نقدی بر ابتکار یک جانبه هسته ای

 تدبیر24 : آقای ناصر هادیان چند روز قبل در مقاله‌ای پیشنهاد داده است ایران برای نشان دادن حسن‌نیت خود در مذاکرات هسته‌ای یک گام اعتمادساز در مقابل آنها بردارد ب‌آنکه درمقابل آن چیزی بخواهد.

هادیان این ایده خود را ابتکار یک‌جانبه نامیده و گفته است که هدف از این کار نه سازش برای تعامل خردگرایانه، که نشان دادن حسن‌نیت به‌منظور ایجاد دست بالا برای ایران، هم در مذاکرات و هم در دیپلماسی عمومی است.

نخستین نکته‌ای که درباره این پیشنهاد می‌توان گفت این است که این پیشنهاد به هیچ وجه جدید نیست. در واقع دیدگاه اصلی گروه 1+5 به‌ویژه جناح رادیکال آن یعنی انگلیس و فرانسه، در همه مذاکراتی که ظرف دو سال گذشته با ایران انجام داده‌اند همین بوده است که ایران باید برای شروع مذاکرات یک گام اعتمادساز بردارد، بدون اینکه در مقابل آن مابه‌ازای ویژه‌ای طلب کند. اساساً به همین دلیل بوده است که غربی‌ها نام گفت‌وگوهای خود با ایران را Talk می‌گذارند و عقیده دارند این گفت‌وگوها تبدیل به مذاکره نخواهد شد مگر آنکه ابتدا ایران بپذیرد که باید یک گام اعتمادساز که متوقف کننده نگران کننده‌ترین بخشهای برنامه آن باشد (فردو ــ اراک) بردارد. طرفهای غربی تابه‌حال مکرراً در مذاکرات این بحث را مطرح کرده‌اند که چون ایران نقض کننده تعهداتش تحت معاهده عدم اشاعه بوده باید پیش‌قدم شود و گام اول را بردارد و به‌ازای آن توقع هیچ پاداشی هم نداشته باشد. این هم جزو مواضع ثابت طرف غربی بوده است که مذاکرات واقعی تازه آن‌وقتی آغاز می‌شود که ایران این روند را پذیرفته و گام اعتمادساز مد نظر غربی‌ها را همان‌طور که آنها می‌خواهند برداشته باشد. بنابراین آقای هادیان به‌هیچ‌وجه ایده جدیدی روی میز نگذاشته است. پیشنهاد ایشان همان درخواست سنتی و البته بسیار رادیکال غرب در مذاکرات از ایران است که ایران هرگز آن را به‌دلایلی مهم نپذیرفته است.

اولاً به این دلیل که این امر به‌معنای اعتراف صریح ایران است به اینکه در جایگاه متهم قرار دارد.

ثانیاً به این علت که به‌عقیده ایران یک روند نتیجه‌بخش الزاماً باید گام به گام و مبتنی بر عمل متقابل باشد، والّا اگر ایران زیر بار روندی از تعهدات یک‌جانبه برود این روند بی‌پایان خواهد بود.

ثالثاً به این دلیل که گام اولی که غرب از ایران می‌خواهد در واقع کل چیزی است که ایران روی میز گذاشته و قصد مذاکره بر سر آن را دارد.

دومین مسئله این است که اگر غرب واقعاً در پی آن است که دریابد ایران در آنچه می‌گوید حسن‌نیت دارد یا نه، باید توجه کند گامهایی که ایران تاکنون برداشته و به‌ازای آن هم هیچ نخواسته به‌مراتب عمیق‌تر از آن چیزی بوده است که آقای هادیان پیشنهاد می‌کند. مهمترین و آخرین نمونه تداوم روند تبدیل UF6 20 درصد غنا، به اکسید اورانیوم (U3O8) است که عملاً باعث شده ظرف یک سال گذشته ذخیره اورانیوم 20 درصد ایران در حد ثابتی باقی بماند.

برای کشورهای غربی که دائماً ایده اسراییلی «انباشت تا نقطه فرار» را به‌عنوان هدف برنامه غنی‌سازی 20 درصد ایران مطرح می‌کنند، چه نشانه‌ای بهتر از این می‌توانست وجود داشته باشد که ثابت کند هدف ایران تولید سوخت برای راکتورهایش است نه انباشت مواد بسیار غنی‌شده برای فرار به‌سوی سلاح در زمانی معین در آینده. اما جالب است که ببینیم غربی‌ها به این ابتکار عمل ایران چگونه واکنش نشان دادند. تنها اتفاقی که افتاده این است که طرفهای غربی بسیار ساده از کنار موضوع گذشته و اعلام کرده‌اند که این رفتار ایران محصول ترس از خط قرمزی است که اسراییل در مقابل آن ترسیم کرده است! به‌عبارت دیگر، گام اعتمادساز ایران، صرفاً اقدامی از موضع ضعف تفسیر شده به این دلیل که ذهنیت حاکم بر طرف مقابل اساساً موضوع هسته‌ای ایران را چیزی غیر از یک معامله وحشت ــ که در آن هیچ طرفی امتیاز نمی‌دهند مگر اینکه بترسد و فقط به‌میزانی امتیاز می‌دهد که ترسیده است ــ نمی‌داند و نمی‌بیند.