سیاست تجربه‌ای بی‌پایان

تغییر و تحولات بسیار فشرده و متراکم است و چون انسان به عنوان پیچیده‌ترین محصول خلقت بر محور منافع خود عمل می‌کند، در این تجربه بی‌انتها در بستر شتاب روزافزون تعاملات؛ مواضع روزافزونی را بر اساس منافع خود اتخاذ می‌کند. این منافع ممکن است بر محور ارزش‌ها شکل بگیرند و گاه ممکن است بر محور مادیاتی که از منظر نظر دیگران ضد ارزش خوانده می‌شود محتوا بپذیرد، اما در مجموع آنچه که اصل و اساس موضع‌گیری‌ها را تشکیل می‌دهد منافع است. در جهان کنونی و در این بافت موقعیتی دولت باید به عنوان قوه مجریه در ساختار قدرت نظام جمهوری اسلامی با توجه به میراث دولت نخست روحانی و تغییر و تحولات موجود، شتاب خود را در پاسخگویی به مردم به عنوان کسانی که این دولت را به قدرت رسانده‌اند مورد توجه قراردهد. برجام انجام امر مهمی بود که گریزناپذیر می‌نمود و تصمیمی برگرفته از ساختار قدرت رسمی در مجموعه نظام حاکم بر ایران محسوب می‌شد، اما با توجه به فراز و نشیب‌های ناشی از عملکرد آمریکا از یکسو و پاسخ‌های ایران از سوی دیگر، اکنون برجام در آی‌سی‌یو بسر می‌برد که در این بافت موقعیتی پزشکان گوناگون و متخصصان مختلف اتاق عمل در باب آن سخنان گوناگونی می‌گویند. این سخن‌ها می‌تواند گزاره‌های تخصصی ناشی از تغییر و تحولات موجود باشد، اما برجام خود در زمانه‌ای که گریزناپذیر می‌نمود مورد توجه همه این متخصصان و ناظرانی بود که اکنون برآن خرده می‌گیرند. در جبهه‌بندی سیاسی آنها این دلواپسان بودند که بر اساس نگرش‌های متفاوت خویش بر محور منافع تعریف شده خود برجام را به باد نقد می‌گرفتند و فراموش کرده بودند که برجام و انجام آن برای رسیدن به توافقی که در ژنو حاصل آمد در دولت قبل شکل گرفت و با وجود شعارهایی مبنی بر عدم تاثیر تحریم‌ها و اثر مثبت تحریم‌ها در استقلال اقتصادی جامعه ملی بالاجبار به‌واسطه فشار تحریم‌های ضربه‌زننده به اقتصاد ایران، از مذاکره مبتنی بر اعلام مواضع خارج شد و به مذاکره به معنای دقیق کلمه یعنی برد-برد روی آورد. در اینجا بود که شیخ دیپلمات به قدرت رسید و در چارچوب رأی مردم به عنوان رئیس جمهور در کاخ ریاست جمهوری مسکن گزید.  پس از این پرونده بود که انتقال پرونده هسته‌ای از شورای امنیت به عنوان پل میان حکومت و دولت در حوزه سیاست خارجی و امنیت ملی به دولت منتقل شد و پیاده سازی استراتژی‌های تصویب شده در شورای امنیت به دولت و انجام تاکتیک‌ها و تکنیک‌های دیپلماتیک آن به شخص وزیر امور خارجه و تیم او سپرده شد. بنابر این نمی‌توانیم این نکته را فراموش کنیم که بسیاری از کسانی که امروز برجام را با نقدهای جدی روبه‌رو می‌سازند و جزء دلواپسان نبوده‌اند در آن زمان برجام را گریز ناپذیر می‌دانسته و به آن صحه می‌نهادند. باید این نکته را نیز مد نظر قرار دهیم که اینگونه نقدها می‌تواند ناشی از تحولاتی باشد که در این زمینه صورت پذیرفته که باید آن را در این چارچوب ادراک نمود. در این راستا دولت باید هم اکنون برای ایجاد فضای مثبت بسیار صادقانه، صریح و در عین حال با سرعت بالا زمینه‌ساز و زمینه‌پرور ایجاد دانایی برای ملت در ابعاد گوناگون محدودیت‌ها و توانایی‌های دولت شود. بزرگنمایی این توانایی‌ها و غیره در این چارچوب نمی‌تواند موجب ایجاد فضای مثبت برای آینده دولت شود. بنابر این دولت باید بداند که قوه مجریه است و در چارچوب و جایگاه خود و نماینده مستقیم مردم با آنها با درستی و صحت کامل سخن گفته و خواهان مشارکت بیشتر و حمایت روزافزون‌تر مردم در چارچوب این صداقت شود.

مهدی مطهرنیا، آینده پژوه سیاسی