نسبت شهرداري تهران و دولت

در نسبت شهرداري‌ها با دولت، مي‌توان عنوان كرد كه شهرداري‌ها سازمان‌هاي عمومي غيردولتي هستند كه تحت نظارت شوراها به اداره امور شهرها مي‌پردازند و دولت در قبال آنان سه وظيفه مهم هدايت، حمايت و نظارت را بر عهده دارد، نظارت بر شهرداري‌ها به جهت رعايت قوانين و مقررات كشور و عدم تخلف در انجام وظايف محوله معنا پيدا مي‌كند. 

هدايت در انجام وظايف اصلي و عدم اهتمام در وظايف فرعي و نه‌چندان مهم و حمايت در حمايت‌هاي فني، مالي و اداري از شهرداري‌ها تعريف مي‌شود. اما شهرداري تهران در نسبت با دولت وضعيت ديگري دارد؛ اين تفاوت‌ها در محورهاي ذيل قابل ارايه است:

١) استثنا شدن شهرداري تهران در برخي قوانين به عنوان مثال در حوزه اداري و استخدامي شهرداري تهران از قواعد عام حاكم بر ساير شهرداري‌ها تبعيت نمي‌كند يا در امور مالي، علاوه بر تبعيت از آيين‌نامه‌هاي مالي شهرداري‌ها داراي آيين‌نامه معاملاتي خاص خود است.

٢) شهردار تهران در هيات دولت شركت مي‌كند و تنها شهردار عضو كميسيون خاص امور كلانشهر تهران و ساير كلانشهرهاست و به عبارت ديگر شهردار تهران در اين كميسيون مسائل شهرداري‌ها به ويژه كلانشهرها را پيگيري مي‌كند و نقش اساسي در تعامل اركان اداره امور ملي با امور محلي ايفا مي‌كند.

٣) شهرداري تهران در ارتباط با طرح‌هاي پيشنهادي نمايندگان مجلس شوراي اسلامي يا لوايح دولت، هر موضعي كه داشته باشد به ساير شهرداري‌ها تعميم پيدا مي‌كند و آنها در تبعيت از شهرداري تهران، اعلام موافقت يا مخالفت مي‌كنند.

در اين خصوص، مقابله شهردار سابق تهران با آيين‌نامه پيشنهادي اداري- استخدامي شهرداري‌ها ارايه شده توسط وزارت كشور، كه منجر به مخالفت ساير شهرداري‌ها شد، را مي‌توان مثال زد. البته شهرداري تهران اين همراهي‌ها را با ايجاد و حمايت از دبيرخانه كلانشهرها در شهرداري تهران به وجود آورده است و دبيرخانه ياد شده در شكل دهي وحدت و انسجام شهرداري‌ها به ويژه كلانشهرها نقش مهمي ايفا مي‌كند. اين امر موجب شده كه در برخي مقاطع؛ دوگانگي «دولت- مديريت شهري» شكل بگيرد: مثال؛ دوگانه «احمدي‌نژاد- قاليباف» يا دوگانه «قاليباف- روحاني» كه منجر به از بين رفتن فرصت‌هاي توسعه شهرتهران در دهه اخير شد.

٤) حضور شهردار تهران در هيات دولت اين فرصت را براي همراهي و معاونت شهرداري با دولت و همراستاي توسعه محلي و توسعه ملي فراهم مي‌سازد. به اين تربيت كه هر ركن؛ ملي و محلي نقش خود را به درستي ايفا كند نه دولت در وظايف قانوني شهرداري تهران دخالت كند و نه شهرداري بخواهد در قامت دولت ملي عرض اندام كند. تجربه مثبت حضور كرباسچي، نويد موفقيت نجفي را در آينده مي‌دهد كه نتايج اثربخش آن در بهبود و كيفيت زندگي مردم نمود خواهد يافت.

٥) الگوپذيري شهرداري‌هاي كشور از شهرداري تهران به گونه‌اي است كه در برخي از مواقع تقليدي كوركورانه را تداعي مي‌كند. در دوران كرباسچي، كشتارگاه را تبديل به فرهنگسرا كرد به دليل جانمايي غلط آن و آلودگي‌هاي زيست محيطي كشتارگاه، در برخي شهرداري‌هاي كشور فارغ از موقعيت مكان كشتارگاه‌ها، شروع به تبديل آنها به فرهنگسرا كردند. از سويي سازمان شهرداري‌ها و دهياري‌هاي كشور نقش هدايتي، حمايتي و نظارتي شهرداري‌ها را از جانب دولت برعهده دارد. ليكن از قدرت تاثير‌گذاري آن در ساليان اخير به ويژه بر بزرگ شهرها و كلانشهرها كاسته شده است. همراهي و اتفاق نظر شهرداري تهران با سازمان شهرداري‌ها و دهياري‌ها در دوره جديد مي‌تواند در ترويج و توسعه الگوهاي صحيح مديريت شهري در شهرداري‌هاي كشور تاثير بسياري داشته باشد.

٦) ورود شهرداري تهران به حوزه‌هاي اجتماعي و فرهنگي شهرها و بالتبع ساير شهرداري‌ها به اين حوزه‌ها، بار بزرگي را از دوش دولت و ساير ارگان‌هاي حاكميتي برداشته است. هرچند اين ورود از جهات قانوني فاقد ايراد نيست. معهذا كمك و همراهي سازمان‌ها و وزارتخانه‌هاي متولي فرهنگ و اجتماعيات با شهرداري‌ها مي‌تواند در رفع معضلات و شكوفايي فرهنگي شهرها، بسيار مهم و تاثيرگذار باشد.

٧) رفع برخي معضلات اساسي، چون آلودگي هوا، ترافيك، پسماند و ايمني شهري بدون همراهي و همكاري دولت و شهرداري ممكن نيست. در زماني كه شهرداري در حل مسائل مذكور وا مي‌ماند بر عهده دولت است كه به آنها بپردازد. ورود دولت در دو سه سال اخير در حوزه‌هاي مذكور و تصويب سندهايي چون اسناد آسيب‌شناسي مديريت شهري و تشكيل كارگروه‌هاي متعدد از جمله كارگروه كاهش آلودگي هوا از جمله اين مصاديق است بنابراين عدم توفيق شهرداري در انجام وظايف و ماموريت‌هاي محوله، بارگران و مضاعفي خواهد بود بر دوش دولت و بالعكس موفقيت شهرداري، بستري مناسب را براي توفيق دولت در ماموريت‌هاي اساسي خود فراهم خواهد آورد. جمع‌بندي سخن اينكه؛ مديريت شهر تهران با موقيعت ويژه‌اش در نظام اداري، سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي كشور در تعامل با ساير اركان نظام از جمله دولت در شرايط امروزين داخلي و خارجي كشور و مشاركت متناسب با سهم و بودجه‌اي كه عوامل ذي‌مدخل در اداره شهر مي‌گذارند، مي‌تواند توسعه همزمان كشور و مديريت شهري را به همراه داشته باشد.

علی نوذرپور