رفتار اروپا و استراتژی مشکوک مسکو

تدبیر24»بنابراین ماندن سه کشور اروپایی در برجام یک طرف قضیه است ولی در عین حال سعی دارند که با ایران بر سر چند مساله مهم به توافق برسند؛ همان مسائل سه‌گانه‌ای که مطرح کرده بودند از باب حقوق بشر و... اینها شرطی است که وزیر امور خارجه آلمان مطرح کرده و قطعا دو وزیر خارجه دیگر هم دنبال همین شروط هستند که هیچ ارتباطی با متن برجام ندارد و چون این شروط ارتباطی با برجام ندارند، از نظر آنها، ایران نمی‌تواند اتحادیه اروپا را متهم کند که ناقض برجام شده است. با توجه به بیرون رفتن آمریکا از برجام، اتحادیه اروپا بر سر یک دوراهی قرار گرفته که آیا آمریکا را با سالیانه هزار میلیارد دلار مبادله بازرگانی رها کند؟ درواقع اینها موضوعاتی است که پیش‌بینی می‌شود درمذاکرات محمدجواد ظریف با سه وزیر خارجه اروپایی مورد بحث قرار بگیرد. لحظه بسیار حساسی است اگر جواب منفی به سه وزیر خارجه بدهیم، اتحادیه اروپا را از دست خواهیم داد که آخرین روزنه ما به سمت دنیاست. ضمن اینکه موضوع تحریم‌ها جدی‌تر شده و هم برخی مشکلات داخلی تشدید می‌شود. اگر با اتحادیه اروپا به توافق نرسیم، چه بسا مهلت 180 روزه آمریکا به 90 روز تقلیل پیدا کند و تحریم‌های آمریکا هم اعمال شوند. اما قبل از اعلام خارج شدن آمریکا از برجام توسط دونالد ترامپ، در سفری که امانوئل ماکرون به آمریکا داشت ظاهرا با ترامپ به توافقی رسیده بود که آمریکا به‌خاطر اینکه خروج از برجام جزو شعارهای انتخاباتی‌اش بوده، از برجام خارج شود تا در این‌صورت هم دل کشورهای عربی را خوش کند و هم به وعده و وعیدش به هوادارانش پاسخ مثبت داده باشد و همچنین به اتحادیه اروپا القا کند که بعد از خارج شدن آمریکا با ایران مذاکره کنند بلکه در عرض این 180 روز بتوانند با ایران به همان نکاتی که دنبال می‌کنند، برسند. ظاهرا یک چنین ارتباطی بین این‌ رفت‌ وآمدها وجود داشته که اتحادیه اروپا با عجله خواستار برگزاری این اجلاس چهارجانبه در بروکسل شده است.با همه اینها می‌توانیم به این نتیجه برسیم که اتحادیه اروپا هنوز امید خود را از آمریکا قطع نکرده، ضمن اینکه ترامپ هم چندین مرتبه در سخنرانی‌هایش گفت که ما با متحدان اروپایی و دوستان منطقه‌ای‌مان یک هدف را دنبال می‌کنیم و همه در جریان هستیم و می‌دانیم که چه می‌کنیم. با چنین صراحتی صحبت کردن، معلوم می‌شود که به یک توافق پنهانی رسیده‌اند تا ایران را مجبور به پذیرش سه شرط مطرح شده کنند. ضمن اینکه رئیس جمهور فرانسه در صحبتی از این که تا قبل از 2025 شاید بتوانیم پیش‌نویس یک برجام جدیدتری را مطرح کنیم، داشته است. بنابراین این نشست از اهمیت خیلی بالایی برخوردار است و اگر بتوانیم با این کشورها به نقاط توافقی برسیم، با مشکل مواجه نخواهیم شد و زمان تحریم‌های آمریکا را جلو نخواهیم انداخت. اما طرف دیگر برجام، روسیه است که دوست استراتژیک قابل اتکایی نشان نمی‌دهد. روسیه می‌خواهد سوریه را به طور انفرادی در برابر غرب گروگان بگیرد که بتواند سقف تحریم‌های اروپا و آمریکا را در مقابل خود پایین بیاورد. مطمئنا قبل از سفر نتانیاهو به مسکو به توافقاتی رسیده بودند، با توجه به اینکه روسیه در سوریه نیرو دارد، اسرائیل این کارت سفید را از مسکو بگیرد که بتواند هر اقدامی را در سوریه علیه ایران انجام دهد. الان تمام شرایط حکایت از این می‌کند که فشارها بر ایران برای خروج از سوریه روز‌به‌روز بیشتر می‌شود. مخصوصا از طرف روس‌ها که از قبل هم مشخص بود نمی‌خواهند رقیبی در کنار خود داشته باشند. تا زمانی که مساله داعش مطرح بود، این ایران بود که شهید می‌داد و آنها با موشک اهداف خود را می‌زدند اما حالا روسیه خود را برنده واقعی مساله سوریه می‌داند. پوتین درملاقات طولانی مدت غیرمتعارفی که با نتانیاهو داشت، عنوان کرد هیچ کاری به کار ایران و سوریه نداریم. در حقیقت می‌توان گفت روس‌ها کارت سفید را به اسرائیلی‌ها داده‌اند که می‌تواند برای ما چالش‌برانگیز باشد و در این چنین شرایطی است که باید با دقت همه تحولات را زیر نظر داشته باشیم که گرفتار درگیری نشویم. هرچند الان زد و خوردها و حمله‌های موشکی کنترل شده است و اسرائیل با دست باز این کار را نمی‌کند و آمادگی چندانی برای دست زدن به یک مواجهه تمام عیار را ندارد، اما معلوم نیست با پایگاه‌هایی که انگلیس و فرانسه در منطقه دارند چه اتفاقی خواهد افتاد. لذا باید خویشتن‌دارتر از گذشته باشیم زیرا با دشمنی‌های آشکار برخی کشورهای عرب منطقه، نشان می‌دهد که برای کشاندن پای ایران به درگیری علاقه زیادی دارند. در مجموع با در نظر گرفتن همه ابعاد، ضرورت دقت و خویشتن‌داری دولتمردان بیش از پیش پررنگ شده است.

علی بیگدلی،استاد دانشگاه