فرهنگ، هنر و رویکردهای سیاسی امنیتی

تدبیر24: در سال 92 گرچه گشایش هایی در امور فرهنگی و هنری کشور پدید آمد و بسیاری مشکلات موجود در این حوزه رفع شد، اما در همین سال شمار زیادی از فعالان این حوزه با درگذشت خود شوکی بزرگ به کشور وارد کردند، توقیف و جلوگیری از انتشار چند روزنامه با نگاه سیاسی، سنگ اندازی در مسیر بازگشایی مجدد انجمن صنفی روزنامه نگاران ، حواشی جشنواره فیلم فجر ، هجمه های پی در پی به وزیر ارشاد و ... از جمله اتفاقات بد این حوزه در سال 92 است و در کنار آن بازگشایی خانه سینما ، بازگشت نشاط و امید به جریان سینمایی و سینماگران، رفع ممنوعیت از ممنوع القلم ها و چاپ دوباره چندین جلد کتاب و ... را می توان جزو اتفاقات خوشایند این سال دسته بندی کرد.

به گزارش خبرنگار تدبیر24 ، نخستین روز سال 92 همزمان بود با درگذشت احمد اسفندیاری از پیشگامان نقاشی مدرن و در دومین روز آن نیز هوشنگ کاووسی از کارگردانان سینما درگذشت، نوروز به آخرین روزهای خود نزدیک می شد که ناگهان خبری جامعه را به شوک برد ، عسل بدیعی بازیگر جوان سینمای ایران به دلیل مرگ مغزی در 12 فروردین درگذشت و اعضای بدنش به افراد نیازمند اهدا شد.

قطار درگذشت اهالی فرهنگ و هنر به حرکتش ادامه داد و 14 فروردین ماه مصطفی دانشور از معماران برجسته ایرانی و در نوزدهم این ماه وجیه الله فرد مقدم از فعالان عرصه انیمیشن کودک و نوجوان درگذشتند و در سی ام فروردین نیز سعدی افشار تنها بازمانده هنر سیابازی پس از طی یک دوره بیماری در سایه کم توجهی مسئولان فرهنگی و هنری وقت به دیار باقی شتافت.

در این ماه رسوایی ، حوض نقاشی ، قاعده تصادف ، رژیم طلایی و تهران 1500 فیلم های اکران نوروزی بودند که مطابق معمول سال های گذشته ، رسوایی ده نمکی با حمایت مستقیم و آشکار صداو سیما و مسئولان سینمایی وقت پرفروش ترین فیلم اکران نوروزی کشور شد.

پنجم اردیبهشت روز خوبی برای اهالی فرهنگ نبود، در این روز پرویز مرزبان از مدرسان هنر و امیرحسین فردی نویسنده پیشکسوت ادبیات انقلاب اسلامی به خواب ابدی رفتند. سایه سنگین سیاست و تب انتخابات بر سر فرهنگ سبب شد که در اردیبهشت ماه اتفاق چندانی در این حوزه رخ ندهد و برگزاری نمایشگاه کتاب در محل مصلی تهران و برخی حواشی آن نظیر توزیع و فروش کتاب های برگرفته از فیلم های شبکه فارسی وان و ... تنها رویداد مهم این ماه بود.

سال به خرداد که رسید، سیاست سایه سنگینی بر سر فعالیت های فرهنگی انداخت و عمده خبرهای این ماه پیرامون کارگردانی فیلم های تبلیغاتی نامزدها و برنامه های تبلیغاتی آنان و ... سپری شد، در این ماه ده ها تن از هنرمندان و شخصیت های فرهنگی تراز اول کشورمان از جمله باران کوثری ، بهار رهنما ، امیر جعفری ، محمود دولت آبادی، هانیه توسلی و ... پس از حمایت سید محمد خاتمی از حسن روحانی، وی را به عنوان نامزد اصلح خود معرفی کرده و در پیروزی وی نقش موثری داشتند.

فریدون حافظی نوارنده تار و سه تار ، استاد جلیل شهناز نوازنده برجسته تار، محمد بهرامی بازیگر تئاتر و فهیمه رحیمی بنیانگذار ادبیات عامه پسند از جمله چهره های فرهنگی کشور هستند که در این ماه چهره در نقاب خاک کشیدند، همچنین در اواخر این ماه محمدعلی کشاورز برای چندمین بار در بیمارستان بستری شد.

تیرماه با امید حاصل شده از نتایج انتخابات ریاست جمهوری یازدهم آغاز شد و از ابتدا تا انتهای این ماه گمانه زنی بر سر اینکه چه کسی بناست سکان هدایت مهم ترین کانون فرهنگی کشور یعنی وزارت ارشاد را بر عهده بگیرد بحث داغ محافل فرهنگی بود، در این بین اسامی مختلفی از احمد مسجد جامعی تا علی عسگری و علی مطهری مطرح شد. در این ماه احمد ابراهیمی استاد آواز و هما شکیبی انیمیشن ساز نیز از میان هنرمندان به دیار باقی شتافتند.

اکران فیلم گذشته ، آخرین ساخته اصغر فرهادی در سینماهای کشور نیز از رویدادهای مهم این ماه بود چراکه این فیلم علاوه بر اینکه به نوعی اولین فیلم های خارجی با اکران گسترده و زبان اصلی در کشور بود به نوعی در جدول پروفروش های سال نیز قرار گرفت و استقبال خوبی از آن شد.

تیرماه اما ماه سینما و سینماگران هم بود ، امید برآمده از انتخاب حسن روحانی بار دیگر به جریان سینمایی کشور جرات داد تا برای احقاق حق خود و در اعتراض به پلمپ یک و نیم ساله خانه سینما از سوی وزارت ارشاد دولت احمدی نژاد تجمعی اعتراض آمیز برگزار کنند، اولین تجمع سینماگران صبح روز 25 تیرماه برگزار شد و در این تجمع که مقابل خانه سینما در خیابان سمنان بود، علیرضا داوود نژاد سخنان تندی بر زبان راند و با دست ،پلمپ در خانه سینما را جدا کرد. پس از این روز سینماگران 48 ساعت به معاونت سینمایی دولت وقت فرصت دادند تا نسبت به بازگشایی خانه سینما اقدام کنند اما زمانی که نتیجه ای حاصل نشده شمار بیشتری از اهالی هنر هفتم دوباره در رو 28 تیرماه به مقابل خانه پلمپ شده شان بازگشته و نسبت به این اقدام اعتراض کردند. در میان افراد حاضر در تجمع اعتراض آمیز سینماگران چهره های مطرحی چون رخشان بنی اعتماد ، پرویز پرستویی ، رسول صدرعاملی، مهتاب کرامتی، همایون ارشادی، سروش صحت ، حبیب رضایی ، رضا کیانیان ، مریم بوبانی ، رضا ناجی ، فرهاد توحیدی ، اصغر فرهادی ، بهمن فرمان آرا ، مهدی فخیم زاده، ستاره اسکندری ،پیمان قاسم خانی ، حسن پورشیرازی ، پارسا پیروز فر ، همایون اسعدیان و ... حضور داشتند اما نهاد ساخته شده با رانت دولت که خود را خانه سینما 2 نامیده بود اصرار داشت که این افراد نمایندگان سینمای ایران نیستند که پس از برگزاری تجمع آنان در حمایت از پلمپ خانه سنما مشخص شد حسین فرحبش و حدود 100 سیاهی لشگر از حامیان خانه سینما2 هستند.

پنجمین ماه سال با دیدار جمعی از اهالی فرهنگ و هنر، استادان زبان و ادب فارسی و شعرای پیشکسوت و جوان کشور با مقام معظم رهبری در حسینیه امام خمینی (ره) در شب میلاد امام حسن مجتبی علیه‌السلام آغاز شد و در این دیدار مقام معظم رهبری به بیان دغدغه های خود در این حوزه پرداختند. 10 روز بعد نیز شمار دیگری از فعالان فرهنگی از جمله احمدرضا درویش ، فرشته طائرپور و ... به دیدار آیت الله هاشمی رفسنجانی رفتند.

در این ماه نشان درجه یک فرهنگ و هنر از سوی رییس جمهور وقت به جمشید مشایخی اهدا شد و بزرگانی چون محمود استاد محمد نمایشنامه نویس و ابراهیم بحرالعلومی بازیگر و منتقد سینما به دیدار حق شتافتند.

مهم ترین رویداد سال را شاید بتوان در مرداد یافت ، زمانی که حسن روحانی لیست وزرای پیشنهادی اش برای حضور در هیات دولت را به مجلس داد ، نامی در این بین وجود داشت که بیشتر با سیاست خارجی اجین بود تا فرهنگ، علی جنتی ، فرزند متفاوت آیت الله جنتی در روز 13 مرداد ماه از سوی رییس جمهور منتخب به عنوان گزینه پیشنهادی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به مجلس معرفی شد و در بیست و چهارم همین ماه نیز با رای اعتماد نمایندگان مجلس راهی ساختمان خیابان بهارستان شد. انتصاب جنتی بعدها امید های فراوانی را به جامعه فرهنگی کشور تزریق کرد، چراکه وی بارها ضمن دفاع از حقوق مطبوعات و مخالفت خود با توقیف آنا ، سخنان مهمی درباره فیلترینگ فیسبوک و ... بر زبان آورده و بود، همچنین جنتی در دوران وزارتش اولین شوی لباس اسلامی را به ثبت رساند.

در اواخر این ماه ، محمد علی نجفی که با اختلاف تنها یک رای از راهیابی به کابینه باز مانده بود با حکم روحانی رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری شد تا این سازمان نیز پس از هشت سال رنگ تدبیر به خود بگیرد.

شهریور، با بازگشایی خانه سینما با تدبیر مسدولان سینمایی دولت تدبیر و امید، ماه خانه سینما و شادی سینماگران بود ، در تاریخ 21 شهریور ماه این خانه با حضور جمع کثیری از سینماگران بازگشایی شد.

در این ماه همچنین سیمین بهبهانی برای مدتی به بخش مراقبت های ویژه منتقل شد و اصغر افضلی از پیشکسوتان دوبله و عبدالمحمد آیتی از پژوهشگران حوزه تاریخ و ادب فارسی درگذشتند.

مهر ماه که متاثر از سفر روحانی به نیویورک و تماس تلفنی اوباما با وی در آخرین دقایق سفرش به این کشور همراه بود، برای اهالی فرهنگ و هنر چندان پرخبر نبود و تنها برخی گمانه زنی ها از انتشار مجدد دو روزنامه نشاط و هم میهن خبر می دادند و انتشار روزنامه خورشید نیز متوقف شد. در این ماه هنرمندانی چون باران کوثری به استقبال از ریس جمهور در فرودگاه مهرآباد رفتند.

در پانزدهم این ماه نیز رضا خمسه ای، هنرمند تئاتر و خیمه شب بازی درگذشت. در میانه این ماه نیز جشنواره فیلم کودک و نوجوان با حضوز ایوبی و تعدای دیگر از مسئولان سینمایی و هنرمندان آغاز شد.

آبان با توقیف روزنامه بهار در ششم این ماه آغار و اظهار تاسف وزیر ارشاد از این اقدام آغاز شد و در واپسین روزهای آن نیز رایزن فرهنگی ایران در بیروت به شهادت رسید.

خالق ترانه بوی گل سوسن و یاسمن آید یعنی محمد علی ابرآویز و مجید فروتن از شعرای پیشکسوت جنوب در این ماه به خانه ابدی سفر کردند.

در اوخر اين ماه همچنين سه عضو ايراني گروه موسيقي «بلو داگز» در نيويورك كشته شدند، مرگ اين افراد و نيز انتقال اجساد آنان به ايران و دفن‌شان در قطعه هنرمندان از حواشي ايجاد شده پيرامون اين واقعه بود.

در اين ماه علي جنتي در سخناني جنجالي خواهان رفع فيلتر از فيسبوك شد و قول داد كه مشكلات ايجاد شده در انتشار دو روزنامه نشاط و هم ميهن را حل كند ، قولي كه چند روز بعد با هجمه‌هاي ايجاد شده عليه وزير ارشاد اجرايي نشد و سرانجام اين دو روزنامه به تاريخ پيوستند!

آذر ماه در حالي آغاز شد كه عزت سينماي ايران يعني عزت‌الله انتظامي به علت مشكلات تنفسي ناشي از آلودگي هوا در سي‌سي‌يو بستري شد. توافق بزرگ ژنو نيز در اين ماه رخ داد و با استقبال گسترده جامعه فرهنگي و هنري كشور روبه‌رو شد.

در اواسط اين ماه تحريريه روزنامه نشاط پس از فعاليتي چهار ماهه رسما تعطيل شد و در همان ايام نيز در چهاردهم ماه ؛ پروفسور كاظم معتمدنژاد ، پدر علم ارتباطات ايران پس از طي يك‌دوره بيماري در گذشت.

ژيلا مهرجويي، خواهر داريوش مهرجويي و از طراحان برجسته صحنه و لباس نيز در اين ماه به خانه ابدي رفت و پس از مرگش داريوش مهرجويي آلودگي هوا را مقصر اين حادثه دانست.

درگذشت نلسون ماندلا نيز ديگر واقعه اين ماه بود كه گرچه درگروه حوادث سياسي جاي مي‌گيرد اما تاثير آن بر وقايع فرهنگي نيز بي تاثير نبود تا جايي كه يكي از نمايش‌هاي جشنواره سينما حقيقت به فيلمي از زندگاني وي اختصاص يافت و سيد محمد خاتمي كه اجازه حضور در مراسم وي عليرغم تمايل روحاني كسب نكرده بود با تماشاي اين فيلم از ماندلا خداحافظي كرد.

در بیست و نهم این ماه نسیم حشمتی ، همسر بنیامین بهادری نیز در پی یک حادثه رانندگی جان خود را از دست داد.

نخستين ماه زمستان در حالي آغاز شد كه عمده اهالي فرهنگ و هنر سرگرم اخبارمربوط به جشنواره‌هاي مختلف فجر بودند. در اين ماه محمود كريمي از مداحان كشورمان به روي يك زوج جوان هفت‌تير كشيد و در نخستين واكنش‌ها خبرگزاري فارس اين افراد را اراذل و اوباشي دانست كه قصد حمله به خانواده محمود كريمي را داشتند، با انتشار اين خبر ديگر سايت‌هاي همسو نيز اقدام به خبرسازي در اين باره كرده و مضروبان گلوله مداح معروف را با عناويني چون اوباش ، مست و ... توصيف كردند اما پس از دادگاهي شدن اين مداح مشخص شد كه گروهي كه رسانه های اصولگرا اصرار به اوباش خواندنش داشتند یک زوج جوان هستند که اتفاقا بخاطر عشق به اهل بیت نیز از شکایتشان علیه کریمی صرف نظر کردند.

17 دی ماه ، روز کارت زرد به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بود، علی جنتی با سوال حمید رسایی به مجلس فراخوانده شد و پس از قانع نشدن نمایندگان از سخناننش کارت زرد گرفت. کارت زردی که روز بعد از دریافت آن با واکنش رییس جمهور در جمع اهالی و فرهنگ و هنر در تالار وحدت روبه رو شد و حسن روحانی در اولین دیدار رسمی خود با صدها تن از اهالی فرهنگ و هنر در حالی که به شدت از سوی آنان تشویق می شد گفت که دولتش از کارت زرد ترسی ندارد.

رییس جمهور در سخنان آن روزش از تقسیم هنرمندان به ارزشی و غیرارزشی نیز انتقاد کرد و گفت که باید تصدی گری دولت در بخش فرهنگ به حداقل برسد.

ساعاتی پیش از شروع دیدار رییس جمهور نیز انفجار در پشت صحنه فیلم سینمایی معراجی ها سبب مرگ پنج تن از جمله برخی عوامل فیلم و مدیر شهرک سینمایی دفاع مقدس شد. در این ماه کریم کشاورز فیلمنامه نویس و کارگردان ، حسن یوسف زمانی ، آهنگساز و علیرضا فرهنمد روزنامه نگار نیز به سرای باقی شتافتند.

بهمن ماه به رسم سال های اخیر بهار اهالی فرهنگ و هنر است و جشنواره های مختلفی در این ماه در قالب جشنواره فجر برگزار می شود اما جشنواره فیلم فجر را باید مهم ترین آن دانست، جشنواره فیلم فجر سال 92 تفاوت های آشکاری با جشنواره های برگزار شده در دولت قبل داشت اما نتوانست رضایت بسیاری از هنرمندان را جلب کند. فیلم عصبانی نیستم، آخرین ساخته رضا درمیشیان در این دوره از جشنواره از بخش رقابت ها حذف شد و ابراهیم حاتمی کیا ، احمدرضا درویش و نرگس آبیار به ترتیب با چ ، رستاخیز و شیار143 از پدیده های این دوره از جشنواره بودند.

از دیگر رویدادهای بهمن ماه می توان به استعفای محمد علی نجفی از ریاست سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به دلیل تشدید مشکلات قلبی اش اشاره کرد که پس از پذیرش آن از سوی رییس جمهور، مسعود سلطانی فر ، عضو اصلاح طلب شورای شهر تهران با حکم روحانی جانشین نجفی شد.

ناصر میناچی ، وزیر ارشاد دولت موقت ، مازیار پرتو ، فیلمبردار صاحب سبک سینما و تلویزیون و پرتو مهتدی از نویسندگان کشور از جمله افرادی هستند که در این ماه در گذشتند.

نخستین روز از آخرین ماه سال با خبر توقیف روزنامه آسمان و بازداشت مدیرمسئولش آغاز شد، توقیفی که بالاخره صدای رییس جمهور را نیز بلند کرد و وی تلویحا از سنگ اندازی های مقابل پای رسانه های حامی دولت انتقاد کرد اما رسانه های اصولگرا در اقدامی هماهنگ به تخریب روحانی پرداخته و از توقیف آسمان حمایت کردند تا اینکه در اوخر این ماه هفته نامه 9 دی وابسته به جبهه پایداری توقیف شد و این بار همان رسانه ها برای بی کار شدن روزنامه نگاران و توقیف مطبوعات و ... مرثیه سرایی کردند.

در این ماه فیلم های اکران نوروز نیز به نمایش درآمده و معراجی ها ، خط ویژه ، طبقه حساس و ... در این گروه قرار گرفتند.

سال 92 ، سال فرهنگ با چاشنی سیاست بود ، اتفاقی که نشان داد همچنان برخی در کشور به دنبال استفاده سیاسی از مسائل فرهنگی هستند و حتی سخنانی مشابه سخنان رییس جمهور در کاهش تصدی گری دولت در بخش های فرهنگی را نیز برنمی تابند، حال باید دید در سالی که از سوی رهبر معظم انقلاب به نام «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی» نامگذاری شده این افراد چه نگاهی به فرهنگ خواهند داشت و آیا همچنان به نگاه امنیتی خود به هنر ادامه خواهند داد؟