استیضاح به عنوان یک ابزار قانونی، قدرتی است که مردم از طریق قانون اساسی به نمایندگان در مجلس داده‌اند. به همین دلیل باید از این فرصت به نحو مطلوب و ممکن استفاده شود. اما بدیهی است که از این ابزار مانند هر ابزار دیگری می‌توان سوء استفاده کرد. برخی از نمایندگان ممکن است از این ابزار در جهت سهم‌خواهی و اعمال فشار به دولت سوء استفاده کنند. اکثریت نمایندگان مجلس، نمایندگان آگاهی هستند و حقوق و منافع ملت را با منافع آنی برخی از جریان‌ها، اشخاص و افراد معاوضه نمی‌کنند. از این رو، اگر وزیری توان دفاع از عملکردش را داشته باشد باید از استیضاح استقبال کند. به هر روی، رای مجلس هم فصل‌الخطاب است.

با توجه به اینکه مردم به نمایندگان مجلس دهم به دلیل تعامل با قوه‌مجریه و تحقق برنامه‌های دولت رای اعتماد دادند، آیا استیضاح در نحوه تعامل و همکاری دولت و مجلس تاثیر منفی نمی‌گذارد؟

اگر استیضاح به مفهوم ارائه توضیح و شفاف سازی در عملکرد وزیر باشد و اغراض شخصی در پشت استیضاح نهفته نباشد و یا هدف نماینده‌ها، نمایشی از بی‌اعتمادی میان دولت و مجلس یا یک وزارتخانه و نمایندگان مجلس و بدبین ساختن افکار عمومی نسبت به قوه مقننه و مجریه نباشد در این صورت استیضاح تاثیر منفی در تعامل و همکاری قوه‌مجریه و قوه مقننه نخواهد گذاشت. زیرا وقتی دولت کار خود را به درستی انجام می‌دهد باید از این فرصت که در اختیار وزرا برای توضیح عملکردشان در تریبون مجلس قرار می‌گیرد، خوشحال باشد. وزرا نیز فرصتی پیدا خواهند کرد که درباره عملکردشان به ملت و پارلمان ملی توضیح ارائه دهند. حتی می‌توان گفت که استیضاح فرصتی مغتنم است برای اینکه وزرا دستارودها، عملکردها و برنامه‌هایشان را برای افکار عمومی تشریح کنند. بنابراین هیات دولت باید از این مساله استقبال کنند اما استفاده نمایندگان از حق استیضاح نباید خدشه‌ای به روابط مجلس و دولت وارد کند. به هر روی، زمانی استیضاح منجر به تخریب روابط دولت و مجلس می‌شود که نماینده‌ها از این ابزار در جهت منافع شخصی و حزبی خود بهره ببرند و استیضاح به فرصتی برای بده بستان‌ها، اعمال فشار و امتیازدهی و باخ‌خواهی تبدیل شود. این امر در روابط مجلس و دولت تاثیر منفی دارد و هر دو قوه را نزد افکار عمومی بی‌اعتماد خواهد کرد.

نگاه‌های جناحی در استیضاح چه تاثیری در اعتماد افکار عمومی خواهد گذاشت؟

جامعه نسبت به این سطح از تعاملات سیاسی، حقوقی و اجرایی در ساحت قدرت سیاسی ایران در قوای سه‌گانه و میان دولت، مجلس و قوه قضائیه حساس است. بنابراین به سرعت برای مردم روشن می‌شود که چه اقداماتی برای منافع ملی و تامین خواسته‌ها و مطالبات مردم انجام می‌گیرد و برعکس چه اقداماتی در جهت منافع جناحی و حزبی است. از این رو، مردم نمایندگان مجلس و رفتارهای آنها را به عنوان وکلای ملت زیر ذره‌بین قرار می‌دهند و رفتار دولت و مجلس را رصد می‌کنند. اگر سوالی از روی مصلحت عمومی و یا استیضاح به دلیل منافع ملی باشد، جامعه به سهولت تشخیص می‌دهد که کدام نماینده به دنبال منافع ملی است و کدامیک از نماینده‌ها به دنبال منافع جناحی هستند و اهداف پشت پرده‌ای دارند. به هر روی اگر نماینده‌ای در جهت اهداف شخصی و حزبی‌اش رفتار و عمل کند نباید انتظار موفقیت برای تحقق و پیشبرد منافع جناحی‌اش را داشته باشد.

آیا استیضاح وزرایی که عملکرد مطلوب داشته‌اند، ضربه به برنامه‌های دولت و کشور و هدر رفت فرصت‌ها قلمداد نمی‌شود؟

وزیر موفق نباید از استیضاح بترسد. اگرچه در مجلس نمایندگانی با گرایش‌های جناحی مختلف و متفاوت حضور دارند اما در رای اعتماد به وزیر و یا مخالفت با او چندان نمی‌توانند بر اساس حب و بغض یا منافع جناحی عمل کنند. اگر از دید افکار عمومی وزارتخانه‌ای دارای عملکرد مثبت است، نمایندگان نیز با هر گرایشی عملکرد آن وزیر را مورد بررسی قرار داده و در نهایت به او رای اعتماد می‌دهند. بنابراین نباید نگران بود که استیضاح اختلالی در فرآیند اداره کشور ایجاد خواهد کرد.