فرهنگ سازی اجباری یا نقض حقوق شهروندی؟

تدبیر24 : سال هاست در مرکز پایتخت ، چهار راهی واقع شده که عنوان پرتردد ترین چهارراه کشور را نیز به خود اختصاص داده است، تقاطعی میان دو خیابان اصلی و طولانی تهران یعنی ولیعصر (عج) و انقلاب اسلامی که از دی ماه امسال شکل عجیبی به خود گرفته است.

به گزارش خبرنگار تدبیر24 ، چهار راه ولیعصر (عج) که برخی نیز آن را با نام چهار راه انقلاب می شناسند چند وقتیست که دیگر حال و هوای سابق را ندارد، پرتردد ترین چهارراه کشور که بنا بر اعلام شهرداری تهران روزانه حدود 360 هزار عابر پیاده از آن عبور می کنند در ضلع جنوب شرقی اش نماد تئاتر کشور یعنی مجموعه تئاتر شهر را در خود جای داده و در ضلع شمال شرقی آن نیز دو دانشگاه تراز اول کشور یعنی امیرکبیر و هنر واقع شده اند.

در چندصد متری غربی این چهارراه نیز نماد آموزش عالی کشور یعنی دانشگاه تهران واقع شده و واحد تهران مرکز دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی و چند دانشگاه کوچک دیگر نیز کمتر از پانصد متر با این چهارراه فاصله دارند و کتاب فروشی ها و کافه های خاطره انگیزی در شعاع دو کیلومتری این چهارراه قرار گرفته است.

از سوی دیگر در اطراف این چهارراه که از قدیمی ترین چهارراه های تهران محسوب می شود علاوه بر بنای تئاتر شهر که خالقش معماری به نام سردار افخمی است ، آثار معماری رایج دهه 30 و 40 شمسی در پایتخت که به نام معمارش وارطان شهره است نیز دیده می شود و در این بین چند سالی بود که سازه ای نخراشیده تحت عنوان ایستگاه مترو چهارراه ولیعصر در ضلع جنوب شرقی این چهارراه از زمین سربرآورده و تا پیش از افتتاح زیرگذر چهاراه ولیعصر نیز در جای خود مانده بود.

سازه غیرمتعارف و البته نا هماهنگ ورودی ایستگاه متروی چهارراه ولیعصر اگرچه اعتراض بسیاری از هنردوستان و به ویژه اهالی تئاتر را به دلیل تجاوز به حریم تئاتر شهر و ناهماهنگی سبک سازه با بافت معماری منطقه را برانگیخت اما تا زمان افتتاح رسمی زیرگذر چهارراه ولیعصر اقدام مثبت و چشمگیری از سوی شهرداری در آن انجام نشد و علاوه بر آن مکان یابی احداث خروجی ایستگاه مترو در محوطه تئاتر شهر و پارک دانشجو نیز سبب افزایش چشمگیر حجم ترافیک انسانی و خودرویی در این محل شد.

شرایط ایجاد شده در اطراف این چهارراه سبب شد تا مدیریت شهری به فکر احداث زیرگذری در این منطقه بیفتند تا از طریق آن از حجم ترافیک انسانی که سبب افزایش ترافیک خودرویی در منطقه شده بود کم کند که این طرح از فروردین ماه سال 90 آغاز شد و از حدود یکسال بعد جراحی عظیم برای ساخت زیرگذر در پرترددترین چهارراه کشور آغاز شد.

این پروژه که همانند اغلب پروژه های اجرا شده پایتخت در طول دوران شهرداری محمدباقر قالیباف مسئولان شهری علاقه ای وافر برای اتلاق یک پسوند ترین به آن داشتند؛ برچسب اولین زیرگذر پایتخت به آن زده شد تا از این طریق به کارنامه مدیریت شهری رییس سابق پلیس یک ترین و اولین دیگر اضافه شده باشد اما روند ساخت آن و افتتاح آن با مشکلات متعددی روبه رو بود که انسداد خیابان انقلاب در محدوده چهارراه ولیعصر و تاخیر در افتتاح پروژه از جمله آنهاست.

سرانجام اواسط پاییز 92 بود که رهگذران از چهاراه ولیعصر متوجه تغییراتی در محل و فعالیت کارگاه شد واحتمال افتتاح این زیرگذر قوت گرفت تا اینکه عظیم بابایی ؛ شهردار منطقه شش تهران از افتتاح قطعی این زیرگذر در 16 دی ماه خبر داد.

افتتاح زیرگذر که بدون شک اقدامی ارزنده و مهم به ویژه در ارتقا فرهنگ ترافیک بود از همان ابتدا با چند چالش مهم روبه رو شد.

نخست اینکه هشت ورودی و خروجی در اطراف چهارراه ولیعصر (عج) که متاسفانه هیچ کدام نه تنها کوچکترین هماهنگی و شباهتی به سبک معماری منطقه نداشتند بلکه ارتباط چندانی نیز میان طراحی آن و سبک معماری ایرانی - اسلامی وجود نداشت و جند شیشه دودی رنگ (اسپایدر) متصل به چند تکه آهن متریال ساخت این ورودی ها و خروجی ها را شامل می شدند و مشخص نبود ایده اولیه این طرح (کانسپت) چگ.نه به ذهن طراح و مدیران شهرداری تهران رسیده که حتی به لحاظ فرم و رنگ نیز هیچ ارتباطی با باقت مطنقه نداشت. احداق حجمی زاویه دار و تیره رنگ در چهارگوشه یکی از زیباترین و اصیل ترین چهارراه های پایتخت می تواند حالتی مشمئزکننده به افراد حاضر در این چهارراه بدهد.

موضوع دوم نحوه هدایت عابران پیاده به داخل زیرگذر بود که به شکل بدی انجام شد و از فاصله صد متری این چهارراه نرده هایی در حاشیه خیابان قرار داده شد که عابر پیاده را مجبور به عبور از زیرگذری می کرد که در ابتدای تاسیس بسیاری با حضور در آن از خروجی مورد نظر خارج نمی شد و مدت ها مشغول آزمون و خطا برای یافتن خروجی مورد نظرشان می شدند!

این اقدام البته از همان نخستین روزهای افتتاح زیرگذر با واکنش و به اصطاح دهن کجی عابران روبه شد آنان ترجیح دادند تا از طریق پرش از روی نرده یا عبور از میانه آنها به مسیر دلخواه خود ادامه دهند که این موضوع چند روز بعد از انتشار تصاویر آن از سویسید رامین حسینی‌نژاد، معاون فنی و عمرانی شهرداری منطقه شش با واکنشی خاص روبه رو شد و وی در این باره گفت:زمان طراحی نرده‌های چهارراه ولیعصر این مساله مطرح شد که بین آنها پوشیده باشد و مردم نتوانند رد شوند اما به دلیل احترامی که برایشان قائل بودیم این کار را نکردیم!

حسینی نژاد درباره ضرورت فرهنگسازی برای عبور از زیرگذر به جای اقدامات اجباری نیز گفته بود :در کنار این که باید از طرق مختلف فرهنگ‌سازی کرد، گاهی خود اجبار می‌تواند فرهنگ‌سازی ایجاد کند مانند مساله استفاده از کمربند ایمنی. وقتی در ابتدا اجبار وجود داشته باشد که یک کار انجام شود رفته‌رفته و بر اثر تکرار آن کار می‌تواند به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود و طوری شود که حتی بدون این که از مردم خواسته شود، خودشان ترجیح بدهند آن کار را انجام بدهند.

اظهارات معاون فنی و عمرانی شهرداری منطقه شش گرچه در برگیرنده نوعی احترام به حقوق و شخصیت عابران بود اما چند روزی از بیان آن نگذشت که شهرداری با اضافه کردن قطعه های فلزی حفره های موجود در بین نرده های چهارراه ولیعصر را نیز بست تا به نوعی گفته های این مدیر شهری درباب احترام به شهروندان نیز در مقام عمل از سوی شهرداری تکذیب شود و با آنان طوری رفتار شود که مشابه اش را تنها یک سرباز در پادگان نظامی گذرانده است.

برای رفع این موضوع بهتر بود که حداقل شهرداری از کاشت گیاهانی نظیر شمشاد و ... در این محدوده استفاده کرد و با ایجاد جاذبه هایی در زیرگذر عابران را به داخل آن هدایت می کرد .

موضوع سوم ، نحوه طراحی این ایستگاه است و صرف نظر از اینکه عمده عابران با حضور در این فضا به ویژه پس از بسته شدن خروجی مستقل مترو و هدایت مسافران به داخل زیرگذر دجار نوعی سردرگمی در یافتن مقصد و خروجی مورد نظر می شوند ، شرایط آن برای استفاده معلولان و جانبازان نیز نامناسب است و عمده این افراد مخصوصا استفاده کنندگان از صندلی چرخ دار و روشندلان و ... امکان استفاده از آن حداقل بدون همراه را نخواهند داشت.

در طراحی این زیرگذر آسانسوری که بتوان با صندلی چرخ دار روی آن قرار گرفت و حتی رمپ نیز پیش بینی نشده است.

همچنین برخی خروجی های این ایستگاه صرفا مجهز به پله برقی است و این درحالیست که درکنار پله های برقی حتما باید پله های معمولی نیز قرار داده شود.

با افتتاح زیرگذر چهارراه ولیعصر گرچه از حجم بالای ترافیک انسانی و خودرویی در این منطقه کاسته است اما سبب شده تا این چهارراه دیگر محلی خاطره انگیز ، با اصالت و دلنشینی گذشته برای تهرانی ها نباشد و کاش مسئولان شهرداری تهران به همان اندازه که به طراحی بتونی و ... در انجام پروژه های خود فکر می کنند، جنبه های فرهنگی و انسانی مدیریت شهر را نیز مورد توجه قرار دهند و همواره به یاد داشته باشند که شهر برای انسان هاست و اگر در طراحی آن خودرو ، ساختمان و ... بر آدمی ارجحیت پیدا کند آنگاه باید نام دیگری برایش انتخاب کرد