نوروز در کشورهای مختلف

تدبیر24»هرچند سنت‌ها و آداب و رسوم نوروز از کشوری به کشور دیگر متفاوت است‌، اما بسیاری از ویژگی‌های نوروز در کشورهای مختلف مشابه است. در بسیاری از مناطق پیش از نوروز جشن آتش‌بازی، آب و رقص‌های محلی برگزار می‌شود و در ایران مراسم آتش‌بازی در روز چهارشنبه آخر سال برگزارمی‌شود. در آذربایجان این مراسم در چهارشنبه سال جدید برگزار می‌شود. در بسیاری از مناطق خانواده‌ها در روز چهارشنبه آخر سال منابع آب خود را پر کرده با این امید که سال جدید فراوانی به بار آورد. قبل از جشن نوروز نیز افراد بر مزار عزیزان خود رفته و با روشن کردن شمع یاد آنان را گرامی می‌دارند. در قرقیزستان دو شمع در درب خانه روشن می‌کنند و در آذربایجان مراسم یادبود گذشتگان در روز دوم نوروز با نام "روز پدر" برگزار می‌شود.

در نوروز بازدید از اعضای خانواده و دوستان و گرفتن عیدی مرسوم است. در این مراسم طیف گسترده‌ای از نمایش‌ها و سنت‌های فرهنگی برگزار می‌شود. بچه‌های خانواده معمولا تخم‌مرغ رنگی درست کرده و خانواده نیز یک وعده غذایی نمادین دارند که اغلب شامل برنج و سبزیجات همراه با بسیاری از مواد محلی است. در قرقیزستان  این غذاNooruz Kedje  است که نوعی سوپ با گوشت گاو است.

مهمترین بخش این مراسم سفره نوروزی است که مواد موجود در آن در مناطق مختلف متفاوت و اغلب شامل آب، شمع، سبزه، جوانه گندم(سمنو)، آینه، تخم مرغ و میوه‌های مختلف است. این اشیا نماد خلوص، روشنایی، فراوانی، شادی و باروری در سال جدید هستند. در ایران این سفره هفت‌سین نام دارد که دارای هفت مورد با حرف ابتدایی سین است. البته در برخی مناطق هند نیز سفره هفت‌سین مشابه ایران است.

نوروز فرصتی برای فعالیت‌های فرهنگی سنتی است که ترکیبی از شیوه‌های معمول و آداب و رسوم محلی است. شعر یکی از ویژگی‌های محبوب جشن نوروز است. موسیقی نیز بسیار مهم است و بسیاری از کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند آهنگ‌های محلی سنتی مخصوص خود را در جشن نوروز اجرا می‌کنند. یک مثال مشهور آواز افغان "مولا محمد جان" است که گفته می‌شود در شهر مزار شریف و تاجیکستان نیز خوانده می‌شود. در ازبکستان آهنگ‌های نوروزی توسط خوانندگان سنتی اجرا می‌شود. در قرقیزستان نیز مسابقات از این نوع بین قصه گوهای حماسی برگزار می‌شود.

در ازبکستان و قرقیزستان جشن‌های هوای آزاد مانند بازی Kopkari، کشتی و اسب‌سواری به عنوان بخشی از جشن‌ها نمایش داده می‌شود. سنت‌های دیگر نوروز عبارتند از اجرای نمایش‌های خیابانی و آکروبات (بند بازی)  که در افغانستان برگزار می‌شوند.

این سنت‌های قدیمی برای خوشامد گویی از بهار در طول هزاره گذشته از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است. نوروز فرصتی برای لذت بردن از آداب و رسوم فرهنگی باستانی و ترانه‌های سنتی، موسیقی، رقص‌های محلی، آیین‌ها، غذاها و داستان‌ها فراهم می‌کند و ترویج صلح و همبستگی در شهرها و جوامع و تقویت پیوندهای عمیق دوستی و تبادل است.

پیش‌زمینه تاریخی نوروز

مراسم نوروز قدمت بسیاری دارد و حتی مردم در دوران هخامنشی نیز این مراسم را برگزار می‌کردند.

قدیمی‌ترین مدارک برگزاری مراسم نوروز به دوران اشکانیان بازمی‌گردد. متأسفانه فقدان اسناد منشا دقیق نوروز را مشخص نمی‌کند.

در دوران ساسانی نوروز به عنوان مهمترین مراسم در طول سال جشن گرفته می‌شد. بیشتر سنت‌های نوروز مانند دید و بازدیدهای سالانه، هدایای نقدی و عفو زندانیان در طول دوره ساسانی ایجاد شده و تا امروز ادامه داشته است.

نوروز و جشن سده که در اواسط زمستان جشن گرفته می‌شد دو جشن باستانی ایران بودند و این مراسم حتی با تغییر سلسله‌های مختلف از بین نرفته و همچنان پایدار باقی مانده است.

نوروز امروز

در حال حاضر نیز نوروز جشن اصلی برای بسیاری از مردم غرب آسیا است. این مراسم آغاز تقویم رسمی ایران و افغانستان است. این تقویم  بر اساس تقویم خورشیدی ساسانی و توسط ریاضیدان مشهور عمر خیام به عنوان یکی از دقیق‌ترین تقویم‌های موجود امروزی پس از قرن 13 میلادی مورد استفاده قرار گرفته است که در آن نوروز اولین روز ماه فروردین بود.

پیش از نوروز مراسم چهارشنبه سوری و مراسم بعدی نوروز که ریشه در سنت‌های کشاورزی دارد سیزده به در است که پایان نوروز و روز طبیعت محسوب می‌شود.

یکی از مواردی که موجب شده این مراسم با نام ایرانی حفظ شود واژه نوروز است. نوروز شروع اعتدال بهاری در نیمکره شمالی است و معمولا 21 مارس یا روز قبل یا بعد آن است.

مراسم نوروز در کشورهای مختلف

 آلبانی

در آلبانی نوروزسلطان نوروزیت نام دارد و توسط فرقه بکتاشیه جشن گرفته می‌شود. مراسم ویژه در Tekke  توسط روحانیون این فرقه برگزار شده و غذا سرو می‌شود. البته غیر از این مراسم مذهبی مردم آلبانی این روز را به عنوان روز بهار (Dita e Verës) جشن می‌گیرند.

قزاقستان

در قزاقستان مردم بهترین لباس‌ خود را می‌پوشند. در طول جشن نوروز بر روی دیوارها یا مبلمان یک فنجان خاک رس می‌اندازند تا بشکند و از روی آتش می‌پرند. این مراسم بیانگر از بین رفتن بدبختی و بیماری سال گذشته و شروعی خوب و سلامتی در سال آینده است. قزاق‌ها در نوروز یک وعده غذایی ویژه سرو می‌کنند.

آذربایجان

در آذربایجان مراسم نوروز به مدت سه روز ادامه دارد و طی این سه روز جشن‌های پرطرفدار هر ساله در 21-23 مارس برگزار می‌شود. مهمترین روز دومین روز نوروز است که قبل از مراسم این روز مردان به مزار عزیزان خود رفته و  زنان غذاهای زیادی مانند حلوا  و برنج تهیه کرده و سپس به گورستان می‌برند و در آنجا بین فقرا تقسیم می‌شود.

در آذربایجان دوشنبه شب آخر سال Ahir-ersenbe  نام دارد و اولین چیزی که مردم باید در "ahir cersenbe" انجام دهند تمیزی منزل و وسایل خود است. علاوه بر سنت pülenberi جشن ویژه‌ای به نام یدیدی لوین  نیز برگزار می‌شود که حداقل هفت نوع آجیل در آن سرو می‌شود. در مراسم gapi semma نیز جوانان آرزو می‌کنند و در پشت در به صداها گوش می‌دهند. اولین کلمه‌ای که آنان می‌شنوند پیشگویی سال آینده آنان خواهد بود.

یکی دیگر از رسوم سنتی ahir erserbe بازی  پرتاب حلقه در آب است. یک ظرف پر از آب در مرکز اتاق قرار می‌گیرد و دختران در اطراف کاسه جمع می‌شوند و حلقه‌های خود را پرتاب می کنند. یکی از دختران حلقه‌ها را از روی کاسه پوشیده شده یکی یکی برداشته و برای هر حلقه با خود شعری زمزمه می‌کند. این مراسم تا برداشتن آخرین حلقه ادامه دارد.

روز بعد،  قبل از طلوع خورشید مردم دست و صورت خود را با آب روان شست‌وشو داده و دختران نیز انگشت شست خود را با یک طناب بسته و از روی آب پریده و سپس طناب را بریده و در آب می‌اندازند و معتقدند این عمل موجب موفقیت آنان در سال بعد خواهد شد.

افرادی که به نزدیکی آب روان می‌روند هفت سنگ کوچک را انتخاب کرده و در کاسه آب قرار می‌دهند و تا سال آینده در این کاسه باقی می‌ماند. در راه خانه نیز سه شاخه برداشته شده و به منزل می‌برند. این شاخه‌ها نیز تا سال آینده در منزل آویزان خواهد بود.

روز قبل از نوروز "baca-baca" نامیده می‌شود. در این روز تخم مرغ‌های پخته شده توسط کودکان با رنگ‌های مختلف رنگ‌آمیزی می‌شود. در این روز کودکان در گروه‌های مختلف حرکت کرده و آوازهای عامیانه یا آهنگ‌های نوروزی می‌خوانند.

در شب "baca-baca" مراسم "پرتاب شال از دودکش" برگزار می‌شود. به این طریق کودکان کیف‌های پارچه‌ای خود را آویزان کرده و از صاحبخانه هدیه دریافت می‌کنند.

دختران و پسران جوان بر روی درخت با استفاده از طناب‌های ضخیم تاب درست کرده و به نوبت روی آن می‌نشینند و شعر خوانده می‌شود و دیگران به او جواب می‌دهند. این بازی به نام هایی مانند "küfdibi" یا "küfyeli" شناخته می‌شود.

در روز جشن افراد به خانه کسانی که در سال گذشته فوت کرده‌اند می‌روند اما عزاداری در این روز گناه محسوب می‌شود. مردم از منزل فقرا بازدید کرده و به آنان غذاهایی مانند شکر، برنج، تخم‌مرغ و ...می‌دهند. افراد معتقدند بازدید از دوستان یا بیماران در این روز اهمیت خاصی دارد.

هند

سال نو پارسی به عنوان جمشید نوروز توسط جامعه پارسی جشن گرفته می‌شود. سال نو پارسی در منطقه ماهاراشترا هند برگزار می‌شود. این روز به عنوان "جمشیدی نوروز"  پادشاه افسانه‌ای ایران، جمشید که تقویم پارسی را ابداع کرد در این منطقه شناخته می‌شود.

طبق تقویم جشن نوروز در ماه مارس و با اعتدال بهاری آغاز می‌شود. جمشید نوروز مراسم بزرگی است و در این مراسم زرتشتیان پارسی با اجرای آیین‌های سنتی مراسم را آغاز می‌کنند.

در کشور هند نیز پیش از شروع بهار خانه‌تکانی می‌کنند و منزل را از تارهای عنکبوت پاک کرده و دیوارها را رنگ می‌زنند. سپس سمبل‌های خوشبختی و سعادت، ستاره، پروانه، پرنده و ماهی را بر روی دیوار آویزان می‌کنند.

در روز عید افراد لباس نو پوشیده و در و پنجره‌های منزل خود را با گل‌های یاس و رز پوشش می‌دهند. این تزیین موجب زیبایی و رنگی شدن محیط زندگی افراد در نوروز می‌شود.

ماهی و گل‌ در نظر افراد هند مقدس بوده و معتقدند موجب سعادت و خوشبختی می‌شود.

در نوروز از مهمانان با  اسپری عطر گلاب و برنج پذیرایی شده و صبحانه ( مخلوطی از ورمیشل سرخ شده با میوه‌های خشک) با ماست سرو می‌شود.

افراد بعد از صبحانه به معبد Agiary رفته و مشغول دعا و نیایش می‌شوند و همزمان با دعا هیزم در آتش معبد می‌اندازند. بعد از مراسم مذهبی افراد سال نو را به یکدیگر تبریک گفته و روانه منزل می‌شوند.

ناهار مفصل با دستورات خاص پخت و سرو می‌شود.غذاهای سال نو Sali boti( گوشت گوسفند به همراه سیب‌زمینی)، مرغ سرخ‌شده، مرغ بخارپز و دیگر غذاهای سنتی است. البته بیشتر این غذاهای نوروزی برنج به همراه زعفران و آجیل است.

دسر نیز شامل ورمیشل با گلاب و یک نوع فرنی است.

مردم هند در ادامه روز نیز به دیدن دوستان و اقوام می‌روند و برای یکدیگر آرزوی خوشبختی و سعادت در سال نو می‌کنند.

به رسمیت شناختن اهمیت نوروز در فهرست میراث فرهنگی  بشریت در سال 2009 ثبت شد. علاوه بر این در سال 2010 مجمع عمومی سازمان ملل متحد روز جهانی نوروز را 21 مارس اعلام کرد.

منابع:

www.kultur.gov

https://en.unesco.org

blog.cudoo.com

www.trtworld.com