روحانی در داووس؛ بازیابی دیپلماسی اقتصادی

تدبیر24: حضور رییس جمهوری در نشست مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوییس را می توان در راستای تلفیق و هماهنگ ساختن رویکرد تعامل سازنده با جهان و اهداف اقتصادی دولت تدبیر و امید دانست.
ˈحسن روحانیˈ در نخستین سفر اروپایی خود از زمان قرار گرفتن در جایگاه ریاست جمهوری، برای شرکت در نشست سالیانه مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوییس امروز چهارشنبه دوم بهمن ماه به این کشور سفر کرد.

این نشست که امروز گشایش می یابد، سه روز به طول خواهد انجامید و میزبان برجستگان اقتصادی و سیاسی جهان خواهد بود.

نشست مجمع جهانی اقتصاد به عنوان بااهمیت ترین نشست اقتصادی جهان که در شهر کوچک داووس برگزار می شود، هرسال شمار زیادی از رهبران سیاسی کشورهای مختلف، نخبگان اقتصادی و تجاری جهان، مدیران شرکت های اقتصادی بزرگ، کارشناسان و دانشمندان علم اقتصاد را به دور هم جمع می کند.

مجمع جهانی اقتصاد، بنیادی غیر دولتی و بین المللی مستقر در شهر ژنو سوییس است که توسط ˈکلاوس شوابˈ آلمانی تبار و اقتصاددان در ژانویه سال 1971 میلادی پایه گذاری شد. وی از حدود 43 سال پیش اجلاس سالیانه ای در شهر کوچک داووس را بنیان نهاد تا محلی برای مدافعان و مدیران سرمایه داری اروپا و آمریکا باشد و در آن راه حل هایی برای بهینه سازی سرمایه داری در جهان مطرح شود.

با گذشت زمان، نشست داووس، به مهمترین نشست اقتصادی جهان تبدیل شده است که هرساله میزبان جمع زیادی از رهبران سیاسی جهان، صاحبان سرمایه و تجار موفق و همچنین اندیشمندان حوزه ی اقتصاد است که به بررسی و ارایه ی راهکار در ارتباط با مهمترین موضوع های سیاسی و اقتصادی جهان با رویکرد حمایت از اقتصاد جهانی می پردازند.

مهمترین دستور کارهای سالیانه این نشست بررسی مسایلی همچون بازار آزاد، جهانی سازی و شکاف اقتصادی میان کشورهای در حال توسعه و کشورهای ثروتمند و همچنین بحران های جهانی به تبع تاثیر آنها بر اقتصاد جهانی، است.

شعار و محور اصلی امسال اجلاس مجمع جهانی اقتصاد 2014 ˈشکل دهی مجدد جهان: پیامدها برای جامعه٬ سیاست و تجارتˈ تعیین شده است. این شعار که با توجه به وضعیت خطیر جهانی در عرصه های گوناگون و تاثیر آن بر اقتصاد بحران زده اما رو به رشد بین المللی تعیین شده است، اهمیت دوچندانی به این اجلاس بخشیده است.

رییس جمهوری ایران نیز قرار است در این نشست در برنامه سخنرانی ویژه ای که با نام ˈایران در جهانˈ برای وی تدارک دیده شده است به تشریح سیاست ها و جهت گیری های کلان جمهوری اسلامی در عرصه بین المللی بپردازد.

از دیگر برنامه های پیش بینی شده برای روحانی در سفر به سوییس می توان به دیدار وی با دبیرکل مجمع جهانی اقتصاد ، شرکت در نشست مدیران ارشد رسانه های بین المللی، مقام های اقتصادی، صاحبان صنایع و شرکت های مهم بین المللی و همچنین گفت و گو با چند شبکه ی خبری جهانی و رسانه های بین المللی اشاره کرد.

پیش از این ˈسید محمد خاتمیˈ رییس دولت اصلاحات تنها یک بار در قامت رییس جمهوری ایران در این نشست مهم شرکت کرده بود و شرکت روحانی در این نشست که محفلی برای عرضه ی ایده های متفکران برجسته جهان محسوب می شود و در فضای بیشتر غیررسمی آن، بحث های گسترده و بی پرده ای شکل می گیرد، از اهمیت زیادی برخوردار است.

با توجه به جایگاه بالای این نشست بین المللی و شعار امسال آن، دعوت اختصاصی از روحانی برای شرکت در این نشست جهانی را باید در راستای مطرح شدن دوباره ایران و مسایل مرتبط با آن در جهان ارزیابی کرد.

در همین ارتباط ˈکلاوس شوابˈ بنیانگذار نشست داووس، در گفت و گو با خبرگزاری رویترز، ایران و سوریه را کشورهایی دانست که در حاشیه ی این مجمع بر آنها تمرکز و درباره ی آنها گفت وگو خواهد شد.





***اهمیت نشست داووس

به نوشته تارنمای رسمی مجمع جهانی اقتصاد، این نشست از پنج دستور کار اجرایی، منطقه ای، اقتصادی، تجاری و صنعتی و همچنین مباحث مرتبط با آینده تشکیل شده است.

در همین راستا ˈاسفندیار امیدبخشˈ مدیرکل دفتر نمایندگی تام الاختیار تجاری جمهوری اسلامی ایران در مدیریت فرآیند الحاق به سازمان جهانی تجارت (WTO) و کارشناس ارشد اقتصاد سیاسی بین الملل در گفت و گوی اختصاصی با گروه پژوهش های خبری ایرنا گفت: مجمع اقتصاد جهانی که با عنوان داووس شهرت دارد، یکی از مهمترین گردهمایی های سالیانه جهان است که به طور معمول سیاستمدارن، اندیشمندان، دانشگاهیان و همچنین اصحاب کسب و کارهای بزرگ و شرکت های صنعتی، شرکت کنندگان این نشست را تشکیل می دهند.

وی در ادامه با اشاره به اینکه شرکت کنندگان سالیانه این مجمع، تصمیم سازان بزرگ جهانی در حوزه های تجارت و سرمایه گذاری، دانشگاه ها، سیاست و تدوین مسایل سیاسی و بین المللی هستند، افزود: زمانی که دستاوردهای این مجمع منتشر می شود، می توان تشخیص داد که دستاوردهای کلان جهانی چیست و اینکه شیوه ی برخورد تصمیم سازان با این مسایل چیست و چه راهکارهایی را برای حل این مسایل پیشنهاد می کنند و از این منظر، این نشست از اهمیت بالایی برخوردار است.



***اهمیت حضور روحانی در داووس

دعوت از روحانی در نخستین سال دولت تدبیر و امید را باید در راستای رویکرد موفق دولت جدید در سیاست تعامل سازنده با جهان ارزیابی کرد. همچنین از آنجا که پیش از این تنها یکبار و در دولت اصلاحات از رییس جمهوری ایران برای شرکت در این نشست دعوت شده بود نگاه ها به وجه اشتراک این دولت ها در حوزه ی سیاست خارجی مبنی بر تعامل و تنش زدایی با جهان معطوف شده است.

در این ارتباط ˈکابک خبیریˈ عضو هیات علمی دانشگاه و تحلیلگر مسایل بین المللی در گفت و گوی اختصاصی با گروه پژوهش های خبری ایرنا، حسن روحانی را مهم ترین میهمان اجلاس 2014 مجمع جهانی اقتصاد (داووس) در میان 40 رهبر و نزدیک به دو هزار بازیگر اصلی اقتصاد جهانی شرکت کننده در این اجلاس دانست.

وی در ادامه با اشاره به اینکه به طور معمول در نشست های جهانی، حاشیه ی نشست به مراتب مهم تر از متن آن است، افزود: در شرایطی که رهبران جهان برای بحث در خصوص اصلی ترین مسایل جهانی در یک نقطه جمع می شوند، رایزنی ها و گفت و گوهای حاشیه ای می تواند سرنوشت و آینده ی تحولات جهانی را تعیین کند.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه همانند دوره های قبل، بیش از آن که نشست به مسایل اقتصادی بین المللی بپردازد، اصلی ترین موضوع ها و بحران های بین المللی، فضای حاکم بر نشست را به خود اختصاص خواهد داد، افزود: به نظر می رسد نشست کنونی حول محور دو موضوع عمده قرار خواهد داشت؛ نخست موضوع نقش بی بدیل ایران در تحولات منطقه ای و جهانی و دوم بحران سوریه و آینده آن.

خبیری در ادامه تصریح کرد: به جرات می توان گفت آقای روحانی با شناخت دقیقی که از منطق نظم جهانی و تعامل ها و نیروهای حاکم بر آن دارند، می توانند سطح تاثیرگذاری این حضور را بالا ببرد و زمینه های نفوذ ایران در این عرصه را فراهم کند.

این تحلیلگر مسایل بین المللی خاطر نشان کرد: بحث بر سر تعامل های ایران و آمریکا، مدیریت بحران سوریه و رایزنی در خصوص آن، رایزنی بر سر اجرایی شدن توافق هسته ای ایران و 1+5 و فراهم آوردن زمینه ی رفع تحریم ها و فشارهای بین المللی، تلاش برای جذب سرمایه ی بین المللی و بازسازی جایگاه جمهوری اسلامی ایران در عرصه ی بین المللی از جمله مسایلی هستند که اهمیت بسیار بالایی به حضور روحانی در این اجلاس می بخشد.

اسفندیار امیدبخش نیز در ادامه ی گفت و گوی خود با ایرنا حضور روحانی را از این زاویه قابل تحلیل دانست که وی در حال حاضر یک شخصیت جهانی به حساب می آید و با توجه به انتخابات تازه ی ریاست جمهوری در ایران و رای بالایی که احراز کرده است، جایگاه سیاسی تعیین کننده ای دارد.

وی حضور روحانی در نشست داووس را پس از شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل، فرصتی دانست که وی پیام انتخابات ایران را در بین سردمداران جهانی منتقل کند.



***همزمانی آغاز اجرایی شدن توافق ایران و 1+5 با حضور روحانی در داووس

حضور روحانی در داووس در شرایطی صورت می گیرد که ایران و گروه 1+5، از 30 دی ماه گام اجرایی توافق نامه تازه ی خود را موسوم به برنامه ی ˈاقدام مشترکˈ، اجرایی کردند و طبق آن بخش زیادی از تحریم های ظالمانه ی اقتصادی علیه ایران که تجارت خارجی کشورمان را با مشکل مواجه کرده بود، تعلیق شد. در همین راستا همزمانی حضور روحانی در داووس ژنو با اجرایی شدن تعلیق تحریم های ایران، به سخنان و دیدارهای روحانی با سران سیاسی و نخبگان اقتصادی جهان اهمیت ویژه ای داده است.

امیدبخش در پاسخ به پرسش پژوهشگر ایرنا که آیا می توان این اجلاس را فرصتی برای اعلام بازگشت رسمی ایران به اقتصاد جهانی دانست، با رد این مطلب و تاکید بر اینکه این موارد در واقع یکسری نشانه هایی است که ایران تمایل خود را برای دنبال کردن این مسیر به جهانیان نشان دهد، افزود: اینکه ما با اقتصاد جهانی چطور تعامل کنیم و چگونه بخواهیم از نیروهای اقتصاد جهانی در فرآیند توسعه کشور استفاده کنیم به تمهیدات بسیار گسترده تری نیاز دارد.

مدیرکل دفتر نمایندگی تام الاختیار تجاری جمهوری اسلامی ایران در سازمان جهانی تجارت در ادامه به این نکته اشاره کرد که نشست داووس و حضور بالاترین مقام رسمی دولت در این اجلاس، دست کم این پیام را به جهان منتقل می کند که ما می خواهیم با جهان تعامل سازنده و موثری داشته باشیم؛ همچنانکه بر این امر در سند چشم انداز و در برنامه های روحانی و دولت تدبیر و امید تاکید شده است.

کابک خبیری نیز با اشاره به اینکه یکی از مهم ترین ویژگی های نشست داووس، حضور گروه های مختلفی از سیاست مداران، نمایندگان اقتصاد جهانی، سرمایه داران، اندیشمندان و گروه های صنفی از جمله گروه های حقوق بشری یا طرفداران محیط زیست است، افزود: در حالی که طی ماه های گذشته و به واسطه دیپلماسی فعال دولت، نگاه جهانی به نقش مهم و بی بدیل ایران در نظم منطقه ای و جهانی معطوف شده است، همزمانی این نشست با اجرای برنامه ی اقدام مشترک می تواند شرایط جدیدی را برای اقتصاد ایران فراهم آورد.

وی ادامه داد: در حالی که شرکت های اروپایی و آمریکایی بر سر سرمایه گذاری در ایران به رقابت پرداخته اند، برنامه ی اقدام مشترک و توافق نامه ی ژنو این بستر را برای آنان فراهم آورده است.

خبیری در ادامه، حضور روحانی را در معرفی چهره ی واقعی جمهوری اسلامی ایران و جذب سرمایه های بین المللی موثر دانست که می تواند فصل جدیدی را در شکوفایی اقتصادی ایران رقم بزند.



***شکل دهی مجدد جهان؛ پیامدها برای جامعه، سیاست و تجارت

نشست داووس هرساله برنامه های خود را حول محور یک دستورکار و موضوع کلی برنامه ریزی می کند. شعار و موضوع نشست برای امسالˈشکل دهی مجدد جهان، پیامدها برای جامعه، سیاست و تجارتˈ نام گذاری شده است. به نظر می رسد شرایط اقتصادی، سیاسی و تجاری جهان در سال گذشته در این نامگذاری بی تاثیر نبوده است و دعوت از روحانی برای شرکت در این نشست را می توان در پی بروز نشانه هایی مثبت مبنی بر تعامل سازنده ایران با جهان، بازگشت ملایم اقتصاد ایران به بازارهای جهانی و روند باثبات و رو به رشد اقتصاد ایران در ماه های اخیر ارزیابی کرد.

اسفندیار امیدبخش در این ارتباط گفت: وضعیت جهان به ویژه در منطقه ی ما، وضعیت خوبی نیست و در حوزه ی خاورمیانه بی ثباتی سیاسی بیش از هروقت دیگری دامن کشورهای منطقه را گرفته است که این امر پیامدهایی برای مردم، سیاستگذاران و همچنین حوزه های کسب و کار داشته است.

وی افزود: شکل دهی مجدد جهان، به این معناست که شکل فعلی جهان، مورد تایید نیست و منافع کشورها را تامین نمی کند؛ پس نیاز و ضرورت در این است که شکل جدیدی به مناسبات جهانی و بین المللی داده شود که البته این امر باسرعت هم ایجاد نخواهد شد، چرا که روابط بین الملل برای تغییر ساختارهای قدرت ساز و کارهایی دارد؛ اما حداقل قابل پیش بینی است که در سال آینده یا سال های پیش رو، توزیع و ساختار قدرت در منطقه تغییر کند.

امیدبخش در ادامه با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی در این مناسبات جدید، با توجه به سیاست هایی که به تازگی دنبال شده است و همچنین نتایج منفی که برخی از کشورها در خاورمیانه داشته اند، جایگاه بهتر و برجسته تری را کسب خواهد کرد، تصریح کرد: در این شکل دهی مجدد، ایران هم می تواند جایگاه مناسب تری را برای خود بدست آورد و چه بسا که آقای روحانی با استفاده از همین فضا، بتوانند پیام انقلاب و ایران را برای تاثیرگذاری در این شکل دهی دنبال کنند.



***تاثیر سیاست تعامل سازنده با جهان بر گسترش مناسبات اقتصادی ایران با جهان

حضور روحانی در نشست اقتصادی داووس را می توان گام نخست وی برای شکل دادن دیپلماسی اقتصادی دولت تدبیر و امید دانست و اینکه استراتژی دولت بر حضور در بازارهای جهان و استفاده از بازار دیگر کشورها استوار شده است. با روی کار آمدن دولت یازدهم، جمهوری اسلامی ایران که طی سال های گذشته و در پی تحریم های ظالمانه و یکجانبه غرب علیه ایران از حضور در بخش گسترده ای از بازارهای جهانی محروم شده بود، با رویکرد تعامل سازنده مبنی بر احترام متقابل دولت جدید، توانسته است که موج ایران هراسی شکل گرفته در جامعه بین المللی را بشکند و با توافق اولیه ی هسته ای با گروه 1+5 توانست رخنه ای بزرگ بر پیکره ی تحریم های موجود علیه ایران ایجاد کند.

کابک خبیری در ادامه ی گفت و گو با ایرنا، ضمن اشاره به این نکته که استراتژی سیاست خارجی در دولت روحانی با مبنا قرار دادن سند چشم انداز، مبتنی بر تعامل سازنده بوده است و با عنایت به دو متغیر داخلی نیازهای اقتصادی- اجتماعی و وضع جغرافیایی و همچنین دو متغیر خارجی ساخت نظام بین الملل و وجود تهدید وخطر در این عرصه، شکل گرفته است.

وی افزود: این استراتژی مبتنی بر ایجاد امنیت فراگیر و ثبات دایمی در سطوح فردی، اجتماعی و ملی کشور است و سیاست های اقتصادی و دفاعی پشتیبان آن خواهد بود؛ این استراتژی طیفی از همکاری و گونه هایی از تقابل دفاعی و تاکتیکی را در بر می گیرد و به سمت توازن بخشی میل می کند.

خبیری با اشاره به اینکه تغییر در نظم و ترتیبات منطقه ای و بین المللی توسط هر دولتی، شرایط جدیدی را بر آن دولت تحمیل می کند، افزود: بنابراین فعال شدن جمهوری اسلامی ایران در صحنه ی بین المللی به اجبار افزایش قابلیت ها و ظرفیت ها جهت فعال شدن در عرصه ی بین المللی را ضروری می سازد. از این منظر، توسعه ی ملی مستمر به عنوان ضرورت حضور فعال موثر جمهوری اسلامی ایران در صحنه بین المللی مطرح است.

این کارشناس اقتصاد بین الملل گفت: توسعه ی ملی مستمر از وجهی دیگر نیز بنا بر ضرورت های فعلی جهانی، رابطه ای خاص با جهان خارج را بر کشور تحمیل می کند؛ توسعه ملی چه به عنوان یک ضرورت حضور فعال و موثر در صحنه بین المللی و چه به عنوان نتیجه ی بازسازی سازمان سیاسی – اقتصادی کشور، در گرو نگاهی خاص به رابطه ی داخل با خارج است.

خبیری خاطر نشان کرد: جمهوری اسلامی ایران به دلیل برخورداری از یک نگاه اعتدال گرایانه و تعامل سازنده به روابط و مناسبات قدرت در سطح منطقه ای و بین المللی مجبور است تا ساز و کارهای لازم جهت تحقق این اهداف را فراهم کند؛ از این زاویه است که شکل گیری یک دولت مقتدر به عنوان تنها راه تامین اهداف فوق می تواند مورد توجه واقع شود.

اسفندیار امیدبخش نیز در ادامه گفت و گوی خود با ایرنا در رابطه با رویکرد دولت تدبیر و امید گفت: به اعتقاد من رویکرد اعلامی دولت تدبیر و امید مبنی بر تعامل سازنده با جهان که منطبق بر سند چشم انداز کشور نیز است، تنها راه پیش روی ایران است؛ به این معنی که اگر یک استراتژیست بخواهد در مورد آینده ی کشور تحلیل کند و نظر دهد، هیچ الگو و مدل دیگری برای برطرف کردن موانع توسعه ی کشور وجود ندارد و تنها از طریق تعامل سازنده با اقتصاد جهانی است که این امر میسر است.

وی در ادامه، مسیری که از سال 80 یعنی دولت دوم خاتمی برای تعامل با اقتصاد جهانی دنبال شد را مسیر درستی دانست و به استراتژیست های اقتصادی دولت توصیه کرد که این مسیر را دوباره احیا کنند.



***سخن آخر

به نظر می رسد که با پیگیری سیاست خارجی دولت تدبیر و امید که از تشخیص درست دولتمردان ایران نشات گرفته است، به تدریج شاهد افزایش حضور ایران در مجامع مختلف سیاسی و اقتصادی جهان باشیم و از این تریبون های بین المللی برای اعلام نظرها و جهت گیری های کلان جمهوری اسلامی ایرن در مسایل گوناگون منطقه و جهان استفاده شود و در سایه ی آن، اقتصاد ایران، مسیر بازیابی خود را طی کند و با رفع تحریم های جهانی و استفاده از بازارهای بین المللی بتواند به جایگاه واقعی خود در جهان بازگردد.

امیدبخش نیز در بخش پایانی گفت و گوی خود با ایرنا با بیان اینکه آن چیزی که به اقتصاد ایران لطمه زده است، صرف نظر از بحث هایی که در مورد سوء مدیریت مطرح می شود، تحریم ها است، افزود: اولین اقدامی که در این راستا باید صورت بگیرد، این است که حباب تحریم را از روی مغز اقتصاد ایران برداریم تا اقتصاد کشورمان بتواند نفسی تازه کند و بتواند راه های تعامل با اقتصاد جهانی را به صورت تدریجی بیابد.

این کارشناس ارشد اقتصاد سیاسی بین الملل ادامه داد: این تدبیر و بصیرت در مسوولان کشور وجود دارد که تمرکز اصلی خود را بر رفع تحریم ها قرار دهند و بعد به تدریج تعامل با اقتصاد جهانی را به عنوان یک محور اصلی دنبال کنند.

دولت تدبیر و امید با شناخت صحیح از اینکه اقتصاد ایران و تعامل آن با جهان به مسایل سیاسی از جمله مساله ی هسته ای کشورمان گره خورده است، سعی در رفع موانع سیاسی و ایجاد اقتصادی پویا و شایسته برای ایران دارد.