آیا میانجی‌گری نتیجه خواهد داد؟ ‍

تدبیر24»دونالد ترامپ با خروج از برجام سعی کرد بستر را برای مذاکرات مدنظر خود با ایران شکل دهد. این اقدام هم باعث بی‌اعتمادی و تقابل جدی ایران با سیاست‌های خصمانه کاخ سفید در دوره ترامپ شد و هم جایگاه سیاسی و دیپلماتیک ایالات متحده در جامعه جهانی به شدت زیر سوال رفت، چرا که برجام پروسه‌ای پیچیده، دقیق و البته زمان‌بر دیپلماتیک بود که با حضور ایران و شش قدرت جهانی به نتیجه رسید که نهایتا با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تضمین شد. از این رو هرگونه بی‌اعتنایی و یا نادیده گرفتن مفاد آن به معنای زیر سوال رفتن اعتماد دیگر طرف‌ها خواهد بود. بعد از این خروج دونالد ترامپ از برجام شاهد اعمال شدیدترین تحریم‌های اقتصادی به ایران بودیم که در طول تاریخ بی‌سابقه بوده است. به موازات آن تلاش‌های سیاسی و دیپلماتیک هم برای اجماع جهانی علیه تهران شکل گرفت و در این راستا هرگونه اتهام‌زنی به ایران در دستور کار آمریکا، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین، اسرائیل و نظایر آن قرار گرفت. مجموعه اینها سبب شد تا ایران روز به روز خود را در شرایطی ببیند که دایره تنش‌ها علیه آن در حال افزایش است، لذا برای تقابل با این مساله از حالت انفعال خارج شد. حال در این شرایط برخی از کشورهای منطقه به واسطه نگرانی از دامنگیر شدن تنش نظامی احتمالی تهران-واشنگتن به کل منطقه تلاش‌های دیپلماتیک میانجی‌گرایانه خود را آغاز کردند و در کنار آن برخی کشورهای دیگر مانند ژاپن و سوئیس هم سعی دارند در این راستا شرایط را برای کاهش تنش محقق کنند. البته با توجه به شدت تنش این کار بسیار سخت و البته پیچیده و طولانی مدت خواهد بود، اما این مساله بدان معنا نیست که تلاش‌های میانجی‌گرایانه نمی‌تواند باعث کاهش تنش در روابط ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران شود. سید عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران در مورد سفر آبه به تهران به تلویزیون ژاپن گفته بود که توکیو احتمالا قادر به تفهیم شرایط کنونی به آمریکایی‌ها خواهد بود و امیدواریم سفر آبه به تهران به کاهش تنش‌ها در منطقه منجر شود. از طرف دیگر مقاومت ایران در برابر فشارها و نیز تلاش‌های محمدجواد ظریف در حوزه دیپلماسی عمومی و مصاحبه‌های جدی که با خبرگزاری‌ها و شبکه‌های تلویزیونی آمریکایی در داخل خاک ایالات متحده انجام داد سبب شد تا افکار عمومی داخل آمریکا نیز نسبت به نوع نگاه ترامپ در قبال ایران به یک روشنگری برسند. به واسطه همین دست اتفاقات است که اکنون ترامپ به‌دنبال مذاکره با ایران است و از آن سو مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا نیز از مذاکره بدون پیش‌شرط با تهران سخن می‌گوید. اگر چه نمی‌توان به این مواضع سران کاخ سفید اعتماد کرد، اما در کل می‌تواند نشان از فضای مثبتی باشد که با تلاش کشورهای میانجی‌گر حداقل به کاهش تنش بینجامد. اکنون آمریکا منافع خود را در منطقه و جهان دنبال می‌کند و ایران هم ذیل نگاه خود به‌دنبال آرمان‌ها و اهداف خود است. پس یک پروسه میانجی‌گرایانه البته جدی و ممتد می‌تواند با نزدیک کردن این منافع به یکدیگر باعث کاهش تنش شود. در این شرایط نمی‌توان به‌صورت جدی شاهد اتفاق چندان خاص و اساسی بود، اما حداقل با این دست فعالیت‌های میانجی‌گرایانه می‌توان شدت تنش‌ها را کاهش داد. منطق ایران از همان ابتدا تا به امروز در خصوص پرونده هسته‌ای و برجام، توان دفاعی و موشکی و نفوذ منطقه روشن بوده است. اتفاقا بر اساس همین منطق، ایران حاضر به گفت‌وگو با همه کشورهاست، به شرطی که بر اساس منطق ایران سخن گفته شود و نه با منطق زور و از بالا. ایران در راستای منطق خود برای حل پرونده هسته‌ای مذاکرات جدی را داشت و برجام را محقق کرد. در خصوص جنگ سوریه و تجاوز به یمن از همان ابتدا بر کاهش تنش، عدم دخالت دیگر بازیگران و مهمتر از همه گفت‌و‌گو‌های سوری-سوری و یمنی-یمنی تاکید داشت؛ همانطورکه امروز هم تاکید دارد و اگر می‌بینید که ایران حضور در منطقه دارد به درخواست رسمی خود این کشورهاست. اتفاقا زمانی که دونالد ترامپ از این مساله سخن می‌گوید که ما به‌دنبال تغییر رژیم در سوریه نیستیم، می‌تواند گام مثبتی در راستای کاهش تنش‌ها باشد.

سید جلال ساداتیان، کارشناس مسائل بین‌الملل