رسانه ملي يا ويترين چند شركت‌بازرگاني؟

تدبیر24: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مدتیست که با تبليغ و جذب اسپانسر برنامه‌هایی توليد مي كند كه سبب حيرت عمده مخاطبان شده است.

به گزارش خبرنگار تدبير24، مدتیست که مجری انحصاری رادیو و تلویزیون کشورمان که اصرار دارد خود را ملی نیز بنامد ، به حرکت عجیبی روی آور شده و اقدام به جذب اسپانسر برای پخش برنامه های خود کرده است، تا اینجای کار گرچه چنین امری از رسانه های دولتی در سرار جهان کمتر پذیرفتنیست اما می توان با توجیهاتی نظير اوضاع اقتصادی، کمبود مخاطب سیما و ... تا حدی آن را تحمل کرد، اما موضوع زمانی غیرقابل تحمل می شود که این اسپانسرها در پشت صحنه هدایت و کلیت یک برنامه تلویزیونی را بر عهده می گیرند و برنامه با نظر آنان به پيش مي‌رود!

پیش از این در معدود برنامه های تلویزیون ردپایی از اسپانسرهای مختلف دیده می شد اما نحوه تبلیغ محصولات این شرکت ها محدود به نام بردن چند باره از آن یا قرار گرفتن لوگو محصول در مقابل دوربین بود اما چند وقتی است، رسانه تحت مدیریت عزت الله ضرغامی دست به اقدامی عجیب زده و پربازدیدترین زمان آنتن خود را در اختیار این شرکت ها قرار داده است و حتی یکی از این شرکت ها بهترین زمان شبکه اول سیما را به خود اختصاص داده و با ایجاد استودیویی برای خود به تبلیغ و قرعه کشی برنج های کیسه ای اش می‌پردازد و بدتر اینکه مجری با سابقه و محبوب سیما نیز به خدمت این شرکت در آمده و مجبور به پرسیدن سوالات سفارشی و باب میل مدیران شرکت مذکور در آنتن برنامه زنده تلویزیونی شده است.

مشابه این شرایط در دیگر ساعات پخش شبکه اول نیز ادامه دارد و برنامه چندین ساله سیمای خانواده که روزگاری سیدمحمدخاتمی در جایگاه رییس جمهور مهمان آن می شد ، آنتن خود را به مسئول بازاریابی و فروش یک فروشگاه اینترنتی می دهد تا از طریق نخستین شبکه سیمای جمهوری اسلامی ایران به تبلیغ چای لاغری و قرص ها چاق کننده بپردازد و دردناک تر اینکه مجری نیز مجبور است از آن فرد درباره خواص چای لاغری و ... سوال بپرسد تا مبادا به شرکت مذکور برخورده و دست لطفش را از سر رسانه ملی را بردارد!

بگذریم از اینکه مراجعه به سایت فروشگاه اینترنتی مذکور که آدرس آن بارها از آنتن سیمای جمهوری اسلامی پخش می شود نیز چندان نتایج جالبی برای بیان نگذاشته و مخاطبی که از رسانه ملی به این سایت هدایت شده مجبور است لینک های خرید شورت مردانه و روغن شترمرغ و پودر حجم دهنده و ... را یکجا ببیند! و متاسفانه بخش قابل توجهی از این محصولات نیز تولید داخل کشور نیستند که این موضوع نیز برخلاف اهداف اولیه صدا و سیما برای جذب اسپانسر با هدف ترغیب مصرف کالای ساخت داخل از سوی ایرانیان است.

شبکه دوم سیما که مدتیست به کودکان اختصاص یافته نيز برای تولید برنامه های خود دست به دامن شرکت های تولیدکننده ماکارونی و ... شده تا مجری محبوب کودکان علاوه بر اینکه مجبور است در بازیهای سیاسی آقایان شریک شود در آنتن برنامه زنده تلویزیونی از مزایای ماکارونی و ... برای کودکان صحبت کند و نویسنده برنامه هم روایتی را خلق مي‌کند تا در آن نقش ماکارونی پررنگ و جذاب به نظر برسد!

مریم سعادت ، از فعالان عرصه کار کودک در این باره می گوید: مدیران و روسای تلویزیون، درباره‌ی برنامه‌های تلویزیونی به ویژه کودک حساس‌اند و حرف‌های عجیب و غریب می‌زنند و می‌گویند تلویزیون برای کودکان باید فرهنگسازی کند، اما ناگهان بِرَند یک ماکارونی، اسپانسر یک برنامه‌ی کودک می‌شود‌؛ کجای این کار فرهنگسازی است؟

وی با بیان اینکه بحث اسپانسرها را باید از مسؤولان تلویزیون سوال کرد، افزود: اسپانسر در گذشته تعریف خاص خودش را داشت‌؛ چون اسپانسر یک برنامه ماکارونی است، باید تمام برنامه حول محور پخش ماکارونی بگردد؟! درحالیکهیک برنامه‌ی ویژه کودکان باید به مسایل تربیتی آنها بپردازد و در کنارش در قسمت کوتاهی از برنامه اشاره‌ای هم به اسپانسر شود.

سعادت معتقد است: دربرگرفتن کل یک برنامه به ویژه برنامه‌ی کودکان توسط اسپانسر، فرهنگ‌سازی نیست ووقتی 70 الی 80 درصد از مخارج یک برنامه را اسپانسرها تامین می‌کنند، اسپانسر توقعاتش بالا می‌رود و بیشتر از ارائه یک طرح ساده، از بِرَندش در برنامه انتظار دارد؛ بنابراین دخل و تصرفش در برنامه‌ای که اسپانسر آن است بیشتر می‌شود،‌ اگر این طور است تلویزیون برنامه‌سازی‌اش را تعطیل کند.

آزیتا رضایی ديگر مجري كودك نيز که با نام خاله رؤیا به شهرت رسيده براين باور است كه به طور کلی اوضاع ما در صدا و سیما به شکلی است که از لحاظ اقتصادی نمی توانیم برنامه‌ای تازه و خلاقانه را که بشود روی آن به لحاظ تکنیکی سرمایه گذاری کرد را تولید کنیم و برای مثال من و مجتبی ظریفیان طرحی را داریم که دو سال است که بر روی آن کار کرده‌ایم اما به محض اینکه تصمیم گرفتیم تصویر برداری آن را شروع کنیم به ما اعلام کردند که تولید و تصویر برداری این برنامه منوط به داشتن اسپانسر است و تا پول نباشد برنامه ای نیز تولید نخواهد شد.

رضایی افزود: در حقیقت در چنین شرایطی که بودجه کافی برای برنامه سازی وجود ندارد، نمی توان کاری را قضاوت کرد و به همین علت بیشتر برنامه ها برای کودکان به یک پلاتو ارزان، یک مجری و یک عروسک رضایت می دهند و برای همین میزان از تولید هم بودجه کافی وجود ندارد، متأسفانه پروژه‌های زیادی وجود دارد که به علت نبودن بودجه نیمه کاره رها شده است.

شبکه سوم سیما که به نوعی پرمخاطب ترین شبکه در میان شبکه های تلویزیونی داخل کشور نیز محسوب می شود، با همین سبک و شیوه به جلو حرکت می کند و تنها در یک مورد از برنامه ها که جمعه شب ها از این شبکه پخش می شود ، مجری و مهمان برنامه و چند تن دیگر همگی به خدمت یک شرکت فروش چای درمی آیند و چنان وانمود می کنند که گویی اگر برنده قرعه کشی وانت پیکان یا خودروی تویوتا را تا 24 ساعت دیگر برنده نمی شد جان خود و خانواده اش به خطر می افتاد و شرکت مذکور چه لطف بزرگی در حق این فرد کرده است و سوالات مجري از مهمان برنامه كه درباره كيفيت محصولات شركت مذكور و شرط اهداي جايزه به وي از طرف شركت مذكور و ... نيز كه همگي جاي خود را دارد.!

در ديگر شبكه‌هاي تلويزيوني نيز وضعيت كم و بيش به همين شكل و رويه است؛ تا جاييكه در شبكه شما كه بناست گزيده بهترين توليدات سيماي استان‌ها در سطح ملي از آن پخش شود، مجري برنامه زنده تلويزيوني صبح جمعه ، بارها اسامي حاميان مالي برنامه كه از گل فروشي و قنادي سر خيابان تا آموزشگاه سفره‌آرايي و آشپزي را دربر مي‌گيرد مي‌خواند و از آنان بخاطر همكاري در تزئين استوديو و ... بارها تشكر مي‌كند!

اين موارد و ده‌ها مورد مشابه آن در حالي در صداو سيما كشورمان در حال انجام است كه چندي پيش شبكه بازار با هدف معرفي محصولات بازرگاني فعاليت رسمي خود را آغاز كرده و برنامه‌سازان اين شبكه با حضور در مراكز خريد مختلف اقدام به تبليغ و معرفي محصولات موجود در آن مي كنند و حال معلوم نيست كه اگر بنا بود ديگر شبكه‌هاي تلويزيوني نيز به رقابت با شبكه بازار بپردازند ، چرا اين شبكه راه‌اندازي شده است؟

در پاسخ به موارد طرح شده، قطعا كمبود بودجه از مواردي خواهد بود كه به عنوان دليلي براي اين اقدام صداوسيما مطرح مي‌شود، اما بد نيست بدانيم كه هزار ميليارد تومان رقم بودجه‌ايست كه به گفته علی دارابی، معاون سيما از سوي دولت براي اختصاص به اين سازمان به مجلس پيشنهاد شده است و از سوي رقم‌هاي نجومي نيز بخاطر پخش‌آگهي‌هاي بازرگاني عايد صداو سيما مي‌شود.

تلاش دولت، حضور قدرتمند صداوسيماست

با اين وجود، عزت‌الله ضرغامي، رييس سازمان صدا و سيما بودجه پیشنهادی سازمان تحت امرش در مجلس را مناسب نمي‌داند و معتقد است كه اين رقم به هیچ وجه برای سازمان کفایت نمی‌کند.

رییس سازمان صدا و سیما در پاسخ به اینکه آیا اختلافات سازمان با دولت و مجلس باعث شده بودجه از این بالاتر نرود، گفت: ممکن است ما با دولت یا بخش‌هایی از دولت در نگاه رسانه‌ای به صورت جزیی اختلاف سلیقه‌هایی داشته باشیم کما اینکه در دوره‌های قبل هم داشتیم من تا این لحظه احساس نکردم این اختلاف سلیقه ها که بعضا ممکن است از سوی برخی مقامات بالای دولت هم رسانه‌ای شود، باعث شود اعتبارات صدا و سیما محدود شود. رسانه ملی آنقدر مهم و تاثیرگذار است و دولت ها آنقدر به همکاری و پشتیبانی آن نیاز دارند که تمام تلاششان این است که صدا و سیما با قدرت در صحنه باشد و به آنها کمک کند.

وی اضافه کرد: البته در شروع كار آقای روحانی کسری بودجه سازمان را برایشان تشریح کردیم -مثل خیلی از دستگاه‌های دیگر که کسری بودجه دارند و کسری ما از بسیاری از آنها کمتر است اما حساسیت آن بیشتر است- ایشان دو تصمیم گرفتند و به دو جا ارجاع دادند، یکی مجموعه خودشان در دستگاه سازمان مدیریت و برنامه ریزی بود، جلسه مفصلی با دکتر نوبخت داشتیم. یکی هم برای شورای نظارت صدا و سیما. خوشبختانه هر دو دستگاه که بررسی کردند و جلسات کارشناسی داشتند، به طور جدی بر مشکلات اعتباری صدا و سیما و کسر بودجه صحه گذاشتند.

ضرغامی یادآور شد: این دو مرجع که مورد توجه آقای دکتر روحانی بود نظرشان را روشن اعلام کردند و حتی در شورای نظارت این بحث شد که در زمانی که من شروع به کار کردم، نسبت درآمد به کمک درآمد یک به سه بود. یعنی سازمان صدا و سیما ۵۰ میلیارد درآمد داشت و ۱۶۰ میلیارد کمک دولت بود اما امروز علی رغم همه گستردگی و نیازهایی که رسانه ملی دارد، این نسبت یک به یک شده است. یک سهم درآمدهای ما است که ۷۵۰ میلیارد است و یک سهم دولت که باز هم همین رقم است.

رييس رسانه ملي در حالي از بودجه صدا و سيما انتقاد دارد كه به اذعان خودش بودجه مصوب دولت قبل براي اين سازمان 750 ميليارد تومان بوده و امسال عليرغم خالي بودن خزانه و سنگ‌اندازي‌هاي فراوان اين سازمان مقابل پاي دولت ، رقم بودجه 250 ميليارد تومان افزايش داشته است.

با اين وجود رسانه ملي به جذب اسپانسر روي‌آور شده و تلاش دارد تا از طريق آن بخشي‌ از آنچه كه از سوي مسئولان اين سازمان كسري بودجه عنوان شده را جبران كند، اما محل جدي نقد نحوه استفاده و حضور اسپانسر دربرنامه ‌هاي تلويزيونيست و اينكه آيا واقعا يك شركت بازرگاني يا تجاري صرف داشتن پول امكان هرگونه دخالت در ساختار برنامه و حتي انتخاب جملات و سوالات مجريان را دارد؟ رييس رسانه ملي كه اينچنين در مقابل رييس جمهور برآمده از آراي مردم بر سر انتخاب يك مجري مقاومت مي‌كند، آيا توان مقابله با جريان سرمايه داري و درخواست‌هاي پشتيبانان مالي خود را ندارد؟!

به نظر مي رسد، امروز در نبود تلويزيون‌هاي خصوصي و رقيب براي صدا و سيما بهتر است اين سازمان حداقل عرصه را به شبكه‌هاي ماهواره‌اي نظير شبكه سلطنتي من‌وتو ، بي‌بي‌سي فارسي ، صداي‌ آمريكا و ... واگذار نكند و اگر بنا دارد از اسپانسر يا همان پشتيبان مالي نيز بهره بگيرد حداقل آن را طوري ارائه دهد كه برند اسپانسر به گونه‌ای در دل موضوع برنامه بنشیند و آنچه که تبلیغ می‌شود بیننده را اذیت نکند چراكه قطعابا تبلیغ زیاد اسپانسر، مخاطبان فعلي صدا و سيما نيز اذیت شده و دست‌كم اگر نگوييم به مشاهده شبكه‌هاي ماهواره‌اي روي‌آور مي‌شوند ديگر رغبتي براي تماشاي آن نخواهند داشت