اقدام تلافی‌جویانه ایران علیه آمریکا

تدبیر24» به این عبارت که از یک طرف هر کشوری در قالب صلاحیت‌هایی که حاکمیتش اعطا می‌کند، می‌تواند هر تصمیمی در مقابل کشورهای دیگر بگیرد که اگر با تعهدات بین‌المللی مغایرت داشته باشد، برای کشوری که قربانی تصمیمات خلاف حقوق بین‌الملل است، این امکان را فراهم می‌سازد که از طریق اقدامات تلافی‌جویانه یا مراجعه به محاکم قضایی بین‌المللی یا از طریق شورای امنیت موضوع را پیگیری کند. ولی از آنجا که سپاه بخشی از حاکمیت ایران است سابقه نداشته که یک حاکمیت از طرف یک کشور تحریم شود. البته داخل پرانتز اضافه می‌کنم تحریم از نظر من فقط تصمیمات قطعنامه‌های شورای امنیت است و بقیه اقدامات غیردوستانه یا تنبیهی است که هر کشوری به صورت یکجانبه در قالب صلاحیت‌های حاکمیت‌های خودش به کار می‌بندد و به کشورهای دیگر هم این اجازه را می‌دهد که اقدامات تلافی‌جویانه که شامل هر اقدامی غیر از اقدامات نظامی و توسل به زور است، را انجام دهد. اما وقتی یک کشور قدرتمند به این اقدام متوسل می‌شود، در چارچوب اقدامات متقابل و تلافی‌جویانه، کشور مقابل چون این قدرت برابر را ندارد، عملا نمی‌تواند کار بزرگی انجام دهد و یک عمل که خلاف حقوق بین‌الملل هم است به خاطر خلأ حقوقی حقوق بین‌الملل بدون پاسخ باقی می‌ماند. بنابراین به لحاظ حقوقی هرچند ایران حق اعتراض دارد، ولی راهکارهای حقوقی به خاطر خلأ‌های حقوق بین‌الملل و اینکه مراجع حقوقی و قضایی ادواری نداریم، عملی نیست و نمی‌توانیم به اقدامات حقوقی متوسل شویم. ایران تاکنون چندین بار از ظرفیت‌های عهدنامه مودت 1955 استفاده کرده و ممکن است در این مورد هم کارشناسان حقوقی وزارت امورخارجه توصیه کنند که اقدام دوباره‌ای انجام شود ولی از آن طرف آمریکا هم مدت‌هاست زمزمه خروج از این عهدنامه را شروع کرده. البته این تصمیمی است که در سطح دستگاه دیپلماسی ماست. به نظر می‌رسد از نظر منطقه‌ای، برای فعالیت‌های سپاه محدودیت‌هایی ایجاد خواهد شد. با توجه به اینکه آمریکا تحریم‌های یکجانبه علیه ایران را به تحریم‌های ثانویه علیه اشخاص حقیقی و حقوقی که با ایران می‌توانند طرف معامله قرار بگیرند، تسری می‌دهد، مسلما برای فعالیت‌های سپاه محدودیت‌هایی ایجاد خواهد کرد و به احتمال زیاد اگر به اجرا گذاشته شود، تنش‌ها در منطقه را تشدید و به نوعی به صلح و امنیت بین‌المللی لطمه وارد می‌کند. هرچند نمی‌توان به طور قاطع گفت اما آنچه مسئولان آمریکایی می‌گویند مدت‌هاست علیه سپاه پاسداران موضع‌گیری کرده‌اند و از نظر آنها فعالیت‌های سپاه در منطقه به نفع آمریکا و متحدینش در منطقه به‌خصوص اسرائیل نیست، لذا می‌خواهد از موضع قدرت برای تضعیف سپاه و امنیت اسرائیل اقدام کند.

یوسف مولایی، تحلیلگر حقوق بین‌الملل