بازگشتی به «صندلی داغ»

تدبیر24»حالا که قرار است علی ترابی برای دومین بار بر مدیریت این دفتر تکیه بزند، ایسنا در این گزارش مروری می‌کند بر افرادی که سکان‌دار این بخش بوده‌اند.

علی مرادخانی (معاون پیشین امور هنری وزارت ارشاد) که نامش به نوعی با موسیقی گره خورده است، در سال ۱۳۶۹ به عنوان اولین مدیر مرکز موسیقی وزارت ارشاد منصوب شد. در دوران مدیریت ۱۴ ساله او بودجه موسیقی با افزایش زیادی همراه شد؛ در حالیکه پیش از این بودجه محدودی برای این بخش در نظر گرفته می‌شد. به گفته مرادخانی، او از زمانی که بودجه این مرکز ۶۸۰هزار تومان بوده در آنجا فعالیت کرده است.

درباره مهم‌ترین اقدامات دوران مدیریت او از مواردی مانند توسعه‌ جشنواره‌ موسیقی فجر و توجه به بعد بین‌المللی آن، اجرای جشنواره موسیقی نواحی ایران، طراحی و اجرای اولین جشنواره‌ موسیقی پاپ، اجرای جشنواره‌ موسیقی بانوان (گل یاس) و همکاری با فرهاد فخرالدینی برای بنیان‌گذاری ارکستر ملی ایران و ایجاد خانه موسیقی نام می‌برند.

مرادخانی معتقد است: «مراجعات به دفتر موسیقی آنقدر زیاد است که اگر مدیر این بخش راهبردی برای خود نداشته باشد، در کار غرق می‌شود. اما به هر حال یک اتفاق خوب می‌تواند آن شخص را ماندگار کند».

او همچنین فهرستی از هنرمندان بنام شامل ۷۰ نفر منتشر کرد که برای انتشار آثار خود و اجرای صحنه‌ای به مجوز مرکز موسیقی نیازی نداشتند.

مرادخانی در سال ۱۳۸۳ این صندلی را ترک کرد؛ سپس محمدحسین همافر جای مرادخانی را گرفت. تقریبا در آن دوران بود که مرکز موسیقی به دفتر موسیقی تغییر نام پیدا کرد. همافر پیش از آن مدیرکل اداره ارشاد اسلامی استان فارس بود و از آنجا که شاعر نیز بود با دنیای فرهنگ و هنر آشنایی داشت.

او پس از دو سال در حالیکه به دلیل بیماری قلبی، در بیمارستان بستری شده بود، استعفایش را به محمدحسین ایمانی خوشخو (معاون وقت امور هنری وزارت ارشاد) داد و اینگونه مدیرکلی دفتر موسیقی به محمد حسین احمدی رسید. احمدی نیز تا سال ۱۳۸۷ عهده‌دار این سمت بود.

اضافه شدن بخش پاپ به جشنواره موسیقی فجر در دوران احمدی انجام شد و محمدرضا لطفی (نوازنده تار و سه‌تار) پس از سال‌ها در زمان مدیریت او روی صحنه نواخت.

محمدعلی خبری مدیرکل بعدی دفتر موسیقی وزارت ارشاد بود، که یکسال روی این صندلی نشست. ارکستر موسیقی ملی ایران در زمان مدیریت او تعطیل شد.

پس از کناره‌گیری خبری، در سال ۱۳۸۹ علی ترابی به عنوان سرپرست دفتر موسیقی وزارت ارشاد منصوب شد و برای بیش از یک سال بر این دفتر مدیریت کرد. گفته می‌شود روزهای مدیریت او بی‌حاشیه  بوده و ترابی تعامل خوبی با هنرمندان موسیقی داشته است.

ترابی در آن زمان از صندلی مدیریت دفتر موسیقی به عنوان «صندلی داغ» یاد کرده و گفته است: «در ارشاد هیچ سمتی وجود ندارد که به این اندازه اقشار مختلف از او انتظار داشته باشند.»

در سال ۱۳۹۰ بود که مدیر کلی دفتر موسیقی به سید محمد میرزمانی (آهنگساز) تحویل داده شد، اولین بار بود که یک هنرمند موسیقی سکان‌ دفتر موسیقی را در دست گرفته بود.   او یک سال بعد از این دفتر رفت دلیل این موضوع بیماری میرزمانی اعلام شد.

در دوران مدیریت او ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر ملی ایران تعطیل شدند که این موضوع تا سه سال بعد از میرزمانی ادامه پیدا کرد؛ البته گفته می‌شود او نقش زیادی در تعطیلی ارکسترها نداشته است. میرزمانی همچنین گفته بود که در زمان مدیریتش به غیر از صدور پیام تسلیت کار دیگری انجام نداده است.

فروردین‌ماه ۱۳۹۱ حمید شاه‌آبادی (معاون هنری وزارت ارشاد) با کمترین سر و صدایی به علیرضا پاشایی حکم سرپرستی دفتر موسیقی را داد. پاشایی که در ابتدای کار سابقه فعالیت‌هایش در حوزه موسیقی چندان مشخص نبود، در سکوت خبری فعالیت کرد. با این حال روند صدور مجوزها در زمان او با سرعت خوبی انجام می‌شد.

همچنین، در زمان او برای فعالیت هنرمندانی که پیش از این به صورت غیر مجاز در زمینه موسیقی پاپ فعالیت می‌کردند، تدابیری اتخاذ شد که مجوز گرفتن هنرمندانی چون حسین استیری و زانیار خسروی از این دست بود.  دو ارکستر دولتی که در زمان مدیر قبلی رو به تعطیلی رفته بودند، در دوران پاشایی نیز به همان وضعیت ماندند.

روزهای آخر دی‌ماه ۱۳۹۲ بار دیگر فردی از جنس موسیقی برای مدیرکل بودن دفتر موسیقی حکم دریافت کرد؛ پیروز ارجمند (آهنگساز و نوازنده) در مراسم معارفه خود، با بیان اینکه هیچ مشکلی برای راه‌اندازی ارکسترها نداریم، وعده داده بود که ارکستر سمفونیک تهران، ارکستر موسیقی ملی ایران و گروه کُر به زودی فعالیت خود را آغاز خواهند کرد .او همچنین تاکید کرده بود که ارتقاء دفتر موسیقی به مرکز موسیقی از اقدامات اولیه‌اش خواهد بود.

ارجمند دوران کم‌حاشیه‌ای را در دفتر موسیقی سپری نکرد، تعداد زیادی کنسرت هم در دوران مدیرت او لغو شد. با این حال ارکستر سمفونیک تهران در زمان حضور او در دفتر موسیقی بار دیگر با رهبری علی رهبری فعالیت‌های خود را از سر گرفت و اجراهای موفقی را پشت سر گذاشت. او میانه تیرماه ۱۳۹۴ استعفا کرد و خیلی فوری استعفایش قبول شد.

او بعدها در گفت‌وگویی اظهار کرد که خیلی تلاش کرده بود که دست دلال‌ها را کوتاه کند اما اختیار زیادی در دفتر موسیقی نداشت و دخالت‌ها در کارش فراوان بود.

ارجمند همچنین با اشاره به استعفایش از وزیر ارشاد وقت (علی جنتی) گله کرده و گفت بود که حتی بعد از استعفا از من نپرسید مشکلت چیست و در کمترین زمان ممکن استعفایم پذیرفته شد.

فرزاد طالبی چند ماه پس از اینکه به عنوان معاون در کنار ارجمند قرار گرفته بود (طبق گفته ارجمند او در انتخاب طالبی به عنوان معاونش، هیچ نقشی نداشته است)، برای کمتر از یک سال به عنوان سرپرست این دفتر منصوب شد و سر انجام در تیرماه ۱۳۹۵ حکم رسمی خود را برای تصدی مدیرکلی این بخش از وزیر ارشاد دریافت کرد.

طالبی در دوران فعالیتش فردی آرام و بی‌حاشیه بود که با رسانه‌ها تعامل خوبی داشت، اگرچه موسیقی دوران پرتلاطمی را سپری می‌کرد. از لغو کنسرت‌ها گرفته تا ادامه‌دار شدن منع نوازندگی زنان در شهرستان‌ها تا جشنواره موسیقی فجری که خیلی حاشیه‌ساز شد.

مطالبه منتقدان و هنرمندان برای تدوین آیین‌نامه‌ای برای جشنواره موسیقی فجر یکی از موارد بحث‌برانگیز دوران مدیریت طالبی بود. این موضوع از زمستان ۱۳۹۵ شروع شد و در دی‌ماه ۱۳۹۶ به به فراخوان دفتر موسیقی وزارت ارشاد منجر شد که از فعالان حوزه موسیقی خواسته بود نظرهای پیشنهادی و کارشناسی خود را در این زمینه ارسال کنند.

البته طالبی در توضیحاتش در این زمینه به این موضوع بسنده می‌کرد که «پیش‌نویس اساسنامه جشنواره موسیقی فجر طی جلسات مفصلی که با اهالی موسیقی داشتیم، مدتی است که تدوین و برای تأیید نهایی و ابلاغ برای مراجع بالاتر ارسال شده است.» گرچه سید محمد مجتی حسینی (معاون فعلی امور هنری وزارت ارشاد)، پس از طالبی اظهار کرد که پیش‌نویس شیوه‌نامه دچار ایرادهای حقوقی بوده است و پس از رفع آن‌ها با تشکیل شورایی این شیوه‌نامه تصویب خواهد شد؛ اما در نهایت تصویب و ابلاغ شیوه‌نامه جشنواره موسیقی فجر به دوران مدیریت طالبی وصال نداد.

همچنین در دوره مدیریت او علی رهبری و فرهاد فخرالدینی از ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر موسیقی ملی ایران رفتند و این موضوعات موجب اعتراضاتی شد. در ادامه شهرداد روحانی به عنوان رهبر ثابت ارکستر سمفونیک تهران انتخاب شد و «ارکستر ملی ایران» به رهبری فریدون شهبازیان جای ارکستر موسیقی ملی ایران را گرفت. با وجود اینکه ساز این دو ارکستر بدون تعطیلی و وقفه در یک سال گذشته به صدا درمی‌آید اما رضایتمندی بالایی از کیفیت کار آن‌ها وجود ندارد.

برگزاری جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی (به عنوان جشنواره‌ای جداگانه به جای بخش «نسل دیگر» جشنواره موسیقی فجر)، تلاش برای اصلاح ماده ۲۰ اداره اماکن نیروی انتظامی در زمینه استعلام برای برگزاری کنسرت و... از جمله اقدامات دیگر طالبی در دفتر موسیقی بود بود؛ همچنین او وعده جمع‌آوری آرشیو ملی موسیقی ایران را داده بود که در آخرین اظهاراتش گفته بود انجام پروژه این آرشیو در انتظار بودجه است.

در نهایت با روی کار آمدن سید محمد مجتبی حسینی ـ معاون فعلی امور هنری وزارت ارشاد ـ و گمانه‌زنی‌های بسیار درباره تغییر و انتخاب مدیرکل دفتر موسیقی و گذشت چند هفته با انتشار اخبار غیررسمی درباره انتخاب علی ترابی، در نهایت طالبی ۲۷ اسفند ۱۳۹۶ کلید دفتر موسیقی را به ترابی تحویل داد و با برگزاری مراسم تودیع و معارفه‌ای (که گفته شد طالبی به دلیل سفر در آن حضور نداشته است) علی ترابی رسما مدیرکل دفتر موسیقی شد.

کار دفتر موسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تنها به صدور مجوز کنسرت یا آلبوم محدود نیست، این بخش متولی سیاستگذاری‌های کلان حوزه موسیقی کشور دارای وظایف ستادی، هدایتی و حمایتی محسوب می‌شود. تدوین سیاست‌های اجرایی، ‌هدایتی و حمایتی برای اعتلای موسیقی ایرانی؛  حمایت از پژوهش‌ها و مطالعات تخصصی و کاربردی برای شناخت امکانات و موانع رشد و توسعه موسیقی ایران؛  برخورد فعال با موسیقی‌های متداول وجاری درسطح جامعه به گونه‌ای که ضمن رعایت شاخص‌های موسیقایی حداکثری از قالب‌های رایج برای ترویج ارزش‌های ایرانی و اسلامی استفاده شود، حمایت از برگزاری جشنواره‌های تخصصی و تلاش برای افزایش وجهه هنری آن‌ها؛ شناسایی و معرفی جشنواره‌های معتبر خارجی و حمایت از اعزام گروه‌های موجه به این جشنواره‌ها؛  تشکیل بانک اطلاعاتی گروه‌ها و هنرمندان حوزه موسیقی کشور و... فقط چند مورد از شرح وظایف این مجموعه است.

اکنون که دوباره قرار است علی ترابی بر این مسند تکیه بزند، باید دید سکان کشتی موسیقی کشور را در دریای متلاطم امروز چگونه به دست می‌گیرد و آن را هدایت می‌کند و آیا می‌تواند آرامش را به حوزه موسیقی تزریق کند؟