سیاست خارجی ایران به زودی وارد مذاکرات 1+25 خواهد شد

نخستین تحریم جامع سراسری و اولین قطعنامه شورای امنیت علیه ایران در زمان نخست وزیری محمد مصدق و به عنوان واکنش علیه ملی شدن صنعت نفت ایران صادر شد. اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی (1979) آمریکا نیز در سال ۱۹۸۰ تحریم­ های اقتصادی وسیعی را در واکنش به تسخیر لانه جاسوسی خود در تهران علیه ایران وضع نمود و در روز اول خرداد ۱۳۵۹ رسماً آغاز حصر اقتصادی علیه ایران را اعلام نمود و طی این سال ها هم به بهانه های مختلفی همچون؛ مسائل هسته ای، حقوق بشری و ... این تحریم ها شکل گسترده تر و پیچیده تری به خود گرفت.

همانگونه که می دانیم مهمترین راهبرد عملیاتی جمهوری اسلامی علیه تحریم ها طی این سال ها، بهره گیری از عنصر "دور زدن تحریم ها" با استفاده از مسیرهای غیر رسمی بوده که البته این مسیر با فراز و نشیب ها و همچنین افزایش هزینه هایی همراه بوده است. با توجه به افزایش کمی و کیفی تحریم های آمریکا علیه کشورهای مختلف، زمان آن فرا رسیده است که جمهوری اسلامی با ارائه ایده ای بدیع به شکلی قدرتمند و رسمی تر به مقابله با تحریم های ظالمانه ایالات متحده آمریکا بپردازند و در این مسیر کشورهای به اصطلاح همدرد را با خود همراه سازد.

بنابراین بحث تأسیس ساختاری منسجم تحت عنوان "باشگاه تحریمی ها" جهت مقابله سازمان یافته، قوی، منسجم و قدرتمند با تحریم های یکجانبه و ظالمانه آمریکا امری بسیار حیاتی است که می تواند منافع بسیاری در حوزه های مختلف (بالاخص سیاسی و اقتصادی) برای کشورهای درگیر در این مسئله (بالاخص جمهوری اسلامی ایران) داشته باشد.

به عبارت دیگر، اگر هرکدام از کشورهای هدف تحریم بخواهند به شکل انفرادی به مقابله با تحریم‌ها بپردازند، با توجه به دست برتر آمریکا از نظر سیاسی، قدرت اقتصادی و فناوری، بعید است در بلند مدت به راحتی موفق به شکست تحریم‌ها شوند. اما اگر کشورهای تحریم شده در زمینه مقابله با تحریم‌های آمریکا با یکدیگر متحد شوند، می‌توانند قطب دیگری در مقابل آمریکا و ایادیش ایجاد نمایند و با تغییر موازنه قدرت و کاهش قدرت و سلطه جهانی آمریکا، نه‌تنها زمینه‌های فشار و تحریم این کشور را از بین برده، بلکه آن را به فرصتی برای پیشرفت خود بدل نمایند.

در نتیجه اگر در اثر اتحاد کشورهای آسیب‌دیده از تحریم و تجمیع قدرت ناشی از هم‌افزایی این کشورها، قطب جدیدی در جهان شکل بگیرد و موازنه قدرت این بار به نفع این قطب تغییر کند، آمریکا عناصر قدرت آفرینی و توان اعمال تحریم و نفوذ سیاسی و اقتصادی خود در دنیا را از دست خواهد داد. در همین راستا جمهوری اسلامی ایران که خود از جمله کشورهای هدف تحریم دولت آمریکا در طول 40 سال گذشته بوده است، پیشنهاد تشکیل باشگاه تحریمی‌ها را به‌عنوان یک قدم برای تجمیع توانایی‌ها و ظرفیت های بعضا بی بدیل کشورهای تحریم شده و تنها راه حل پایدار مقابله با تحریم‌های آمریکا پیگیری می کند.

اما طرح تشکیل باشگاه تحریمی ها را در سال 1392 مطرح کردم که زمینه چندانی برای عملیاتی شدن نیافت. بعد از بحران شبه جزیره کریمه که روسیه نیز توسط آمریکا مورد تحریم قرار گرفت ظرفیت بسیار خوبی ایجاد گردید تا کشورهای تحریم شده ، باشگاهی را علیه آمریکا و تحریم هایش با هدف پوشش دادن خواسته های یکدیگر شکل دهند. در حال حاضر و بر اساس اعلام وزارت خزانه داری آمریکا 25 کشور جهان که جمعیت آن ها بالغ بر دو میلیارد نفر می باشد مورد تحریم آمریکا هستند. البته اگر تعرفه های سنگینی که آمریکا بر برخی کالاها مانند فولاد و ... نیز وضع کرده به عنوان تحریم در نظر بگیریم قدرت این باشگاه به شدت افزایش می یابد چرا که چین نیز به این مجموعه افزوده می شود فلذا 1+25 با حضور چین تحقق خواهد یافت.

در مجموع می توان گفت ایجاد این باشگاه، نتیجه بازی تحریم را برای آمریکا به سمت بازی دو سر باخت هدایت می کند. آمریکا در صورتی که تصمیم بگیرد کشور مخالف آرمان های خود را با تحریم تضعیف و او را از جامعه جهانی جدا سازد، کشور تحریم شده از جامعه جهانی اول کسر و به جامعه جهانی دوم که همان باشگاه تحریمی هاست افزوده خواهد شد که در نتیجه ادامه این حرکت، آمریکا با دست خود جامعه جهانی دوم را بزرگتر و در نهایت تقویت خواهد کرد و اگر از بیم بزرگ شدن جامعه جهانی دوم از تحریم کشور مورد نظر صرف نظر کند، باختی بدتر از اجرای تحریم در انتظارش خواهد بود یعنی عقب نشینی از ایدئولوژی لیبرالیسم.

حالا  کارکرد  تشکیل باشگاه تحریمی ها برای ایران چه خواهد بود؟

همه ابعاد پیش بینی شده کارکردهای باشگاه تحریمی ها قابل طرح در این مجال نیست اما به دو نمونه برجسته آن اشاره میکنم.

اولا از آنجایی که "باشگاه تحریمی ها" یک سازمان بین المللی با محوریت اقتصاد خواهد بود یکی از مهمترین خروجی های این باشگاه برای ایران عزیز ، حل مشکلات اقتصادی ایران است که به ارمغان می آورد. اهم راه حل مشکلات اقتصادی ایران حول محور تولید می چرخد. تمام کارشناسان اقتصادی اعم از اقتصاددانان غربی و اسلامی بر این باورند که اگر تولید به عنوان ریشه ای ترین مشکل در ایران حل بشود مسائلی مانند اشتغال و ازدواج و ... در لایه اول و مسائلی مانند طلاق و اعتیاد و ... در لایه دوم حل خواهد شد.

حالا که قرار است مشکل تولید حل بشود باید مهمترین دلیل عدم تولید را شناسایی و راهی برای حل آن پیدا کنیم. در هفت مولفه چرخه اقتصاد مهمترین مولفه که تمام قسمت های دیگر را تحت الشعاع قرار میدهد "بازار" است. بازار اساسی ترین مولفه چرخه اقتصاد است. این بازار است که مولفه های دیگر مانند تولید کالا و تقاضا و عرضه را تعریف میکند. وقتی یک تولید کننده بازاری برای عرضه کالای خود نداشته باشد معافیت های مالیاتی به چه درد او میخورد؟ یارانه های بیمه و آب و برق و ... به چه درد تولید کننده میخورد وقتی که کالای خود را نمیتواند حتی با کمترین سود عرضه کند و بفروشد؟

از طرفی شما زیرساخت بازار را برای تولید کننده فراهم کنید خواهید دید که تولید کننده با رغبت تمام به تولید خود ادامه میدهد زیرا بازار مناسب برای عرضه کالای خود دارد و متقاضی میتواند پس از عرضه به خرید آن کالا مبادرت کند و سود حاصل از فروش برای تولید کننده آنقدر شیرین خواهد بود که مصائبی مانند مالیات و سختی های مجوز و ... به چشم نیاید.

ایران اسلامی همواره از نداشتن یک بازار گسترده بین المللی که قدرت خرید و دسترسی مناسب به محصولات ایران را داشته باشد رنج برده است. باشگاه تحریمی ها با جمعیت 2میلیاردی خود بواسطه افزایش تقاضا و مصرف می تواند افزایش تولید و اشتغال را در ایران به ارمغان بیاورد. باشگاه تحريمي ها با ايجاد يك بازار دو ميليارد نفري مي تواند نگاه درون زا كه دكترين اصلي اقتصاد مقاومتي است را قابل اجرا و عملياتي سازد.

جمعیت دو میلیاردی کشورهای تحریم شده که یک چهارم جمعیت جهان را تشکیل می دهد با تمام کاستی های موجود اگر هیچ اتفاق مبارکی هم نداشته باشد باز هم یک پتانسیل عظیم دارد که آن "مصرف" است. نکته جالب توجه این است که با وجود تنگناهایی که 25 کشور تحریم شده دارند ، طبق اعلام صندوق بین المللی پول در سال 2020 ، تولید ناخالصی کشورهای 1+25 که 18.5 میلیارد دلار است دقیقا برابری می کند با تولید ناخالصی کل اتحادیه اروپا و این یعنی حتی فرصت برابر.

 دومین موردی که میخواهم اشاره کنم ضرورت گسترش عمق استراتژيك و نفوذ ایران است. عمق استراتژيک به عمق حوزه نفوذ يک ملت و يک کشور اطلاق می گردد. ایران اسلامی در چهل سال گذشته در گسترش عمق استراتژيك خود توفيقاتي در حد نفوذ نهضتي در كشورهاي مختلف داشته كه اكيدا مورد تاكيد مقام معظم رهبري نيز بوده است.

ایشان در بيست و چهارم آذر 1378 فرمودند "تکیه‌گاه یک ملت به عمق استراتژیک اوست" و یا در دهم مهرماه 1398 فرموده بودند "امتداد عمق راهبردی گاهی اوقات از واجب‌ترین واجبات کشور هم لازم‌تر است که مورد توجّه قرار بگیرد که خیلی‌ها متوجّه به این نیستند".

اما موضوعی که به اذعان مسئولین ارشد نظام و کارشناسان برجسته حوزه سیاست خارجی برای نخستین بار مطرح کرده ام این است که بايستي كوشيد تا ايران اسلامي را نیز مبدل به عمق استراتژیک دیگر کشورها نمود. یعنی به عبارتی باید سیاست خارجی ایران به سمتی برود که ایران بشود تکیه گاه دولت ها و ملت های دیگر که به خاطر آسیب ندیدن خود مجبور باشند برای حفظ امنیت ایران هزینه کنند.

به عنوان نمونه اینکه عراق عمق استراتژیک ایران است فلذا ایران در مواقع بروز بحران مثل حمله داعش و ... با تمام وجود مبادرت به کمک به عراق جهت حفظ عمق استراتژیک خود می نماید اما ایران عمق استراتژیک عراق نیست پس معلوم نیست که در مواردی مشابه ، عراق برای حل بحران ایران این چنین از خود مایه بگذارد و خود را هزینه کند.

عمق استراتژیک یا همان عمق راهبردی اساساً دو بعدی است. یک بعد آن، عمق استراتژیک ایران است که بایستی تلاش شود هرچه وسیع تر گردد و دیگر بعد آن این است که ایران اسلامی به عمق استراتژیک دیگر کشورهای جهان تبدیل شود. لذا این دو اتفاق موازی هرچه شدیدتر شکل بگیرند، زمان تبدیل شدن ایران اسلامی به یک قدرت پایدار جهانی سریعتر و ماناتر خواهد بود.

فی الواقع؛ مهمترین کارکردی که در تشکیل باشگاه تحریمی ها برای ایران دیده ام؛ تبدیل شدن ایران اسلامی به عمق استراتژیک کشورهای مخالف آمریکا است.

برای تشکیل باشگاه تحریمی ها تا کنون چه اقداماتی صورت گرفته است؟

بدیهی است که لازم بود برای مطرح کردن چنین ایده ای در سطح جهانی که یقینا معادلات و قطب بندی جهانی را دستخوش تغییرات عمده ای خواهد کرد ، بایستی ایران به عنوان کشوری که این ایده را مطرح میکند در داخل کشور بین نهادهای مختلف دولتی و حکومتی اختلاف نظری نداشته باشد. به همین خاطر از وقتی ایده باشگاه تحریمی ها را برای نخستین بار مطرح کردم حدود دو سال طول کشید تا مقامات ارشد نظام را در حوزه های مختلف طی جلساتی توجیه کنم تا اراده واحد در کلیت نظام جمهوری اسلامی برای تحقق این ایده شکل بگیرد.

بحمدالله اجماع داخلی طی دوسال انجام گرفت و شورای سیاستگذاری باشگاه تحریمی ها که مقامات ارشد کشوری و لشکری نظام در حوزه های مرتبط در آن حضور داشتند جلسات متعدد برگزار کرد و نتایج خوبی هم دربر داشت منجمله اراده واحد برای پیگیری این ایده در فاز دوم یعنی اجماع خارجی. حقیر تا کنون نیز به عنوان دبیر شورای سیاستگذاری باشگاه تحریمی ها در کنار بزرگان ایفای نقش نمودم.

همان طور که سال گذشته در گفتگوی ویژه خبری اعلام کردم که در اواخر فاز اول یعنی اجماع داخلی هستیم الان باید عرض کنم که وارد فاز دوم شده ایم. فاز دوم یعنی مذاکره هوشمند و هدفمند با طرف های خارجی جهت پیشبرد اهداف باشگاه تحریمی ها. البته نام این تشکل در مرحله ایجاد در سطح بین المللی باشگاه تحریمی ها نخواهد بود اما الان برای رونمایی از عنوان جهانی آن زود است. لذا بایستی دیپلماسی خارجی با کشورهای متبوع را در ابعاد پارلمانی و اقتصادی و حقوقی برنامه ریزی و راهبری نماییم. تا کنون کشورهایی مانند روسیه و ونزوئلا و ... رسما برای همکاری و عضویت در باشگاه تحریمی ها اعلام آمادگی کرده اند.

در حال حاضر ما در دیپلماسی خارجی ایران سه هدف متواتر را جهت تحقق این باشگاه پیگیری می نماییم. اولین مرحله اقناع سازی کشورهای تحریمی بواسطه دیپلماسی و مذاکره است تا مقدمات مراحل بعد بدرستی فراهم گردد. مرحله دوم اجماع سازی است. در این مرحله می بایست کشورهایی که در مورد ایجاد یک تشکل بین المللی اقناع شده اند را برای هدفی واحد طی اجلاس هایی در سطح روسای جمهور و وزرا به یک اجماع جهانی رساند تا نهایتا در مرحله سوم ساختار سازی صورت پذیرد. یعنی پس از اجماع سازی در بالاترین سطوح کشورها ، باید ایجاد یک ساختار واحد و منسجم با هدف پیگیری و تضمین منافع کشورهای عضو در دستور کار قرار بگیرد که این مهم پس از طراحی و تبیین در مجمع عمومی باشگاه تحریمی ها مطرح و به تصویب خواهد رسید.

اگر ان شاالله همچنان مانند گذشته طبق برنامه ریزی از پیش تعیین شده پیش برویم ، در تابستان 1401 شاهد برگزاری اجلاس سران باشگاه تحریمی ها در تهران یا مسکو خواهیم بود. در آن جلاس سه کمیته اقتصادی و حقوقی و پارلمانی به تبادل آرا خواهند پرداخت و از آنجایی که مدت ها قبل از اجلاس جلسات توجیهی متعددی بین دول انجام شده است در واقع اجلاس بزرگ جلسه جمع بندی و سرآغاز مرحله سوم یعنی ایجاد ساختار بین المللی باشگاه تحریمی ها خواهد بود.

و نهایتا شما چقدر به ایجاد ساختار جهانی باشگاه تحریمی ها امیدوار هستید؟

توکل به خدا 100 درصد.