تك‌حزبي در ايران

تدبیر24 : اين روزها اخباري درباره فعاليت احزاب در كشور شنيده مي‌شود كه سبب خوشحالي است؛ چراكه طي 8سال گذشته این احزاب عمدتا در سكوت فرو رفته بودند و ترجيح مي‌دادند به هر دلیلی فعاليت خود را متوقف کنند. در اين برهه سكوت، فكر تشكيل حزب فراگير به اذهان فعالان حزبي متبادر شد كه در اين خصوص ذكر نكاتي لازم به نظر می‌رسد.

حزب فراگير يا به تعبير ديگر همان نظام تك‌حزبي در هيچ انديشه‌اي صورت مطلوب و خوشايندي ندارد. ايران در تاريخ خود دو بار شاهد تشكيل نظام تك‌حزبي بوده است؛ نخستين بار در سال 1353 که حزب رستاخيز به وجود آمد و بار دوم پس از تاسیس حزب جمهوري اسلامي در سال1357. وجود نظام تك‌حزبي اما به‌رغم اهمیتش نتیجه بسامانی را مجسم نمي‌كند. اگر گريزي به تاريخ صدر اسلام بزنيم مشاهده مي‌كنيم هميشه افرادي بوده‌اند كه سعي داشته‌اند نظام تك‌حزبي را در فضاي سياسي و اجتماعي جامعه حاكم كنند. ايجاد تك حزب در كشور مي‌تواند هدف خوبي باشد اما عملي كردن آن بسيار مشكل است و نتايج خوبي به بار نخواهد آورد. نظرات مختلفي درباره اينكه در ايران امكان شكل‌گيري حزب فراگير هست، وجود دارد.

عده‌اي بر اين عقيده‌اند كه در شكل‌گيري احزاب موافقت حاكميت بسيار تاثيرگذار است و حزب‌هاي مهم، بزرگ و اثرگذار همواره ريشه در فردي قدرتمند از حاكميت داشته‌اند كه در شكل‌گيري حزب موثر بوده‌اند اما در ايران چون شكل‌گيري احزاب سخت است امكان تحزب‌گرايي و وجود احزاب مختلف امكان‌پذير نیست. بنابراین به نظر می‌رسد برای حل این مشکل نیاز است کارشناسان و فعالان این حوزه با گفت‌وگو و بیان مسائل، سعی در یافتن راه‌حل برای این موضوع پيچيده و تحت تاثير عوامل بسيار کنند چراکه بدون بررسي دقیق به راحتي نمي‌توان درباره آن اظهارنظر كرد. اما نکته مهم اینکه با توجه به قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران اصل تك‌حزبي و حزب فراگير با قانون منافات دارد و مغاير است.

 اگر حزبي در جامعه شكل بگيرد و اصول مردمي در آن رعايت شود مي‌توان به آينده آن خوشبين بود چراکه شكل‌گيري هر حزبي زمانی خوشايند است كه حضور ديگر احزاب را نفي نكند و مانع فعاليت ديگران نشود. در نظام آنگلوساكسوني در ايالات متحده آمريكا احزاب از طيف‌هاي مختلف وجود دارد. در فرانسه طيف احزاب وسيع‌تر است و از چپ افراطي تا راست افراطي در آن مي‌گنجد. بنابراین با نگاهی به تاريخ جهان و کشورمان درمی‌یابیم هيچ‌گاه نظام تک‌حزبی نتوانسته‌ در عمل موفق باشد و در شرايط حال حاضر نيز گمان نمي‌رود كه آينده‌اي روشن براي آن بتوان تصور كرد.