«کاندوم» خجالت ندارد

تدبیر24: آمار‌هاي افزایش ابتلا به ایدز در کشور تکان دهنده است. 27هزار مورد اعلام رسمي‌ابتلا به اچ آی وی و 90 هزار مورد اعلام غیر رسمي‌با احتساب تعداد مبتلایان بی خبر از بیماری. تعداد زنان مبتلا به ایدز از مرز 13هزار نفر گذشته. 4.5 درصد کودکان کار از راه اعتیاد تزریقی یا داشتن شرکاي جنسی، این ویروس را در خون خود کاشته اند. زنان باردار مبتلا به ایدز نسل آینده مبتلا به اچ آی وی کشور را با خود حمل مي‌کنند. ایران طی 12 سال، با جهش 9 برابری ابتلا به این ویروس مواجه شده و آموزش‌ها برای پیشگیری هم چنان ضعیف است. به شیشه تابوی اجتماعی اچ آی وی ترک‌هايی   افتاده که هنوز برای فروریختن آن کافی نیست. این در حالی است که این ویروس، آرام و بی صدا راه خود را در جامعه باز کرده و به خصوص گروه سنی 14 تا 25 سال را هدف قرار داده. خسرو منصوریان، موسس انجمن خیریه توانیاب و احیاي ارزش‌ها ویژه درمان مبتلایان به ایدز در ایران در گفت و گو با «قانون»  هشدار مي‌دهد که پیشرفت ایدز تصاعد لگوریتمي‌است و در صورت عدم آگاهی، هر فرد در طول زندگی به طور متوسط 10 نفر را مبتلا مي‌کند و آن 10 نفر هم 10 نفر دیگر را و این سیر ادامه مي‌یابد. منصوریان معتقد است اگر روند آگاهی رسانی به همین شکل که تا کنون بوده باقی باشد دیری نخواهد پایید که فاجعه افزایش ابتلا به ایدز در جامعه رخ خواهد داد. گفت‌و‌گوی «قانون» با موسس انجمن خیریه توانیاب و احیاي ارزش‌ها در این خصوص را در زیر مي‌خوانید:
 

یکی از عمده فعالیت‌هاي انجمن توانیاب و احیاء ارزش‌ها، ارائه خدمات رایگان به زنان و کودکان مبتلا به ایدز است. ابتدا کمي‌درباره این فعالیت‌ها توضیح دهید.

دو سازمان مردم نهاد عام المنفعه با عنوان انجمن توانیاب و انجمن احیاء ارزش‌ها از سال 1378 فعالیت خود را آغاز کردند. انجمن حمایت از کودکان و نوجوانان توانیاب شرایط بهره مند شدن کودکان توانیاب (معلول) از خدمات رایگان توانبخشی اعم از فیزیوتراپی، کاردرمانی، هنردرمانی، گفتار درمانی،  تامین بخشی از هزینه‌هاي درمانی، دارویی، ارتوپد فنی و مستمری ماهانه برای کودکان یتیم ایدز را فراهم کرده. ماهانه 100 هزار تومان کمک هزینه مستمر به کودکان یتیم بازمانده از ایدز داریم که تا امر قادر سازی ادامه دارد که تمام و کمال از کمک‌هاي مردمي‌تامین مي‌شود و به هیچ وجه کمک دولتی نست. با این حال به لطف کمک‌هاي مردمي‌یک ماه هم نبوده که این مستمری قطع شود. از سال گذشته نیز خدمات رایگان کودکان نیازمند کاشت حلزون را ارائه مي‌دهیم. سازمان احیاي ارزش‌ها (انجمن حمایت و یاری آسیب دیدگان اجتماعی) نیز سرویس دهی به قربانیان آسیب‌هاي اجتماعی را بر عهده دارد که بخش عمده آن به طور مشخص پدیده اچ آی وی به ویژه حمایت از زنان بیوه متاثر از این ویروس را شامل مي‌شود. به عبارت دیگر اگر خانمي‌دررابطه زناشویی مبتلا شده و همسرش در اثر این بیماری فوت شده باشد، انجمن احیاء از این خانم دعوت مي‌کند در صورت تمایل عضو گروه مادران حامي‌سلامت شود. مادران حامي‌سلامت قبل از هر چیز ترس وحشت و تبعیض و انگ اجتماعی که در حال حاضر نسبت به این بیماری در جامعه هست و گاه آن‌ها را تا مرز انتقام از دیگران یا کشتن خود و کودکانشان سوق مي‌دهد، پشت سر مي‌گذارند. علاوه بر اینکه تحت نظر روانشناس و متخصص تغذیه و مددکار اجتماعی و غیره قرار مي‌گیرند، به آن‌ها آموزش داده مي‌شود نه تنها از سلامت خود که از سلامت افراد جامعه حمایت کنند. به این ترتیب که یاد مي‌گیرند با ایدز زندگی کنند، دارو مصرف کنند،سیستم ایمنی بدن را بالا نگه دارند تا بیماری‌هاي فرصت طلب عفونی نتوانند آن‌ها را از پاي در آورند. هم چنین تشویق مي‌شوند هر جا مراجعه کردند اگر لازم بود اعم از دندانپزشکی، آزمایشگاه، هنگام استخدام، ازدواج مجدد، اجاره منزل یا حتی برای ثبت‌نام فرزندشان در مدرسه اعلام کنند که خود یا کودکشان با ایدز زندگی مي‌کنند تا با علم به این موضوع اگر مشکل یا حادثه ای رخ داد، از اختلاط خون او با دیگران جلوگیری شود.
اما این اعلام اغلب با پذیرش همراه نیست. برای مثال بسیاری از دندانپزشکان مبتلایان اچ آی وی را نمي‌پذیرند یا والدین این کودکان هنگام ثبت نام در مدارس ترجیح مي‌دهند بیماری خود و فرزندشان را اعلام نکنند.
اگراعلام شد و با پذیرش همراه نبود، به فرض در مورد ثبت نام در مدرسه مددکار اجتماعی انجمن ما مراجعه کرده و مي‌پرسد مطابق کدام قانون این کودک ثبت نام نشده؟ آیا دستورالعملی برای خودداری از ثبت نام بیمارانیکه  با ایدز زندگی مي‌کنند دارید؟ اگر بیماران موضوع را پنهان نگه دارند و اتفاقا ثبت نام هم بشوند بهتر است یا اینکه شما بدانید و اگر حادثه ای به هر شکل رخ داد نگذارید خون این دانش آموز با دانش آموز دیگر مخلوط شود؟ آن وقت است که آن مدیر مي‌پذیرد چون دستور العملی هم برای خودداری از پذیرش ندارد. یا در مورد مسئله دندانپزشکی که مثال زدید، انجمن ما مدت‌ها در کنگره‌هاي دندانپزشکی و مجامع مختلف صحبت کرد. بودند تعدادی که به اشتباه فکر مي‌کردند ایدز از طریق خدمات دندانپزشکی هم منتقل مي‌شود در حالی که تا به حال حتی یک مورد هم ثبت نشده چون دندانپزشکان موظف به رعایت تمام نکات بهداشتی برای تمام بیماران هستند و از وسایل يک بار مصرف استفاده کنند. این همان تابوی اجتماعی است که جامعه ما نیاز به شکستن آن دارد. با این حال اکنون شرایط بسیار بهتر از گذشته شده. برخی از دندانپزشکان نه تنها برای بیماران مبتلا یه ایدز اعلام پذیرش کردند بلکه این کار را رایگان انجام مي‌دهند و اسپانسر کودکان مبتلا نیز هستند، یعنی هزینه آن‌ها را تقبل مي‌کنند.
   

این روزها در خلال افزایش آمار مبتلایان ایدز، از افزایش تعداد زنان باردارمبتلا به این ویروس نیز در کشور مي‌شنویم. ضعف آموزش برای پیشگیری از تولد نوزادان مبتلا به ایدز چه تبعاتی در پی دارد؟

 ضعف آموزش در این زمینه خود عامل افزايش بیشتر تعداد این بیماران است. زن باردار مبتلا به ایدز اگر در دوره بارداری دارو مصرف کرده باشد و سزارین شود و پس از تولد به نوزاد شیر ندهد، به احتمال 99 درصد فرزندی سالم خواهد داشت. اما به این موضوع حتی برخی از جراحان زنان و زایمان نيز به این نکته توجه نمي‌کنند یا از ترس ابتلا از پذیرفتن این بیماران برای انجام سزارین رضایت ندارند. بدنه بهداشت و درمان ما برای زن بارداری که برود خود اظهاری مي‌کند که من به ایدز مبتلاهستم، دارو مصرف مي‌کنم و مي‌خواهم سزارین داشته باشم، ضعیف است. پیش آمده انجمن تا 250 هزار تومان پول دستکشی را پرداخته که اصلا لازم هم نیست. یک دستکش لاتکس کفایت مي‌کند اما به طور وحشتناکی ترس ایجاد شده و پزشک مي‌خواهد حتما دستکشی باشد که سوزن بشکند اما داخل دست نرود.هر چند اکنون هستند پزشکانی که این جراحی را حتی بدون دستمزد انجام مي‌دهند اما تعدادشان اندک است. با این حال اکنون بسیاری از زنان مبتلا خود را حامي‌سلامت جامعه مي‌دانند، با جامعه ارتباط برقرار مي‌کنند و نه تنها رفتار پرخطری ندارند، بلکه سعی مي‌کنند پیشگیری از این رفتار را آموزش دهند. سعی مي‌کنند به جامعه نشان بدهند که ایدز طاعون نیست. این‌ها هر کدام به صورت یک آموزشگر همسان در آمده اند و در رسانه‌ها، بیمارستان‌ها، دانشگاه‌ها و غیره حضور یافته و واهمه ای نداشته اند از اینکه بگویند با ایدززندگی مي‌کنند.
 

در اینکه پذیرش این بیماری از سوی جامعه بیشتر و شرایط در مقایسه با سال‌هاي گذشته بهتر شده شکی نیست، اما افزایش چشمگیر آمار ابتلا به ایدز در ایران آن هم در شرایطی که کشورهای بسیاری موفق به توقف سیر صعودی و حتی کاهش آن شده اند، نشان مي‌دهد که در زمینه پیشگیری از ابتلا به اچ آی وی کاری انجام نشده.

کاملا درست است. ایدز یک موضوع جنجالی در جامعه ما بوده که همیشه سعی شده تا جای ممکن صدای آن به گوش بقیه نرسد و رسانه‌ها هم در این سال‌ها هر وقت خواسته اند از ایدز کار کنند با تیتر‌هايشان آن را جنجالی تر کرده اند. متاسفانه ما آهسته و پیوسته حرکت نکرده ایم. در تمام جوامع از جمله ایران که 80 درصد آمار ابتلا به ایدز از طریق روابط جنسی محافظت نشده رخ مي‌دهد، اصل اول بر آموزش خویشتنداری است. روی پیشانی افراد که ننوشته ایدز، جز با آزمایش هم قابل تشخیص نیست. پس باید خویشتندار بود. دوم اینکه در صورت ازدواج باید در حریم خانواده حرکت کرد و از داشتن شرکاء جنسی بیرون از حریم خانواده پرهیز کرد. اما راه سوم مي‌گوید اگر به هر دلیل نتوانستی دو شرط اول را رعایت کنی، از کاندوم استفاده کن. متاسفانه بسیاری از مطالب را وقتی عنوان مي‌کنیم که از زمان پیشگیری گذشته. در واقع ما پیشگیری ثانویه مي‌کنیم، یعنی مجموعه فعالیت‌ها و عملکردی که از گسترش بیشتر آسیب جلوگیری مي‌کند. در حالی که نباید بگذاریم آسیب به وجود آيد در حال حاضر بیش از 50 کشور جهان، سال‌هاي سال است که مورد تازه‌اي از ابتلا به ایدز نداشته اند و سیر این بیماری کاهش یافته چرا که افراد مبتلا فوت کرده اند بدون اینکه مورد جدیدی اضافه شده باشد.
 

فکر مي‌کنید آموزش‌هايی که قرار است به دانش آموزان در کتاب‌هاي درسی و کتابچه‌هاي جداگانه در زمینه پیشگیری از ایدز داده شود، آموزش‌هاي کارآمدی باشد؟

خواهش مي‌کنم آهسته و پیوسته رفتن را از یاد نبریم. باید گام به گام جلو رفت. همین که آغاز شده بسیار خوب است. ما باید در کتاب‌هاي درسی مان در خصوص روابط جنسی پر خطر آموزش داشته باشیم. حمایت اجتماعی انجمن‌ها هم در کنار این آموزش‌ها مي‌تواند نقش یک بازوی قوی را داشته باشد.
  

کمي‌درباره موج چهارم ایدز صحبت کنید.

موج چهارم ایدز ترکیبی از فاز جنسی و اعتیاد تزریقی است و بسیار خطرناک تر از موج سوم. موج اول وارد کردن خون‌هاي غربالگری نشده از فرانسه بود که به بیماران هموفیلی تزریق شد. موج دوم تزریق از سرنگ مشترک در زندان‌ها یعنی اعتیاد تزریقی در زندان‌ها بود. موج سوم روابط جنسی پر خطر و محافظت نشده بود و حالا موج چهارم در ابتدای راه است. فردی که‌«هاي ریسک» است و رفتار پر خطر دارد. مواد مخدر هم تزریق مي‌کند، چگونه؟ سرنگی که در زباله است را بر مي‌دارد و تزریق مي‌کند و کارش که تمام شد همان جا مي‌اندازد و دیگری هم پس از او مصرف مي‌کند. همین آدم در عین حال روابط محافظت نشده جنسی هم دارد. راه پیشگیری از آن هم  چیزی نیست جز آگاهی. آگاهی به درد، نصف درمان است.

روند حرکت دولت جدید را در زمینه ارائه آموزش برای پیشگیری از این بیماری چطور ارزیابی مي‌کنید؟

حقیقت این است که  دولت فعلی خیلی کند در حال پیشروی به سمت بهتر شدن است، اما متاسفانه وضعیت چنان در دولت قبل خراب شده که بار به شدت سنگینی برای حمل بر دوش دولت فعلی قرار داده. با این حال نباید مردم را بترسانیم. مي‌توانیم به موفقیت امیدوار باشیم.
  

ارزیابی تان از فعالیت دولت سابق در این زمینه چیست؟

من معتقدم که صورت مسئله را نباید پاک نکنیم و ارزیابی ام این است که دولت سابق درمواردی صورت مسئله را پاک کرد. موضوعی را مطرح مي‌کنم که کمتر کسی از آن شنیده. در دولت قبلی هيات دولت لایحه ای را به مجلس برد با این مضمون که اگر کسی با ایدز زندگی مي‌کند با ارائه برگه ابتلا به ایدز به حوزه نظام وظیفه معاف دائم مي‌شود. مجلس هم این لایحه را تصویب کرد. فکر مي‌کنید چه اتفاقی افتاد؟ مواردی داشتیم که فرد برای اخذ معافیت دائم برای گرفتن يک امتیاز ناچیز مثل خروج از کشور یا گرفتن گواهینامه رانندگی زمینه ابتلا خود به ایدز را فراهم کرد.
  

واقعا؟!

بله، واقعا. این صورت مسئله را پاک کردن است. اگر کسی با ایدززندگی مي‌کند و شما هم بدانید و اتفاقا او را به سربازی بپذیرید بهتراست یا اینکه موجب افزایش تعداد مبتلایان شویم؟ مي‌خواهند فرد مبتلا آن جا نباشد. خب، او در آن جا نیست، اما جای دیگر هست.
  

این مصوبه هم چنان هست؟

بله هست  و از هر طرف که نگاه کنیم مشکل‌ساز است. برای مثال برخی مشاغل افراد معاف به واسطه مسائل پزشکی را استخدام نمي‌کنند. فرد مبتلا برای اینکه بعدها در استخدام مشکلی نداشته باشد بیماری اش را پنهان مي‌کند. وارد سرباز خانه مي‌شود و وقتی این بیماری پنهان باشد، خطرش برای جامعه سربازی بیشتر است. اگر از ابتلا خبر داشتند مي‌توانند در مدت خدمت او رادر پست اپراتور، نامه رسان یا هر چیز دیگر قرار دهند. صدها کار هست که او مي‌تواند انجام دهد. ولی ما این فرد را معاف مي‌کنیم. به این ترتیب  مخفی کاری یا زمینه افزایش تعداد مبتلایان را توسعه مي‌دهیم. یعنی از هر طرف که نگاه بکنیم مسئله را باید حل کرد نه اینکه  صورت مسئله را پاک کرد.

سیاست‌هاي جدید افزایش جمعیت سهولت دسترسی به برخی روش‌هاي پیشگیری از بارداری از جمله کاندوم که ضروری ترین ابزار برای محافظت از روابط جنسی پر خطر هم محسوب مي‌شود را مشکل کرده. این ابزار با افزایش قیمت ناگهانی همراه بوده و توزیع رایگان آن در اماکن ذی‌ربط و مناطق محروم متوقف شده. این موضوع  چه اندازه در افزایش روابط جنسی پر خطر و افزایش موارد ابتلا به ایدز تاثیر دارد؟

مسلما تاثیر دارد. کشورهایی بوده اند که تنها با ترغیب مصرف کاندوم توانسته اند نه تنها سرعت پیشروی را کند کنند، که کاهش بدهند و حتی به صفر برسانند. من از مراجع تقلید آیت‌ا... بیات زنجانی و مرحوم آیت ا... صادقی تهرانی فتوای واجب بودن مصرف کاندوم مشروط به احتمال ابتلا به بیماری را گرفته ام. اما آیا شما تا به حال چنین چیزی شنیده بودید؟ تشخیص کارشناسی متولیان نظام این است که جمعیت ما در حال کم شدن است. اما اگر یک خانواده فقیر و بی سواد صاحب 5 فرزند شوند و به دست این بچه‌ها فال داده و آن‌ها را کنار خیابان بفرستند که احتمالا بشوند کودک خیابانی مبتلا به ایدز، همانطور که آمار ابتلا به ایدز در این کودکان در حال حاضر به شدت بالا رفته، اینکه افتخار ندارد. ما حتی باید در فرودگاه‌هايمان مثل بسیاری کشورهای دیگر کاندوم رایگان بگذاریم تا جوانی که به ترکیه ، دوبی و مالزی و بلوک آزاد شده  شوروی سابق سفر مي‌کند با ایدز به کشور برنگردد. اما در آخر اگر آگاهی حاصل شود، گرانی باعث نمي‌شود که فرد از یاد ببرد نباید رفتار پر خطر داشته باشد. 100 هزار تومان هم که باشد مي‌خرد.
 

با توجه به اینکه آگاهی در این زمینه در جامعه ما چندان حاصل نشده، پیش بینی تان برای آینده ابتلا به ایدز در ایران چیست؟

اگر روند آگاهی رسانی به همین شکلی که تا الان بوده باقی باشد، فاجعه است. یعنی دیری نخواهد پایید که فاجعه رخ خواهد  داد. پیشرفت ایدز تصاعد حسابی وهندسی نیست، تصاعد لگوریتمي‌است. آمار سازمان بهداشت جهانی مي‌گوید که هر فرد در طول زندگی به طور متوسط 10 نفر را مبتلا مي‌کند و آن 10 نفر هم 10 نفر دیگر را. درد من هم همین است. تعداد آمار مبتلایان بین 14 تا 25 سال نشان مي‌دهد که این رفتار پر خطر وجود دارد و سن ابتلا به آن هم در حال کاهش است. متاسفانه قوانین برای انجمن‌هاي مردم نهاد به گونه ای نیست که از تسهیلات قانونی مالیاتی و عوارض و غیره بهره مند باشند. با این حال تمایل گروهی که با ما همکاری مي‌کنند این است که این کشور افراد مبتلا به ایدز کمتری داشته باشد

انجمن احیاي ارزش‌ها و توانیاب یک خط اورژانس اجتماعی به نام خط احیا  دارد. در مورد این خط کمي‌توضیح دهید.

این خط اورژانس اجتماعی در زمینه خودکشی، طلاق، رفتار پرخطر جنسی، اعتیاد و در کل آسیب‌هاي اجتماعی طراحی شده و از 8 صبح تا 5 بعداز ظهر فعال است. آشنایی با ما از طریق جراید ممکن است 3 درصد باشد، از طریق سازمان‌هاي دولتی نیم درصد هم نیست، اما درصد بالایی از افراد از طریق  خط احیا با ما آشنا شده اند. یعنی افرادی که با این خط تماس گرفته اند، مشکلشان حل شده و این خط و این انجمن را به دیگران هم پیشنهاد داده اند بزگترین مشوق و مبلغ ما هستند. بیشترین موارد تماس با این خط تا 2 سال گذشته در مورد رفتارهای پر خطر جنسی و نگرانی از ابتلا به ایدز بود، اما از 2 سال گذشته اختلافات خانوادگی رتبه اول را کسب کرده  و نگرانی از ابتلا به ایدز گرچه هم چنان رو به افزایش است اما تحت الشعاع اختلافات خانوادگی قرار گرفته است. پس از این دو مورد طلاق و اعتیاد قرار دارند. 73 درصد از تماس گیرندگان خانم هستند و به هر نفر حداکثر نیم ساعت مشاوره داده مي‌شود.

منبع:قانون