تحرکات قطر در پرونده ایران-آمریکا در سایه انفعال خودخواسته عمان

زمانی که قطر در سال 2017 مورد تحریم هوایی، زمینی و دریایی عربستان و کشورهای همسوی ریاض قرار گرفت و بحران دیپلماتیک این کشور با سعودی‌ها افزایش یافت، ایران در کنار ترکیه از جمله کشورهایی بود که از دولت قطر حمایت و پشتیبانی کرد در واقع به گفته خود مقامات قطری، تهران اولین کشوری بود که اقدام به ارسال کالاهای اساسی برای دوحه کرد و بنادر و حریم هوایی خود را به روی این کشور گشود.

اکنون به نظر می رسد که قطر با کاهش تنش ها و مشکلات پیرامونی اش تلاش می کند در سایه انفعال خود خواسته سلطان جدید عمان در مورد مسائل منطقه، از این فرصت برای حضور جدی تر در تحولات منطقه ای و بین المللی استفاده کند و دوحه را به عنوان قطب دیپلماسی منطقه معرفی کند، گرچه قطعا در این مسیر با مشکلاتی از جمله مانع تراشی های ریاض و ابوظبی روبرو خواهد شد.

در  مدت اخیر بارها مقامات قطری از جمله "محمد بن عبدالرحمان آل ثانی" وزیر خارجه این کشور عربی اعلام کرده که این کشور آماده میانجیگری میان ایران و کشورهای عربی است وخواستار برگزاری نشست مشترک میان کشورهای عرب منطقه و ایران شده است.

تهران نیز همواره از پیشنهاد قطر به منظور میانجیگری میان ایران و کشورهای عرب منطقه استقبال کرده است چنان که محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان چندی پیش در صفحه توییتر خود در این ارتباط نوشت: «ایران از دعوت برادرم محمد بن عبدالرحمن وزیر خارجه قطر برای گفت و گوی فراگیر در منطقه استقبال می‌کند.»

 ظریف افزود: «همانگونه که همواره تاکید کرده‌ایم راه حل چالش‌هایمان در همکاری برای تشکیل مشترک «منطقه ای قوی» قرار دارد: صلح آمیز، باثبات، شکوفا و عاری از هژمونی جهانی و منطقه‌ای.»

 وزیر خارجه قطر نیز پنج‌شنبه ۲۳ بهمن ضمن شرکت در نشست خبری مشترک با وزیرخارجه اسپانیا اعلام کرد: «ایران همسایه ماست و آنچه در منطقه رخ می‌دهد، مستقیما روی ما تاثیر می‌گذارد.»

او همچنین آمریکا را متحد راهبردی قطر خواند و افزود: «دوحه سعی در تنش‌زدایی و احیای فرآیند سیاسی و دیپلماتیک برای بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران دارد و این بخشی از تلاش‌های بین‌المللی است که همه کشورها و نه فقط قطر به آن مبادرت می‎‌ورزند.»

محمد بن‌عبدالرحمان آل ثانی تاکید کرد: «همان‌طوری که قبلا هم اعلام کرده بودیم، قطر در صورت درخواست طرف‌ها، این آمادگی را دارد که در بازگشت ثبات و امنیت به منطقه نقش‌آفرینی کند. ما به تلاش‌های خود در این زمینه ادامه خواهیم داد."

اظهار آمادگی دولت قطر برای کمک به احیای برجام و انجام مذاکرات بین ایران و آمریکا با واکنش مقامات تهران روبرو شد چنان که سخنگوی وزارت امور خارجه در 27 بهمن ماه  در نشست خبری هفتگی خود در پاسخ به سوالی دیگری مبنی بر اینکه قطر اعلام کرده که برای رد و بدل کردن پیام و میانجی گری بین ایران و آمریکا دارای آمادگی است، خاطرنشان کرد: "ما از کمک دیگر کشورها استقبال می کنیم و قطر نیز در میان دوستان و همکاران نزدیک منطقه‌ای ایران قرار دارد و همواره رایزنی ها و گفت وگوهای نزدیکی بین تهران و دوحه در سطوح مختلف در مورد موضوعات برگزار شده است و ما از هر حرکتی که به کاهش تنش کمک کند استقبال می کنیم."

خطیب زاده همچنین تصریح کرد: "اجرای تعهدات از سوی آمریکا خیلی نیاز به پیام بردن ندارد و مسیر آمریکا در این زمینه روشن است. این کشور باید به تعهدات خود بازگردد و مسیر قبلی را اصلاح کند و تاسف اینجاست که دولت فعلی آمریکا شریک نقض و گردن کشی دولت قبلی آمریکا علیه ملت ایران شده است و قطعا این روند سازنده ای نیست و امیدواریم این مسیر اصلاح شود."

مجید روانچی رییس نمایندگی ایران در سازمان ملل نیز در گفت‌وگو با شبکه خبری "الجزیره" قطر در پاسخ به پرسشی در رابطه با میانجیگری دوحه میان تهران و واشنگتن گفت: ما روابط خوبی با کشور دوست و برادر یعنی قطر داریم اما به نظر ما چیزی که اکنون نیاز است اجرای کامل تعهدات آمریکا است و این امر نیازی به میانجیگری ندارد.

مجید تخت روانچی گفت: آمریکا می داند که بهتر است هرچه سریع تر به تعهدات برجامی خود بازگردد، بهترین راه بازگشت آمریکا به تعهدات خود است و بعد از آن ایران نیز به تعهدات کامل خود بازخواهد گشت، در این صورت می توان در چارچوب ۱+۵ در رابطه با امور متعلق به توافق هسته ای صحبت کرد. این یک راه آسان و دیپلماتیک است و به نظر من در این صورت رسیدن به راه حل یک مساله آسان خواهد بود.

در جریان تلاش های دوحه برای کاهش اختلافات در منطقه و برگزاری نشست مشترک بین ایران و کشورهای عربی منطقه، وزیر خارجه قطر در 27 بهمن ماه در سفری از پیش اعلام نشده به تهران  آمد و با محمد جواد ظریف همتای ایرانی خود و همچنین حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی رییس جمهور دیدار و رایزنی کرد .

حمد بن عبدالرحمان بن جاسم آل ثانی" در دیدار با رییس جمهور ، پس از تقدیم پیام کتبی امیر قطر به حسن  روحانی، از جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشور قدرتمند و تاثیرگذار منطقه یاد کرد و بر ضرورت همکاری و همفکری کشورهای منطقه و خلیج فارس برای حل مشکلات تاکید کرد.

بن جاسم آل ثانی افزود: همواره معتقد به حفظ آرامش و ثبات و گفت و گو میان کشورهای منطقه بوده ایم و ما نیز در تداوم طرح ابتکار صلح هرمز و طرح امید، خواستار گفت و گوهای منطقه ای برای حل مشکلات میان کشورهای منطقه هستیم.

وزیر امور خارجه قطر با قدردانی از همراهی و همکاری ایران در دوره تحریم ها علیه این کشور، اظهار کرد : امیدواریم هرچه سریعتر با بازگشت آمریکا به برجام ، مشکلات و تحریم ها در چارچوب این توافق حل و فصل شود و در این راه  قطر از هرگونه مساعدت برای شکل گیری این اتفاق دریغ نخواهد کرد.

در این دیدار حسن روحانی رییس جمهور نیز با بیان اینکه پیشرفت هر کشوری در منطقه با برقراری صلح و ثبات و آرامش در منطقه حاصل خواهد شد، با استقبال از گفت و گو و همکاری با کشورهای حوزه خلیج فارس، تاکید کرد: همچنان بر طرح ابتکار صلح هرمز پایبند هستیم و معتقدیم صلح و ثبات در منطقه جز در سایه همکاری، همراهی و گفت و گو میان کشورهای منطقه بدست نخواهد آمد و این کشورهای منطقه هستند که باید برای سرنوشت خود تصمیم بگیرند.

در نهم اسفند ماه نیز وزیر خارجه قطر در ادامه گفت وگو های خود با مقامات کشورهای اروپایی و امریکایی در ارتباط با موضوع توافق هسته ای، با سفرای کشورهای اروپایی عضو برجام در دوحه دیدار و گفت وگو کرد.

در این دیدار که سفرای آلمان و انگلیس و فرانسه در قطر حضور داشتند در رابطه با لزوم از سرگیری روند دیپلماسی و فعالسازی گفت وگوها و اجرای تعهدات برجامی از سوی تمام طرف ها بحث و رایزنی شد.

بنا بر اعلام الجزیره، محمد بن عبدالرحمان در این دیدار بر ''تلاش های خستگی ناپذیر دوحه'' در این راستا و ''موضع ثابت این کشور در حمایت از دیپلماسی و گفت‌وگو'' تاکید کرد.

همچنین در دوازدهم اسفند ماه، وزیر خارجه قطر در ادامه رایزنی های خود با مقامات امریکایی و پس از گفت وگو های اخیرش با "رابرت مالی" و "جک سالیوان"، مشاور امنیت ملی کاخ سفید و نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، به صورت تلفنی با "آنتونی بلینکن"، وزیر امور خارجه آمریکا نیز در ارتباط با موضوع ایران و برجام رایزنی کرد.

 وزیر خارجه قطر سه شنبه شب نیز  در چارچوب همین موضوع با "آنتونیو گوترش"، دبیرکل سازمان ملل نیز به صورت تلفنی گفت وگو کرد و گزارشی از تلاش های دوحه برای احیای توافق هسته ای ایران به این مقام عالی رتبه سازمان ملل ارائه کرد.

پس از انجام این گفت وگو ها، حمیدرضا دهقانی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در قطر در صفحه توییتر خود با اشاره به خبر رایزنی وزیر خارجه قطر با دبیرکل سازمان ملل متحد در ارتباط با موضوع برجام و تلاش های این کشور برای احیا این توافق بین المللی نوشت: ‏«باید آمریکا را بر اجرای تعهداتش ترغیب کرد و دوستان می توانند در این زمینه کمک کنند.»

 به گزارش ایسنا با توجه با این که تاکنون دولت بایدن در عرصه عمل در موضوع برجام و لغو تحریم ها علیه ایران، علارغم مطرح کردن برخی شعارها در کارزاهای انتخاباتیش، متفاوت از دولت ترامپ عمل نکرده و حتی با همکاری  تروئیکای اروپایی و استفاده از قدرت رسانه ها تلاش دارد که فشارها علیه ایران را افزایش دهد و همچنین تاکید تهران مبنی بر این که حاضر به انجام گفت وگوی دو جانبه با امریکا نیست و واشنگتن در صورت اجرای تعهدات برجامی خود و  رفع موثر تحریم ها می تواند در گوشه ای از میز مذاکرات ایران و گروه 5+1 بنشیند، قطر و دیگر کشورهایی که قصد کاهش تنش بین ایران و امریکا را دارند، گردنه بسیار سخت و پر فراز و نشیبی را پیش‌رو خواهند داشت، گردنه ای که ممکن است به این زودی ها منتهی به یک جاده صاف نشود.