دولت در سايه نداريم

تدبیر24: دولت در سایه اصطلاحی است که به قدرت‌های سیاسی و اقتصادی خارج از حکومت رسمی اطلاق می‌شود. همچنين دولت سایه در اصطلاح سیاسی به هیات دولت روی کار نیامده اطلاق می‌شود که با هدف در دست گرفتن کنترل دولت در واکنش به یک حادثه منتظر مانده است. در نظام‌های پارلمانی اغلب بزرگترین حزب مخالف، خود را دولت سایه می‌نامد. معمولا در كشورهاي توسعه‌يافته اين احزاب قوي و با پشتوانه هستند كه دولت در سايه تشكيل مي‌دهند اما در ايران امكان تشكيل دولت سايه مانند آنچه در نظام‌هاي پارلماني دنيا شاهد هستيم؛ وجود ندارد. اين امر چند دليل عمده دارد كه مهم‌ترين آن نبود احزاب فراگير و البته شناسنامه‌دار در كشور است. بنابراين دولت‌ها ناچارند از الگوي دولت در سايه در كشور تبعيت نكنند چرا كه در ايران امروز سياست از طريق تشكل‌ها يا گعده‌ها سامان مي‌پذيرد كه چندان شبيه احزاب نيستند.

مي‌توان اينگونه ادعا كرد كه ما با تعريف آكادميك احزاب در دنيا فاصله زيادي داريم و آنچه اكنون شاهدش هستيم تشكل‌هاي سياسي يا گعده‌هاي سياسي است. پر واضح است كه يك مجموعه سياسي و جناحي كوچك و البته بدون پشتوانه نمي‌تواند دولت در سايه را تشكيل دهد. بنابراين لازمه تشكيل دولت سايه در كشور ما وجود احزاب قوي و تشكل‌هاي شناسنامه‌داري است كه امروز از آن بي‌بهره‌ايم. با تشکیل دولت سایه از سوی احزاب مخالف، آنها نوعی تمرین و اعلام آمادگی برای انجام هر چه بهتر وظایف خود در صورت پیروزی و تشکیل دولت واقعی انجام می‌دهند.

بر اساس این ديدگاه، اعضای کابینه دولت سایه به ویژه برای حل مسایل مهم و عبور از شرایط بحرانی همچون تنش در روابط خارجی و وقایع و تصمیمات مهم سیاسی تشکیل جلسه می‌دهند و به ارائه برنامه‌ها و پیشنهادها برای حل بحران می‌پردازند. دولت سایه کابینه‌ای فرضی است که احزاب اقلیت در کشورهای دموکراتیک تشکیل می‌دهند و وزیر یا مسئول خیالی هر وزارتخانه درباره مسایل مربوط به آن وزارتخانه بررسی و اظهار نظر می‌کند. همچنین این رسم بیشتر در انگلیس معمول وحسن آن این است که افراد می‌توانند پیشنهادها و نظرهای مفید و سازنده‌ای ارائه دهند و در صورت پیروزی حزب خود در انتخابات بدون برخورد با مشکلی مسئولیت وزارتخانه مربوطه را برعهده گیرند.

اما سوال اينجاست كه ما وقتي در ايران از وجود چنين تشكل‌هاي تخصصي بي‌بهره‌ايم؛ چگونه مي‌توانيم بحث دولت در سايه را پيش بكشيم. ادعاي تشكيل دولت سايه با توجه امكانات محدود و شرايط فعلي كشور ما به هر حال غيرممكن به نظر مي‌رسد. البته بايد يادآور شد به لحاظ قانوني هم امكان تشكيل دولت سايه، با توجه به قوانيني كه ما در كشورمان داريم غيرممكن است. به عبارت دیگر بايد گفت اين قوانين بيش از هر چيز متعلق به نظام‌هاي پارلماني است.