ایران و انتخابی دشوار

شاید صحنه‌ای که با نزدیک شدن به تاریخ 22 اردیبهشت یا دوازدهم ماه می ‌ملاحظه می‌شود، صحنه‌ای است که تمام بازیگرانی که می‌توانند توافق هسته‌ای را از دور اعتبار خارج کنند یا در جای خودش ابقا کنند، تلاش‌های خود را انجام می‌دهند.

تدبیر24»آمریکا به سهم خودش، ایران و کشورهای اروپایی هم به سهم خودشان. در این میان شاید دونالد ترامپ سخت‌ترین مواضع را نسبت به ماندن در توافق هسته‌ای دارد و از این طرف هم ایران، روسیه و چین جواب رد می‌دهند و می‌گویند لزومی ندارد که یک توافق بین‌المللی بر حسب اینکه دولت جدید آمریکا آن را نمی‌پسندد را از دوباره جراحی کنیم و بخواهیم از دل آن یک توافق جدید دربیاوریم. درحقیقت اگر قرار شود هر دولتی در آمریکا بر سر کار می‌آید از توافق قبلی عدول کند، هیچ دلیلی وجود ندارد رئیس جمهور بعدی هم که بیاید از این مرحله حاضر عدول نکند. به عبارت دیگر اگر قرار باشد که توافق هسته‌ای یا یک توافق بین‌المللی محترم شمرده نشود در این صورت راه برای نقض مکرر یک توافق بین‌المللی برای همیشه باز می‌شود. در این میان اروپائی‌ها مقداری سعی می‌کنند به‌سوی ترامپ بروند اما نه به دلیل اینکه به او کمک کنند بلکه برای اینکه دل ترامپ را به دست بیاورند تا بتوانند روی او تاثیرگذار باشند و مقداری هم سعی می‌کنند با ایران همکاری کنند تا در نتیجه بتوانند ایران را در کنار خودشان داشته باشند. ما الان می‌بینیم همان سه کشور فرانسه، بریتانیا و آلمان نسبت به اینکه بتوانند با سفر به آمریکا بر روی دونالد ترامپ موثر باشند و او را قانع کنند، دارند تلاش و فعالیت می‌کنند. تلاشی درجهت اینکه به صلاح امنیت بین‌الملل است که آمریکا از توافق هسته‌ای خارج نشود. در پایان ملاقات آقای امانوئل ماکرون و دونالد ترامپ ملاحظه کردیم که دونالد ترامپ پیشنهاد آقای ماکرون را نپذیرفت و گفت که روز دوازدهم ماه می‌ معلوم می‌شود که من چه تصمیمی خواهم گرفت! معلوم بود که خودش هم هیچ تصمیم قاطعی فعلا در سر ندارد. آقای ماکرون در سخنرانی خود در کنگره آمریکا به صراحت گفت که فرانسه از توافق هسته‌ای خارج نمی‌شود اما نسبت به اینکه ایران به سلاح‌ هسته‌ای دست پیدا نکند هم توافق داریم. مشابه همین موضع را احتمالا آلمان و بریتانیا هم خواهند گرفت و سعی می‌کنند که اعضای کنگره را با خود همراه کنند که به دونالد ترامپ تجویز کنند نباید از توافق هسته‌ای خارج شود.چون اگر آمریکا خارج شود و ایران ملاحظه کند که تحریم‌ها در حال بازگشت است و نمی‌تواند از این توافق هسته‌ای بهره‌مند شود، قطعا واکنش‌هایی نظیر خروج از ان‌پی‌تی و یا شروع مجدد فعالیت‌های هسته‌ای را در دستور کار خود قرار خواهد داد که ممکن است به برخی تحریم‌ها و تهدیدات بینجامد. برداشت اروپایی‌ها این است که حاصل این به هر جهت یک درگیری نظامی در خاورمیانه را به ثمر خواهد رساند. در این میان، اروپایی‌ها مرتبا به ایران و به جهان می‌گویند که ما به دونالد ترامپ نزدیک می‌شویم برای اینکه دونالد ترامپ را در کنار خودمان داشته باشیم و ایران هم در مقابل می‌گوید اگر می‌خواهید با دونالد ترامپ کار کنید و او را در کنار خود داشته باشید، نباید از ایران مایه بگذارید. به عبارت دیگر نباید حق و حقوق ایران در توافق هسته‌ای را کم کنید و به قول رئیس جمهور هزینه‌اش را باید خود اروپا بپردازد و نه ایران. اما در تحت این شرایط می‌توان گفت که تصمیم سختی جلوی پای ایران، آمریکا و اروپا قرار دارد. تصمیمی که هر کدام از این بازیگران انتخاب کنند، می‌تواند آثار و تبعاتی برای جهان داشته باشد. خانم موگرینی که مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپاست با قاطعیت جواب دونالد ترامپ را داد و گفت که اروپا به توافق هسته‌ای پایبند است. حالا اگر قرار باشد در فاصله کمتر از سه هفته تصمیم‌گیری در این مورد بشود، هر کدام از این بازیگران باید به تبعات و تاثیراتی که تصمیمشان در منطقه خاورمیانه و جهان می‌گذارد، توجه کنند. برای کشور ما شاید سخت‌ترین تصمیم باشد زیرا که اگر یک طرف این قضیه این باشد که توافق هسته‌ای بخواهد نقض شود و حقوق ایران در این توافق کاهش یابد و ایران به آن تن در دهد، در این صورت دیگر این توافق، توافق هسته‌ای قبلی نیست و اگر ایران بخواهد متقابلا از حقوق خودش استفاده کند و از این توافق هسته‌ای بیرون بیاید، آثار و تبعات قابل احتساب نیستند و از این نظر تصمیم سختی است که مسئولان باید با حساب و کتاب و احتیاط بسیار و با درنظر گرفتن نگاه و انتخاب مردم صورت دهند که شرایط برای مردم ایران که دوران سخت گذشته را طی کرده‌اند و الان هم از نظر اقتصادی مشکلات متعددی برای آنها وجود دارد، بدتر نشود. ایران باید حساب همه این عوامل را بکند و انتخاب خود را صورت دهد. در اینجا همه باید عاقلانه بیندیشند.

سید علی خرم، استاد دانشگاه- حقوق بین‌الملل