حمل و نقل آبي پتانسيل فراموش شده كارون

تدبیر24: حمل و نقل يا جابجايي انسان و كالا جزء نيازهاي ابتدايي بشر بوده و طي ساليان متمادي پيشرفت هاي زيادي داشته و بعنوان يكي از شاخصه هاي مهم توسعه يافتگي كشورها مطرح مي باشد.حمل و نقل به گونه هاي مختلف درون شهري ، برون شهري، كشوري و منطقه اي تقسيم مي گردد كه در كشور ايران حمل و نقل درون شهري درصد بالايي از ميزان جابجايي ها را بخود اختصاص داده است و اكثراً از طريق جاده صورت مي گيرد، اما طي چند سال اخير با اجراي خطوط ريلي درون شهري درصدي به اين نوع حمل و نقل اختصاص يافته است.نوع ديگري از جابجايي درون شهري حمل و نقل رودخانه‌اي است كه در آن بخش از جهان كه از وجود رودخانه هاي مناسب برخوردارند تقريباً عموميت دارد ولي استفاده از آن مستلزم شرايطي مانند عمق كافي و وجود جريان هاي مناسب حركت آب مي باشد.

شرايط اقليمي و جغرافيائي كشور ايران به گونه‌اي است كه بيشتر حمل درون شهري عمدتاً زميني بوده و به علت عدم وجود دريا ها ودرياچه ها و رودخانه‌هاي پرآب ، آبراههاي درون شهري وجود نداشته و الزاماً حمل و نقل داخلي به صورت زميني انجام مي گيرد. ولي در اين خصوص استثناهايي وجود دارد كه كلانشهر اهواز يكي از آنهاست و رود كارون در امتداد شمالي جنوبي از ميان شهر گذشته و آن را به دو نيمه غربي و شرقي تقسيم نموده است و در گذشته نه چندان دور يكي از رود هاي مهم و معروف قابل كشتيراني در منطقه خاورميانه محسوب مي گرديد، بطوري كه كشتي هاي تجاري تا منطقه اهواز و حتي شوشتر مراجعه مي نمودند البته شرح آنها در اين نوشتار نمي گنجد ولي مكتوبات خوبي در اين زمينه موجود است كه دوست داران تاريخ خوزستان مي توانند به آنها مراجعه نمايند ، همچنين در بسياري از سفرنامه ها نيز به اين نوع سيستم حمل و نقل در كارون اشاره شده و عكس ها و نقاشي هاي قديمي بسياري در اين زمينه ميان منابع خارجي موجود است.

اما امروز با وجود پتانسيل هاي زياد رودكارون چه در حوزه درون شهري چه برون شهري از اين نوع حمل و نقل محروم بوده و سال هاست جزء قايق كوچك ماهيگيري و تفريحي شناور ديگري بر روي آن ديده نمي شود، در حالي است كه مي توان با بهره گيري از اين موهبت الهي و پتانسيل عظيم استفاده فراوان نمود. در بسياري از كشور هاي اروپايي از اين سيستم حمل و نقل بهره هاي فراوان برده مي شود و هر كجا نياز بوده به تناسب منطقه آبراههاي مصنوعي در جنب رودخانه ها ايجاد يا حريم هاي آنتني و اتصالات مختلفي احداث نموده اند و امروزه بر روي اين اين مسيرها انواع جابجايي هاي مسافر و بار به اشكال گوناگون در حال انجام است . طي سال هاي اخير بدليل كاهش دبي و عمق رودخانه كارون در حريم شهر اهواز بدليل احداث سدهاي گوناگون بايد برنامه هاي ويژه اي براي آن در نظر داشت تا بتوان اين امكان را در طول مسير رود ايجاد. امروزه در اكثر رودخانه هاي دنيا كه از ميان شهر ها عبور مي نمايند با بكارگيري تكنيك هاي خاص انواع سيستم جابجايي بر روي آْنها برقرار گشته و اين تنوع را مي توان در گستره بزرگي از كشور هاي جهان از آسياي شرقي تا اروپاي ، آفريقا و آمريكا رويت نمود، در كشور امارت كه در منطقه ما قرار دارد از خور شهر دبي بعنوان معبري مناسب جهت انواع سيستم هاي جابجايي بهره گرفته مي شود.
مزيت هاي استفاده از اين نوع سيستم حمل و نقل درون شهري بسيار زياد بوده و مي توان به مواردي همچون ارزان بودن،ايمن بون،سريع بودن و سازگاري مناسب با محيط زيست و حذف هزينه هاي احداث و نگهداري راهها و انواع ترافيك و كاهش مصرف سوخت اشاره نمود.در صورت ايجاد زير ساخت لازم وضعيت فيزيكي رودخانه كارون در شهر اهواز بگونه اي است كه مي توان به بهترين وجه ممكن از آن در انواع سيستم هاي حمل و نقل مانند اتوبوس و تاكسي هاي آبي بهر برد ، به جرات مي توان گفت با برنامه ريزي لازم مي شد بيشترين بار جابجايي شهر را بر روي آن برقرار نمود و رودخانه معبري است كه در صورت ايجاد بستر مناسب كمترين هزينه هاي حفظ و نگهداري را دارد. بطور مثال خط يك متروي اهواز كه در حال احداث مي باشد تقريبا مسيري به موازي رود كارون را طي مي نمايد و از شمال شهر منطقه زرگان شروع با عبور از مركز شهر به منطقه بقايي در جنوب گلستان مي رسد و جهت اجراي كامل آن بايد ميليون دلار هزينه صرف شود تا به سرانجام برسد در صورتي كه مسير رودخانه مي توانست بعنوان جايگزيني مناسب براي آن مطرح باشد و مي شد با صرف هزينه هاي كمتر جهت ايجاد زير ساختار آن اقدام نمود، فقط به اقداماتي مانند مطالعات مهندسي رودخانه احداث بند هايي جهت افزايش ارتفاع آب و تامين سيستم هاي حمل و نقل آن نياز بود ، ولي ديگر از اين حرف ها گذشته است.

نتيجه اينكه مزيت هاي ايجاد و استفاده از راههاي آبي در علم مهندسي ترافيك برجشته است و نياز به توضيح ندارد ، از مزاياي جانبي چنين سيستمسي مي توان براي افزايش ارتفاع و حفظ عمق آب رودخانه بعنوان ضرورت آينده- در سال هاي آتي بدليل كاهش نزولات آسماني و كم آبي هاي احتمالي و حذف بيشتر سرچشمه هاي كارون قطعا دبي رود به ميزان كمتري خواهد رسيد و هويدا شدن بيشتر بستر رود اجتناب ناپذير است لذا از هم اكنون بايد آب بندهايي را در مسير كارون جهت تنظيم سطح و عمق آب ايجاد نمود - نام برد همچنين مي توان به مسائل ديگري مانند استفاده هاي سرگرمي، تفريحي ، جذب توريست و مسائل زيست محيطي آن اشاره نمود. اميد روزگاري چنين موضوعي مطرح و همتي جهت تحقق آن وجود داشته باشد.