فیلتر تلگرام آری یا خیر!

تدبیر24» بدون برجام و تلگرام دولت روحانی نزد بخش بزرگی از جمعیت ایران بی‌دستاورد محسوب خواهد شد. بر اساس نظرسنجی‌های معتبر ریزش از حامیان دولت نه به سمت اصولگرایان که به سمت ناامیدان از اصلاح خواهد بود و به همین دلیل شایسته است فیلترینگ تلگرام مورد نقد اصولگرایان هم باشد. بیش از ۴۵ میلیون ایرانی کاربر فعال تلگرام‌اند. در شرایطی که طبق نظرسنجی ایسپا (دی ۹۶) بیش از ۷۵درصد ایرانیان از نظر اقتصادی و سیاسی ناراضی‌اند، اقدامی که نارضایتی بیش از نیمی از جمعیت ایران را افزایش می‌دهد اقدامی بسیار پرهزینه خواهد بود. تلگرام در ایران صرفا یک پیام‌رسان موبایلی نیست و به مهم‌ترین محمل ارتباطات خانوادگی، دوستانه و همکارانه‌ی ایرانیان، وسیع‌ترین پلتفورم انواع شبکه‌های دوستی و کاری و بزرگ‌ترین محمل گفت‌وگو و تغذیه خبری و فرهنگی تبدیل شده است. فیلترینگ تلگرام در ارتباطات روزانه‌ و غیرسیاسی ده‌ها میلیون ایرانی که بخشی از عادت و زیست روزمره‌شان شده است اختلال ایجاد می‌کند. اخلال در عاداتِ ارتباطی ده‌ها میلیون ایرانی نارضایتی فراوانی تولید می‌کند. مهم‌ترین رسانه‌ نیروهای میانه‌رو و اصلاح‌جو که مانع ریزش بخش بزرگ‌تری از نیروهای اجتماعی به سمت ناامیدان از اصلاح است، تلگرام است. اصولگرایان مدافع شرایط موجود در صداوسیما بوده و در سوی دیگر براندازان قرار دارند که حتی اگر نخواهند، هدفشان از طریق ویرانی ایران و ناامنی و خشونت تامین می‌شود، در شبکه‌های ماهواره‌ای به رسانه‌ها تلویزیونی پرمخاطب مجهزند. حذف تلگرام به دوقطبی‌شدن فضای رسانه‌ای و تقویت تدریجی اصلاح‌ستیزان و ویرانی‌طلبان می‌انجامد. تلگرام ابزار اصلی اشتغال حدود ۲۰۰ هزار ایرانی هم هست. با لحاظ میانگین بُعد خانوار در ایران 5/3 نفر) معیشت حدود ۷۰۰ هزار ایرانی وابسته به تلگرام است. در شرایطی که وجود بیش از سه میلیون بیکار مهم‌ترین بحران اقتصاد ایران است (که تبعات سیاسی و اجتماعی پرهزینه‌ای هم دارد)، تشدید این بحران عجیب نیست؟ در مدت کوتاه فیلتر شدن تلگرام در جریان اعتراضات دی‌ماه ۹۶، بیش از سی میلیون وی‌پی‌ان روی گوشی‌ها نصب شد و تحلیل داده‌های فعالیت ایرانیان در تلگرام نشان می‌دهد که در همین مدت کوتاه تعداد پست‌ها، کانال‌ها و پیام‌های ایرانیان در تلگرام با شیب تندی افزایش یافت و اگر تلگرام رفع فیلتر نمی‌شد، چند روز بعد به اندازه‌ قبل از فیلترینگ می‌رسید. فیلترینگ تلگرام بیش از اینکه به کاهش فعالیت ایرانیان در تلگرام بینجامد، به افزایش استفاده از مسیرهای دور زدن فیلترینگ می‌انجامد.قانونی که توسط ده‌ها میلیون ایرانی شکسته و دور زده شود، قانون موثری نخواهد بود و با شکستن قبح قانون‌شکنی به منافع ملی و اعتبار قانون لطمه وارد می‌شود. مدیران تلگرام اعلام کرده‌اند که چند هفته‌ دیگر نسخه تلگرام روی بلاک‌چین را عرضه می‌کنند که اساسا فیلترنشدنی است. فیلترینگ تلگرام قبل از آن آیا چیزی جز کاری پرهزینه است که به افزایش نارضایتی و کاهش اعتماد عمومی می‌انجامد و نمی‌تواند مانع استفاده‌ ایرانیان از تلگرام شود؟ در دوره‌ فیلترینگ تلگرام در دی‌ماه ۹۶ مخاطبان رسانه‌های بیرونی و اعضای کانال‌های مخالف افزایش پیدا کردند. ایرانیانی که چنان ناراضی‌اند که در تجمع اعتراضی خیابانی شرکت می‌کنند، انگیزه‌ کافی برای استفاده از وی‌پی‌ان و ابزارهای دور زدن فیلترینگ را هم دارند. فیلترینگ تلگرام مخاطب چنان کانال‌هایی را کم نمی‌کند، ولی صدای نیروهای اصلاح‌جو را خفه و ایرانیان امیدوار به اصلاح را ناراضی‌ می‌کند. برخی از سیاست‌گذاران در ایران ظاهرا هنوز متوجه نشده‌اند که دوران امکان «قرنطینه‌فرهنگی/رسانه‌ای/تکنولوژیک» به سر آمده و تجربه‌های ناکام و نارضایتی‌افزا در ممنوع کردن ویدئو، ماهواره و شبکه‌های اجتماعی هم آنها را ادب نکرده است. بار فعالیت و مرکزیت غیرمعمول تلگرام در ایران (بیش از همه جوامع جهان) بیشتر ناشی از فیلتر بودن چند شبکه اجتماعی و پیام‌رسان بزرگ دیگر و فقدان رسانه‌های بزرگ مستقل، معتبر و آزاد کافی‌ است. راه کاهش نفوذ تلگرام و کانال‌های تلگرامی‌ای که اخبار جعلی و خشونت‌پرور منتشر می‌کنند، نه فیلتر کردن تلگرام، که رفع فیلتر از توئیتر، یوتیوب، فیس‌بوک و سایر شبکه‌های اجتماعی، فضا دادن برای شکل‌گیری رسانه‌های معتبر مستقل و آزاد گذاشتن نیروهای اصلاح‌جو برای تاسیس کانال‌های پرمخاطب معتبر است.

محمدرضا جلایی پور،فعال سیاسی اصلاح‌طلب