نقش فضای مجازی در توسعه عدالت اجتماعی

تدبیر24»هرچه جامعه توسعه سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی پیدا کند، ابعاد مختلف آن گسترش پیدا کرده و به طور طبیعی وسایل ارتباط جمعی مورد نیاز هر برهه از این تحولات ایجاد شده و در جامعه مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابر این کاملا بدیهی است که وسایل ارتباط جمعی با تغییرات شرایط در ابعاد مختلف ایجاد شوند و مورد استقبال و استفاده قرار گیرند. وسایل ارتباط جمعی آخرین نسل از وسایل ارتباط نو هستند که به شدت مورد استقبال افراد، گروه‌ها، سازمان‌ها و جوامع مدنی هستند. از سوی دیگر بدین علت که تاریخ عملکرد رادیو، تلویزیون و مطبوعات به‌خصوص در کشورهای جهان سوم دردناک و تلخ است، این جوامع بیشتر از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، چرا که معتقدند در این شبکه‌‌ها خود مؤلف و انتخاب‌ کننده‌اند. در واقع شاهد ماجرا هستند، می‌توانند ابراز وجود کنند، دیدگاه‌های خود را بیان کنند و علایق و سلایق خود را با دیگران به اشتراک بگذارند. این فضا کاملا باز، آزاد و انتخاب‌گرانه است، برخلاف صداوسیما و روزنامه‌ها که گروهی خاص در پشت آن قرار دارند و معمولا در هرجامعه‌ای بعضا صاحبان ثروت و قدرت آنها را اداره و هدایت می‌کنند، اهداف، سیاست‌ها و گرایش‌های خاصی دارند که می‌تواند با گرایش مردم مغایر باشد. برتری شبکه‌های اجتماعی به رسانه‌هایی چون صداوسیما به علت وجود این آزادی ارتباطات و اطلاعات است. بدیهی‌ترین حقوق انسانی و اجتماعی در این شبکه‌ها رعایت می‌شود. چرا که کسی چیزی را به افراد تحمیل نمی‌کند. اساسا این فضا بستر گفت‌وگو در جامعه مدنی مبتنی بر تبادل اطلاعات، آزادی اطلاعات، گفت‌وگو، رشد اجتماعی، فکری، فرهنگی و رشد تعاملات انسانی را فراهم می‌آورد. شبکه‌های اجتماعی در طی این مدت خود را نشان داده‌اند که تا چه حد ابزارهای خوبی برای رشد هستند. درعین حال این فضا نقش بسیار کار بردی در توسعه عدالت اجتماعی ایفا می‌کند. در تمام کشورها دولت تلاش می‌کند که اطلاعات، افراد و سازمان‌ها را کنترل کند و اطلاعات خاصی را به مردم بدهد که این مساله بعضا موجب پنهان ماندن فساد در حوزه‌های مختلف می‌شود، اما این شبکه‌ها به عنوان ابزار عدالتی و نظارتی عمل می‌کنند و با سرعت آنچه که در هرحوزه رخ می‌دهد را در اختیار جامعه قرار می‌دهند. زمانی که در یک شبکه اجتماعی کانالی به اطلاع رسانی می‌پردازد و تعداد بسیار زیادی از کاربران به عضویت آن در می‌‌آیند، افکار عمومی این برداشت را دارد که مردم خواستار دانستن وقایع رخ داده در جامعه‌اند. از طرف دیگر چون مردم این پیام‌ها را در روزنامه‌ها و صداوسیما کمتر ملاحظه می‌کنند، اقبال بیشتری به شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهند. چرا که این شبکه‌ها در نقش عدالتخواهی و ابراز عقیده گروه‌های نادیده گرفته شده در جامعه عمل می‌کنند. اتفاقا دولت‌ها می‌توانند برای کنترل و هدایت درست جامعه از از فضای مجازی به نحو احسن استفاده کنند و پذیرای آنها باشند. دولتمردان با مراجعه به شبکه‌های اجتماعی می‌توانند نیازهای مردم را شناسایی کنند چون این فضا بهترین جا برای مخاطب‌شناسی، بهترین ابزار برای نیاز سنجی و به‌دست آوردن نبض جامعه است. البته حرکت اخیر صداوسیما در جهت نمایش مستند «بیراهه» و اعترافات دختری نوجوان به هیچ وجه نتیجه بخش نخواهد بود. اگر حکومتی بخواهد از مبانی و ارزش‌های خود حراست کند باید به گفت‌وگو، بحث و نصحیت بپردازد نه اینکه با نمایش بازجویی از دختری نوجوان که دانایی او نسبت به مسائل روز بالا نیست جامعه را به واکنش وادارد. اینگونه تعداد زیادی از مردم نسبت به این مسائل حساسیت پیدا می‌‌کنند و بعضا عکس آنچه که مسئولان درپی آن هستند پیش خواهد آمد. صداوسیما در سالیان دراز با ابراز دیدگاهی خاص موجب شده تا در جامعه مورد استقبال قرار نگیرد. پرداختن به این مسائل نیز به شکاف بیشتر میان صداوسیما و مردم کمک می‌کند و صددرصد با شکست مواجه خواهد شد.

اسماعیل قدیمی، کارشناس ارتباطات و رسانه