موتور احزاب روشن می شود

تدبیر24: عضو  کمیسیون ماده ۱۰ احزاب دو علت را براي عدم پا گرفتن فعاليت سياسي احزاب در كشور برشمرد. حميدرضا فولادگر در گفت‌وگو با «قانون» تاكيد كرد:‌ علت نخست به عملكرد خود احزاب بر مي‌گردد. متاسفانه احزاب نتوانسته‌اند شيوه‌هاي مناسبي براي جذب مردم و تقويت پايگاه‌هاي مردمي‌به كار گيرند. نماينده مردم اصفهان در مجلس بر اين باور است كه علت دوم به نوع ساختار سياسي مرتبط است. وي تصريح كرد: ساختار كشور ما بر اساس فعاليت حزبي شكل نگرفته است كه انتظار داشته باشيم احزاب در فعاليت‌هاي سياسي نقش بسزايي را بر عهده بگيرند. فولادگر اعتقاد دارد: براي تقويت نقش احزاب در كشور هم بايد اصلاح قانون داشته باشيم و هم احزاب شيوه‌هاي جديدي براي جذب مردم به كار گيرند. اين نماينده تاكيد دارد: مردم به احزاب اعتماد ندارند و در عين حال اين تشكل‌ها، با برنامه‌هاي خود نشاطي در جامعه تزريق نمي‌كنند. فولادگر تصريح كرد: بايد فضايي فراهم شود تا احزاب بتوانند در طول سال بيانيه بدهند و تجمع كنند و از فعاليت مقطعي و فصلي فاصله بگيرند.

- «اصلا حزبی در کشور ما وجود ندارد، جناحی هم وجود ندارد، همه‌اش الفاظ است، بحث‌های قبیله‌ای است.» این تندترین اظهارنظر رئیس جمهور دولت اعتدال نسبت به فعالیت‌هاي سیاسی و احزاب در کشور است. حسن روحانی اين سخنان نقدگونه خود را در مراسم تودیع و معارفه عبدالرضا رحمانی فضلی و مصطفی نجار، وزراي فعلي و سابق كشور بيان كرد. وي در همين جلسه تاکید كرده بود: «در کشور هر جمعی درگوشه‌ای جمع می‌شوند، آن هم با کرکره‌های پایین. موقع انتخابات کرکره‌ها بالا می‌رود، چراغ روشن می‌شود، دم مغازه آب و جارو می‌شود، سر و صدا شروع می‌شود، انتخابات هم که تمام می‌شود، کرکره‌ها‌ دوباره پایین کشیده می‌شود.» این اظهارات باعث شد اعضای احزاب مختلف کشور که فعالیت مشابه وضعیت توصیف شده داشتند، نسبت به اين صحبت‌هاي روحاني واکنش‌های تندی نشان بدهند. اما با گذشت چهار ماه از روی کارآمدن دولت اعتدال، اقدامی روشن و روش کار عملی برای تقویت و رشد فعالیت سیاسی در قالب احزاب ارائه نشده است. شاید بتوان گفت، جلسه امروز وزیر کشور با 48 حزب، گام نخست دولت بعد از سرو سامان دادن به سیاست خارجی و فارغ شدن از پرونده پرجنجال هسته‌ای کشور است. به عبارت ديگر، بعد از توافق هسته‌اي، برگزاري جلسه با احزاب را مي‌توان گامي‌براي رسيدن به يك توافق ملي بعد از توافق در سياست خارجي دانست. يا تلاشي براي همگرايي بيشتر جريان‌ها، فعال شدن احزاب و گروه‌ها و از همه مهم‌تر، دادن رونق دوباره به فرآيندهاي سياسي در كشور كه هشت سال گذشته، دستخوش شديدترين ناملايمات شده بود.
 حزب و دموكراسي
اغلب کارشناسان و فعالان سیاسی اعتقاد دارند که فعالیت احزاب در عرصه سیاسی، لازمه یک حکومت دموکراتیک است. به لحاظ تعداد احزاب، ایران، آمار قابل توجهی دارد. شايد كمي‌عجيب به نظر برسد، اما 240 حزب در کشور مجوز فعالیت دارند. اما همین کارشناسان تاکید دارند از این تعداد شاید بيش از 5 حزب و تشکل سیاسی به معنای واقعی، فعالیت حزبي ندارند. اغلب آنها تنها در زمان انتخابات مجلس، ریاست جمهوری يا شورای شهر طلوع مي‌كنند و بعد از خوانده شدن راي‌هاي صندوق‌ها، غروب می‌کنند. اين همان مصداق روشن شدن چراغ‌ها، آب و جاروكردن كوچه‌ها و سپس پايين كشيدن كركره‌هاست كه روحاني به آن اشاره كرد. این رفتار احزاب حاکی از آن است که آنان از هدف اصلی خود یعنی افزایش مشارکت مردم در تعیین سرنوشت سیاسی کشور، تنها برای کسب قدرت و در نهایت دسترسی به منابع اقتصادی و درآمدهای نفتی کرکره‌ها را بالا می‌برند و در اين جهت شروع به تبلیغ برای نامزد مورد نظر خود می‌کنند.
با وجود اين، به نظر مي‌رسد حتي تمام احزاب مجوزدار کشور هم در زمان انتخابات فعال نمی‌شوند تا شايد در يك دوره زماني خاص، با حضور فعال خود جبران مافات کنند. زيرا از 240 حزب مجوزدار کشور، فقط 48 حزب برای حضور در جلسه با وزیر كشور دعوت شدند. اين يعني بقيه احزاب حتي همين فعاليت نصفه نيمه را هم ندارند. سخنگوی وزارت کشور درباره چرایی دعوت از این تعداد حزب، به غیر فعال و نیمه فعال بودن برخی احزاب اشاره کرد. حسینعلی امیری توضیح داده است که برخی احزاب به صورت فصلی و همزمان با انتخابات شروع به فعالیت می‌کنند و در ایام دیگر فعالیت رسمی ندارند، یا اینکه هر از گاهی اعلام نظری می‌کنند که به این ترتيب، اين احزاب از نظر وزارت کشور نیمه فعال شناخته شدند. از نگاه وزارت کشور، احزابی که تنها مجوز دارند اما فعالیت ندارند، غیر فعال بوده و به این نشست دعوت نشدند. از سوی دیگر احزابی که فعالیت مداوم دارند و در جامعه سیاسی کشور به ایفای نقش می پردازند، برای نشست با وزیر کشور دعوت شده اند که به گفته قائم مقام وزیر کشور 48 حزب برای این منظور امروز در وزارت کشور گردهم جمع می‌شوند. با اين حساب نمي‌توان ادعا كرد ايران به واسطه داشتن 240 حزب از روند سياسي خوب يا چرخش مطلوب نخبگاني برخوردار است، چرا كه تنها 48 حزب آن، هم نيمه فعال در كشور فعاليت دارند.
 تعادل در دعوت
با وجود اینکه وزارت کشور به همه احزاب به یک چشم نگاه نکرده است و فعال‌ها و نيمه فعال‌ها را برای تعیین و تکلیف و ارائه راه حل دعوت کرده است، اما دیدگاه سیاسی برای دعوت در نظر نگرفته است. امیری درباره نسبت 48 حزب دعوت شده به نشست با رحماني فضلي ازحیث تقسیم‌بندی سیاسی گفت: فارغ از نگاه‌های جریانی و حزبی و این نوع تقسیم‌بندی‌ها، وزارت کشور از دبیران کل 24 حزب فعال اصلاح‌طلب، 20 حزب فعال اصولگرا و 4 حزب فعال مستقل به منظور برگزاری نشست با وزیر کشور دعوت به عمل آورده است.
 غیر فعال یا بدون مجوز
 حزب غير فعال تنها پديده سياسي كشور نيست، بلكه شاهد و فعاليت حضور گروه های سیاسی فعالی هستيم كه مجوز لازم از کمیسیون ماده 10 وزارت کشور را ندارند. جبهه اصلاحات، حزب‌ا... ایران، آبادگران جوان، اصولگرایان تحول‌خواه، حامیان دولت اسلامی، رایحه خوش خدمت و اصولگرایان اصلاح طلب در این دسته قرار دارند. به تازگي یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، دو حزب دیگر را نیز در این گروه قرار داد، احزابي که در سال‌های اخیر تاثیر بسزایی در سرنوشت سیاسی کشور داشتند. به گفته احمد بخشایش اردستانی که با خبرگزاری ایلنا گفت‌وگو داشت، جبهه پایداری و پیروان خط امام و رهبری بدون مجوز، فعالیت سیاسی و حزبی دارند. در حالی نماینده اردستان چنین ادعایی دارد که محمود احمدی نژاد، رئیس دولت نهم و دهم، برخاسته از جبهه پایداری است و در انتخابات اخیر ریاست جمهوری این جبهه از سعید جلیلی حمایت كرد. جبهه پیروان از ائتلاف 14 گروه سياسي تشكيل شده است. فعالیت این جبهه که به واسطه فوت حبیب‌ا... عسگراولادی، دبیر کل این جبهه، سر خط خبرها قرار گرفت، به واسطه ادعای این نماینده زیر سوال رفت. بسیاری از فعالان سیاسی، مرحوم عسگراولادي را از تاثیرگذارترین افراد در شكسته شدن سکوت بعد از انتخابات 88 می‌دانند. حال این سوال پیش می‌آید که گروه سیاسی که مجوز فعالیت ندارد چطور تا این اندازه تاثیرگذار است؟
 نگاه دولت‌ها به احزاب
احزاب سیاسی یکی از ارکان مهم توسعه سیاسی در دنیای امروز به شمار مي‌روند. اما اینکه چرا فعالیت این گروه‌های سیاسی در ایران هرگز آن طور كه باید و شاید نبوده است، به تجربه احزاب به دوران انقلاب مشروطیت و پس از آن، نحوه برخورد حكومت‌ها با احزاب و از همه مهم‌تر، به ساختار‌ها و روندهاي سياسي جامعه ايراني باز می‌گردد. معمولا این پدیده در ایران به خوبی نتوانسته است اهداف مورد نظر را تامین کند و در اغلب موارد نحوه شکل‌گیری، تداوم حیات احزاب و تعیین خط مشی آن‌ها با نقصان‌هایی همراه بوده است. از دیگر عوامل موثر در کارآمدی یا ناکارآمدی احزاب سیاسی در ایران، عملکرد دولت و دولتمردان بوده است. بدیهی است که عملکرد و نقش دولت‌ها چه از حیث سیاسی، اقتصادی، حقوقی و فرهنگ سازی در نوع و میزان کارایی احزاب بسیار موثر است. دولت اصلاحات، به عنوان دوران طلوع و به اوج رسیدن فعالیت احزاب در تاريخ ثبت شد. به نحوی که خانه احزاب در این دولت شکل گرفت و فعالان سیاسی جناح چپ و راست سعی کردند در کنار هم برای رشد سیاسی کشور برنامه‌ریزی کنند. اما در سال‌های آخر دولت خاتمی، برخي تندروي‌ها باعث شد خانه احزاب تعطیل شود. تعطیلی خانه احزاب در هشت سال دولت احمدی‌نژاد ادامه یافت. چرا که برخی از کارشناسان سیاسی تاکید دارند رئیس دولت نهم و دهم، نگاه رقابتی به فعالیت احزاب داشت. بنابراین احمدی‌نژاد نه تلاشی برای راه‌اندازی دوباره این خانه کرد و نه چوبی لای چرخ احزاب گذاشت. بی‌علاقگی او به احزاب بعد از انتخابات دولت دومش، نمود بیشتری پيدا كرد. چرا که او بعد از آنکه از حمایت اصولگرایان و جبهه پایداری برای کسب رای برخوردار شد، تاکید کرد اصولگرا نیست. در اين ميان، نبايد نقش جامعه را فراموش كرد. زيرا جامعه ايراني، هنوز به طور كامل نسبت به پذيرش و حضور در امر سياسي، رغبت نشان نمي‌دهد. هنوز مي‌توان شهروندان ايراني را يافت كه سياست را امري قبيح مي‌دانند و حاضر به مشاركت در آن نيستند.
 دولتي، نه چپ، نه راست
اکنون دولتی روی کار آمده است که نه از جناح چپ است، نه راست. روحانی تاکید دارد فراجناحی عمل خواهد کرد. برای اثبات این امر می‌خواهد از بوته آزمایش احزاب عبور کند و هم به احزاب اصولگرا بها بدهد، هم به اصلاح‌طلبان. اما موفقیت دولت اعتدال در راه‌اندازی خانه احزاب و فعال شدن احزاب، تنها در دست رحمانی فضلی نیست. زيرا احزاب اصولگرا، که نگاه انتقادی به دولت دارند، در روند فعال شدن احزاب تاثیرگذار خواهند بود. اينكه آنان تيغ تند انتقادها را برافرازند و نسبت به حضور احزاب اصلاح‌طلب واكنش نشان دهند، در اين روند تاثيرگذار است. فارغ از اینکه روحانی موفق خواهد شد یا خیر، به نظر می‌رسد دولت یازدهم تنها برای آنکه نشان دهد با دولت دهم تفاوت دارد و مردم درست رای دادند، سعي خواهد كرد در مسیرهایی گام بر ‌دارد که پیش از این دست اندازهای بسیاری در این راه بوده است. دولت بدون توجه به این دست اندازها و رفع آنها، وارد مسیر شده است.
نسترن دقيقي
منبع:قانون