شبکه نمایش خانگی در رودربایستی اخلاق و معرفت!

تدبیر24»از این رو برخی از کاربران در فضای مجازی انتظار توقیف این مجموعه را زودتر از این ها می کشیدند. گرچه خیلی ها هم به همین دلیل و از سر کنجکاوی به مخاطبان این سریال پیوستند تا از شیوه روایت کارگردان این سریال درباره چنین موضوعی باخبر شوند. عده ای هم این مجموعه را به دلیل بیان موضوعاتی چون خیانت، اعتیاد و روابط آزاد دختر و پسر به نوعی کپی برداری از سریال های ترکیه ای شبکه gem می دانستند و از این منظر به سریال حمله می کردند و خواستار توقیف آن بودند. برخی هم معتقد بودند که این مجموعه به دلیل متفاوت بودن داستان و فضایی که در روایت قصه هایش دارد، کار جذاب و پرمخاطبی است. از این رو به دفاع از آن پرداختند. اما در این میان خانواده هایی هم هستند که از دیدن چنین سریالی با فرزندانشان ممانعت کرده و معتقدند که اصلا سریال خوبی نیست و می تواند تاثیرات مخربی روی جوانان داشته باشد. بخصوص صحنه های خشن سکانس مسابقه بوکس در قسمت اول و سکانس های دورهمی شخصیت های اصلی این سریال در ویلایی در شمال و روابط آزاد و شوخی هایی که دختر و پسر در این سکانس ها داشتند به شدت مورد اعتراض عده ای از خانواده ها قرار گرفت. هرچه که بود درست و یا غلط باعث شد تا توزیع سریال پس از سه قسمت متوقف شده و از این رو بازیگران این مجموعه هر کدام واکنش های متفاوتی نسبت به توقیف این کار داشتند. حسین پارسایی مدیرکل دفتر نمایش خانگی هم در این باره بیان کرد که سریال «ممنوعه» تا اعمال اصلاحات لازم اجازه نشر داده نخواهد شد که همچنان پس از سه هفته هنوز هیچ خبر جدیدی درباره رفع توقیف این مجموعه نیست!
اما در این میان برخی از اهالی هنر و منتقدان هم بر این عقیده هستند باید حقایقی که در جامعه امروزی از جمله روابط آزاد دختر و پسر و اعتیاد جوانان، شک، خیانت و مشکلات زندگی زناشویی زوج های جوان وجود دارد، برای آگاهی نسل جوان در آثار نمایشی بیان شود. حال نوع روایت و بیان این مسائل مهم است که برخی از فیلمسازان آن را رعایت می کنند و برخی هم نگاهی فراتر از عرف جامعه دارند.
اما در این گزارش بانی فیلم قصد قضاوت درباره این سریال را ندارد. صرفا نظر تعدادی از منتقدان و یکی از جامعه شناسان را درباره این سریال و آثاری که پس از تولید در شبکه نمایش خانگی توقیف می شوند جویا شده است. چرا که در کنار «ممنوعه»، مجموعه «۱۳ شمالی» هم مدتی توقیف بود که گویا به تازگی رفع توقیف شد. البته در این گزارش با تعدادی از منتقدان و تهیه کنندگان تماس گرفته و نظر آنان را جویا شدیم که برخی از آنان تمایلی به اظهار نظر در این باره نداشتند و یا اصلا مخاطب این سریال نبودند.
***
احمد طالبی نژاد:
حمایت از بعضی سریال ها حمایت از غارتگری است!
احمد طالبی نژاد یکی از منتقدانی است که درباره نظارت بر آثار شبکه نمایش خانگی و اینکه تا چه حد حقایق جامعه باید در آثار نمایشی منعکس شود، نظرات قابل تاملی دارد. او در این باره به بانی فیلم گفت: از همان ابتدا که ماجرای نمایش خانگی شکل گرفت و نمایش فیلم و سریال خارج از سیستمی مثل اکران در سینما و یا پخش از تلویزیون مطرح شد، قابل پیش بینی بود که این ماجرا به چنین جایی می رسد. یعنی به بن بست می رسد و به بلایی دچار می شود که در سینما و تلویزیون به آن دچار هستیم. اولین نمونه از این دست کارها که درگیر چنین مسائلی شد، مجموعه «قهوه تلخ» بود که خیلی مجموعه موفقی بود و خوب پیش می رفت و از نظر من یک اتفاق خیلی مهم بود. اما دیدیم که در میانه راه قیچی شد و عده ای رفتند و به قول معروف ابتر ماند.
وی همچنین با ذکر مثال دیگری افزود: در مجموعه «شاهگوش» هم دیدیم که این سریال می خواست که نیروی انتظامی را محبوب و جذاب و شیرین کند. اتفاقی که در فیلم «مارمولک» هم افتاد. نکته بعد اینکه به هر حال سانسور و ممیزی متاسفانه نه تنها کم نشده بلکه بیشتر و به روز هم شده و یک علامت سوال و دیوار و مانعی ایجاد می شود در مقابل حرکت هایی که بخواهد خارج از مدار اصلی جلو برود. ما که شبکه تلویزیونی خصوصی نداریم. هر کسی هم که در این زمینه مدعی است، دروغ می گوید. بنابراین باید از طریق تلویزیون این مسائل مطرح شود و یا از طریق سینما که اساسا عده ای ممکن است نخواهند که در کانال های دولتی کار کنند و می خواهند به شکل آزادتری کار کنند. نکته مهمتر اینکه برخی موضوعات هست که به دلیل حساسیت موجود شاید در تلویزیون صلاح نباشد که مطرح شود. از این رو می تواند در جایی مثل شبکه نمایش خانگی مطرح شود که به نوعی مخاطب حق انتخاب در این زمینه دارد. چون من می توانم آن سریال یا فیلم را بخرم و یا نبینم. در این باره حق انتخاب دارم و به همین دلیل با برخوردهایی که در مورد برخی سریال ها از جمله «ممنوعه» می شود اصلا موافق نیستم. البته من این مجموعه را ندیدم، یعنی به جز «قهوه تلخ» و «شاهگوش» من هیچ کدام از این مجموعه ها را ندیده ام. چون معتقدم حمایت از این دست سریال ها حمایت از غارتگری است.
طالبی نژاد ادامه داد: موضوعی مثل پرداختن به مسائل جوانان که در جامعه ما به مرحله خطرناکی رسیده است، باید مطرح شود. در ادبیات که این اتفاق نمی افتد. در تلویزیون و سینما هم که مطرح نمی شود. بنابراین باید جایی برای طرح چنین مسائلی باشد. چون ما نه در ادبیات و نه در آثار نمایشی تصویری از نوجوان و جوان ایرانی و مسائل مربوط به آنها را که نداریم. از این رو باید چنین مسائلی در جایی مطرح شود اما به صورت کاملا جدی.
***
جعفر بای:
از رفتارهای چکشی در جامعه پرهیز کنیم
در چنین مواردی جامعه شناسان نیز نظرات ارزشمندی در این باره دارند. جعفر باید یکی از جامعه شناسانی است که در این باره در گفت و گو با بانی فیلم به نکات مهمی اشاره کرد و گفت: با توجه به موضوع این سریال اصولا ما در تعریف رابطه بین دختر و پسر از ابتدا دچار خطاها و اشتباهاتی شده ایم. هم در خانواده و هم در جامعه دچار اشتباهات فاحشی شده ایم. یعنی فقها و علمای دینی و مدیران ارشد جامعه دقیقا حدود این ارتباط را به درستی تعریف کنند. یعنی برای دختر و پسر جوان ما هنوز روشن نیست که این ارتباطات تا چه مرز و حدودی آزاد است و تا چه حدی ممنوعیت وجود دارد. از این رو این مسئله با ابهامات بسیاری همراه شد.
وی ادامه داد: نکته مهم اینکه برای این قضیه حدود شرعی را تعریف نکردند و یا تعریف شده ولی برای مردم بیان نشده است که این به معضلی تبدیل شده است. گاهی پلیس و نیروی انتظامی هم در این زمینه بلاتکلیف است و نمی داند چه برخوردی در این زمینه باید داشته باشد. از این رو در این مورد سلیقه ای عمل شده است. امکان دارد یک رابطه در یک جایی خیلی مجاز باشد و در عین حال در جای دیگر غیر مجاز باشد. پس باید ابتدا در این زمینه به تعریف درست و شفاف و روشنی برسیم. نکته بعد این است که تعمدا برای اعمال یک سری آزادیهایی که هم سینماگران نیاز داشتند و هم جامعه به نوعی دست به انتخاب بزند، شبکه نمایش خانگی به وجود آمد و فلسفه به وجود آمدن آن در واقع دریچه بخاری می خواست شود که فشار حاکم بر فضای رسمی را کاهش بدهد. بنابراین اگر به این دلیل به وجود آمده است که چنین برخوردهایی به نظرم جایز نیست.
بای همچنین افزود: متاسفانه برخوردهای سلیقه ای معضلی است که به فرهنگ و هنر ما لطمه وارد می کند. چون فرهنگ و هنر نمی تواند با بحث های سلیقه ای مدیریت شود؛ نیاز به قوانین و چارچوب های مشخصی در این زمینه است. ما با این رفتارمان شرایطی را ایجاد می کنیم که مردم را به سمت سریال هایی که با فرهنگ ما مغایرت دارند سوق بدهیم. سریال هایی که برای هیچ کدام از اعضای خانواده مناسب نیست. بنابراین اگر قرار است شبکه نمایش خانگی را به این منظور به وجود آورده باشیم و اینکه ذائقه مردم به سمت چنین سریال هایی کشیده نشود، پس چه لزومی به چنین برخوردهایی است که یک سریال پس از چند قسمت در توزیع متوقف شود؟! از این رو چنین برخوردهایی کشش و ذائقه مردم را به سوی سریال هایی می کشاند که ما هیچ گونه نظارت و دخالتی روی آنها نداریم. چون در شبکه نمایش خانگی نظارت نسبی وجود دارد. اما روی سریال ها و فیلم هایی که یا از ماهواره پخش می شوند و یا به صورت غیر مجاز توزیع می شوند، هیچ گونه نظارتی وجود ندارد. در این زمان است که باید گفت خودکرده را تدبیر نیست! مقصر اصلی هم خودمان هستیم که با رفتارهای چکشی این چنینی جامعه را به سوی مسیر نامناسبی ُهل می دهیم که کار را خراب تر می کند. بنابراین من با چنین برخوردهایی مخالفم. اتفاقا معتقدم باید مسائلی از این دست در آثار نمایشی مطرح شود و زیر نظر ارشاد چنین آثاری تولید شود.
***
شهرام خرازیها:
نظارت در مرحله تصویب فیلمنامه باید صورت بگیرد
شهرام خرازیها یکی دیگر از منتقدانی است که با وجود اینکه مخاطب سریال «ممنوعه» نبوده، اما درباره نوع برخوردهایی که با چنین سریال هایی می شود و نظارتی که روی آثاری از این دست وجود دارد، نظرات جالبی دارد که در این باره به بانی فیلم گفت: تولید سریال در شبکه نمایش خانگی اقدام پسندیده ای است و کسی نمی تواند منکر این قضیه شود که در غیاب سریال های جذاب تلویزیونی، شبکه نمایش خانگی می تواند نقش موثر و کلیدی در این زمینه داشته باشد. یعنی تولید سریال در شبکه نمایش خانگی می تواند خلاء سریال های تلویزیونی را پر کند.
وی ادامه داد: تجربه نشان داده که در سال های گذشته خیلی از این سریال ها در شبکه نمایش خانگی موفق بودند و البته برخی از سریال ها هم با شکست مواجه شده و فروش قابل توجهی نداشتند. به نظر می آید تولید سریال در شبکه نمایش خانگی در حال حاضر در مرحله جنینی قرار دارد و هنوز به مرحله نوزادی هم نرسیده است. اینکه هر از گاه یک سریال به صورت مقطعی به صورت دنباله دار در شبکه نمیاش خانگی تولید می شود و مدتی هم وقفه در چرخه تولید این سریال ها رخ می دهد. به نظر می آید تولید سریال در این زمینه باید به صورت پیوسته انجام شود.
خرازیها همچنین افزود: به هر حال دست سازندگان در نمایش خانگی برای تولید سریال ها بازتر است و شاید به این خاطر که خانواده ها در این زمینه قدرت انتخاب بیشتری دارند و به دلیل اینکه برای دیدن سریال هزینه می کنند، توقع دارند که سریال جذابی باشد. فکر می کنم که این روندی که شبکه نمایش خانگی برای تولید سریال طی می کند، روند بدون برنامه ریزی است و برای رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادی داریم.
این منتقد همچنین عنوان کرد: تولید سریال از ابتدا تاکنون در این زمینه با چالش های مختلفی روبرو بوده است. اینکه سریال به موقع تولید شده و به موقع قسمت ها به دست مخاطبانش رسیده و گاهی هم با فاصله و با تاخیر به دست آنها رسیده و از این رو وقتی به موقع سریال به دست مخاطب نرسد، لطمه شدیدی را به روند فروش کار وارد می کند. از این رو مکانیزم درست تولید و پخش و عرضه سریال باید نهادینه شود و بعد به کیفیت توجه شود و به برنامه هایی که در آینده می تواند به ارتقای سریال سازی در این زمینه منجر شود. ما هنوز نتوانسته ایم روند مشخص و منظمی در این زمینه تعریف و عملیاتی کنیم. مثل سریال «ممنوعه» که به دلیل ممیزی در نیمه راه و پس از توزیع چند قسمت توقیف شده است. طبعاً مخاطب این سریال توقع دارد که هر هفته و به موقع بیننده سریال باشد و اگر این روند ادامه پیدا نکند، مخاطب دلسرد می شود.
خرازیها درباره ممیزی های این سریال و موانعی که باعث توزیع قسمت های بعد این سریال شد و اینکه آیا از همان ابتدا نظارتی روی سریال نبوده که کار به اینجا رسید هم بیان کرد: در مورد بازتاب واقعیت های اجتماعی در سریال ها باید به این نکته توجه داشت که فیلمنامه و داستان این سریال ها از قبل مجوز لازم را دریافت می کنند تا کار به تولید برسد. بنابراین از همان ابتدا ممیزی ها و اصلاحات باید انجام شود و نه اینکه پس از چند قسمت این اتفاق بیفتد. طبعا عوامل تولید هم اگر بخواهند خارج از چارچوبی که برایشان ترسیم شده کار را بسازند باید جوابگو باشند. چون کارشان مثل فیلم سینمایی یکبار عرضه نمی شود و از این رو باید متوجه حساسیت موضوع باشند که از آنچه تصویب شده عدول نکنند. اما گاهی اتفاق می افتد که در این میان شیطنت هایی صورت می گیرد و تصویری در آن اثر به وجود می آید که خیلی با هنجارهای معمولا مطابقت ندارد. از این رو در توزیع دچار ممیزی می شود که به لحاظ مالی دچار ضررو زیان می شود. با این وجود خیلی از آسیب های اجتماعی جا دارد که در سریال های نمایش خانگی به تصویر کشیده شود. چون اعضای خانواده در کنار هم به تماشای سریال می نشینند و از این نظر می تواند تاثیرات مثبتی داشته باشد. اینکه هر کدام از آنها درباره سریال با هم بحث و تبادل نظر می کنند. البته خیلی از این سریال ها همانطور که شاهد هستیم، به عنوان مثال «ممنوعه» دارای رده سنی خاصی در مخاطبان است. اما سوال اینجاست که این رده سنی که روی کاور سریال ها می بینیم تا چه حد درست و منطقی است و اینکه توسط چه کسی انجام می شود؟ تجربه ثابت کرده رده بندی سنی روی این آثار توسط افرادی صورت می گیرد که دارای مدرک تحصیلی مرتبط با این موضوع نیست و از این نظر سلیقه ای عمل می کنند. اما اینکه آیا واقعیت های اجتماع باید در سریال ها منعکس شود یا نه به نظر من اشکالی ندارد. البته اگر درست و اصولی و با نظرات کارشناسی باشد. اما شاهد هستیم ممیزی های نه چندان درست در این زمینه صورت می گیرد و از طرفی هم به نظر می رسد که بازتاب درستی از واقعیت های جامعه در این سریال ها وجود ندارد که حساسیت برانگیز می شود و دچار ممیزی و یا وقفه در پخش می شود. از این رو هم در فیلمنامه و ابتدای کار نظارت دقیق باید وجود داشته باشد و هم گروه سازنده از چارچوب های تعیین شده خارج نشوند تا سریال دچار ممیزی نشود.